< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله نوری

96/09/04

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: سهام مقدره فی کتاب الله/صور فریضه

با توفیق پروردگار متعال بحث را بعد از تعطیلات دهه آخر صفر شروع می کنیم.

عرض کردیم که در بحث ارث سه آیه در قران مجید داریم، آیه 11 و 12 در اوائل سوره و آیه 176 در آخر سوره که خداوند متعال در این سه آیه تقریبا 15 فرض را ذکر کرده که ما باید با آنها آشنا باشیم.

در آیه 11 شش فرض ذکر شده:

اول: "لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ" .

دوم: " فَإِنْ کُنَّ نِساءً فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثا ما تَرَکَ" .

سوم: "وَ إِنْ کانَتْ واحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ" .

چهارم: " وَ لِأَبَوَيْهِ لِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَکَ إِنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ" .

پنجم: "فَإِنْ لَمْ يَکُنْ لَهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَواهُ فَلِأُمِّهِ الثُّلُثُ" .

ششم: "فَإِنْ کانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلِأُمِّهِ السُّدُسُ" .

در آیه 12 نیز شش فرض به صورت کلی ذکر شده:

اول: "وَ لَکُمْ نِصْفُ ما تَرَکَ أَزْواجُکُمْ إِنْ لَمْ يَکُنْ لَهُنَّ وَلَدٌ".

دوم: "فَإِنْ کانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکُمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْنَ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصينَ بِها أَوْ دَيْنٍ" .

سوم: "وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْتُمْ إِنْ لَمْ يَکُنْ لَکُمْ وَلَدٌ" .

چهارم: "فَإِنْ کانَ لَکُمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَکْتُمْ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ تُوصُونَ بِها أَوْ دَيْنٍ" .

پنجم: "وَ إِنْ کانَ رَجُلٌ يُورَثُ کَلالَةً(اُمی) أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکُلِّ واحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ" .

ششم: "فَإِنْ کانُوا أَکْثَرَ مِنْ ذلِکَ فَهُمْ شُرَکاءُ فِي الثُّلُثِ مِنْ بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصي‌ بِها أَوْ دَيْنٍ غَيْرَ مُضَارٍّ وَصِيَّةً مِنَ اللَّهِ" .

خب واما در آیه 176 سه فرض به صورت کلی ذکر شده:

اول: "فِي الْکَلالَةِ(أبوینی یا أبی) إِنِ امْرُؤٌ هَلَکَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَکَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَکُنْ لَها وَلَدٌ".

دوم: "فَإِنْ کانَتَ اثْنَتَيْنِ(دو خواهر باشند)فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَکَ" .

سوم: "وَ إِنْ کانُوا إِخْوَةً رِجالاً وَ نِساءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَکُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ بِکُلِّ شَيْ‌ءٍ عَليمٌ" .

ما از این سه آیه چند مطلب فهمیدیم:

اول اینکه فروض و سهامی که در قران کریم ذکر شده پنج سهم می باشد؛ نصف و ربع و ثمن و ثلثان و ثلث و سدس، البته چونکه ثلث و ثلثان را یکی حساب کرده اند فرموده اند سهام مقدره فی کتاب الله پنج سهم می باشد.

دوم اینکه اهل این سهام 15 نفرند می باشند به این ترتیب:

اول نصف: « (فالنصف لأربعة: الزوج مع عدم الولد) للزوجة )وإن نزل) سواء كان منه أم من غيره. (والبنت) الواحدة. (والأخت للأبوين والأخت للأب) مع فقد أخت الأبوين (إذا لم يكن ذكر) في الموضعين »[1] .

دوم ربع: « (والربع لاثنين: الزوج مع الولد) للزوجة وإن نزل. (والزوجة) وإن تعددت (مع عدمه (للزوج »[2] .

سوم ثمن: "(والثمن لقبيل واحد) وهو (الزوجة وإن تعددت مع الولد) وإن نزل"[3] .

چهارم ثلثان: « )والثلثان لثلاثة: البنتين فصاعدا. والأختين لأبوين فصاعدا. والأختين للأب) - مع فقد المتقرب بالأبوين – فصاعدا ) كذلک) إذا لم يكن ذكر في الموضعين »[4] .

پنجم ثلث: « (والثلث لقبيلين: للأم مع عدم من يحجبها) من الولد والإخوة (وللأخوين، أو الأختين، أو للأخ والأخت فصاعدا من جهتها) ولو قال: للاثنين فصاعدا من ولد الأم ذكورا أم إناثا أم بالتفريق كان أجمع» [5] .

ششم سدس: « (والسدس لثلاثة: للأب مع الولد)ذكرا كان أم أنثى وإن حصل له مع ذلك زيادة بالرد، فإنها بالقرابة، لابالفرض(وللأم معه)أي مع الولد، وكذا مع الحاجب من الإخوة(وللواحد من كلالة الأم)أي أولادها»[6] .

بحث مهمی که در اینجا داریم و تتمه بحث قبلی است و ما جلوتر آن را مطرح کردیم بحث حساب می باشد، ما در حساب باید چهار عمل اصلی یعنی جمع و تفریق و ضرب و تقسیم را بدانیم و مسلط باشیم، جمع یعنی اینکه تعدادی از ارقام را منضم به ارقام دیگر کنیم مثلا 10=5+5 ، تفریق یعنی اینکه ما تعدادی از اعداد را از اعداد دیگر جدا کنیم مثلا 5=5-10 ، اما ضرب بسیار مهم است زیرا ظرفیت را بالا می برد و وسعت می دهد مثلا زنی از دنیا رفته و شوهر و پنج برادر دارد خب در اینجا چونکه فرزند ندارد نصف مال متعلق به شوهر است و نصف دیگر می ماند برای پنج برادر که باید بین آنها تقسیم کنیم و همیشه دأب بر این است که فقط یک دفعه باید تقسیم کنیم، خب در اینجا ضرب کارایی دارد لذا 5 را بر 2 ضرب می کنیم حاصل ضرب می شود 10 که خب در این صورت نصف آن یعنی 5 سهم را به شوهر می دهیم و 5 سهم باقیمانده را بین پنج برادر قسمت می کنیم و به هرکدام یک سهم می دهیم، خب و اما تقسیم نیز بسیار مهم است و ما باید مقسوم و مقسوم علیه را بدانیم و کلاً قوانین تقسیم را نیز باید دقیق بدانیم.

بقیه بحث بماند برای فردا... .


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo