< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله نوری

97/09/21

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: ارث غرقی و مهدوم علیهم.

بحث قبلی یعنی اینکه زوج یا زوجه تنها وارث باشند تمام شد، اگر طبق ترتیب شرایع بخواهیم بحث را ادامه بدهیم به بحث ارث خنثی می رسیم منتهی چون مبتلی به نیست به آن نمی پردازیم.

و اما بحث بعدی در مورد ارث غرقی و مهدوم علیهم می باشد یعنی اینکه دو نفر یا بیشتر غرق شده باشند و ما ندانیم کدام یک اول فوت کرده و یا اینکه خانه ای بر سر افرادی خراب شده و فوت کرده اند و نمی دانیم کدام یک اول فوت کرده است، خلاصه بحث غرقی و مهدوم علیهم در روایات ما بیان شده است و البته مسئله بسیار وسیع می باشد خصوصا امروزه با توجه به وسیله های حمل و نقل و مراکب مختلفی که وجود دارد در حادثه های مختلف افرادی با هم کشته می شوند خب ما باید چگونگی تقسیم ارث آنها را بدانیم.

فهرست کتب:

جواهرالکلام جلد 39 صفحه 306 الی 319 از جواهر 43 جلدی، مفتاح الکرامة جلد 24 صفحه 756، ریاض جلد 14 صفحه 463، خلاف شیخ طوسی جلد 4 صفحه 31، مستند الشیعة نراقی جلد 19 صفحه 452، مختلف الشیعة جلد 9 مسئله 41، اخبار مربوط به این بحث نیز در وسائل الشیعة جلد 17 صفحه 589 از وسائل 20 جلدی.

صاحب جواهر بحث را اینطور آغاز می کند که احراز حیات وارث حین مرگ مورث لازم است و إلا مال منتقل نمی شود کلام ایشان این است:«وهؤلاء يرث بعضهم من بعض بلا خلاف أجده فيه ، بل الإجماع بقسميه عليه ، والنصوص به مستفيضة أو متواترة وبذلك يخرج عما يقتضي عدمه من قاعدة كون الشك في الشرط شكا في المشروط ضرورة اشتراط إرث كل واحد منهما من الآخر بحياته بعد موت الآخر وهي غير معلومة ، بل ربما كان مقتضى الأصول تقارن موتهما ، ومن المعلوم سقوط الإرث معه ، وإن كان التحقيق نفيه بالأصل أيضا ، إذ هو من الحادث المسبوق بالعدم الذي إذا لوحظ اقتضى التعاقب ، كما أنه إذا لوحظ ما يقتضي عدم تأخر أحدهما عن الآخر اقتضى الاقتران الذي هو لازم المنفي بالأصل.

واحتمال جريان التوارث بينهما على قاعدة العمل بالأصلين مع إمكانه ولو لمكلفين - نحو واجدي المني في الثوب المشترك ، ونحو التمسك بهما‌ في كل من الإناءين لمكلفين على القول به ، ونحو الحكم بطهارة الماء ونجاسة الصيد فيه وغير ذلك - يدفعه وضوح كون المقام من غير ذلك كله بعد تسليم الحكم في المقيس عليه.»[1] .

در رسائل و در بحث علم اجمالی این بحث مطرح شده و شیخ مثالهایی زدند که صاحب جواهر یکی از آنها یعنی واجدی المنی فی ثوب المشترک را بیان کرد و اما مثال دیگری که در رسائل ذکر شده حکم به طهارت ماء و نجاست صید می باشد، فرض کنید یک چاله ای بوده که در آن مقداری آب البته کمتر از کُر بوده و از طرفی صیادی یک صیدی را تعقیب کرده و آن صید داخل آن چاله افتاده و مُرده و حالا شک داریم که آیا مرده بوده و بعد به آب افتاده بوده یا اینکه حیات داشته و داخل چاله افتاده و بعد مرده، در اینجا از طرفی استصحاب بقاء حیات صید را می کنیم و از طرفی استصحاب طهارت ماء داخل چاله را که خب در اینجا این دو استصحاب از افراد مختلفی می باشند و اما مثال دیگر اینکه دو کاسه آب در یک بیابانی است و دو نفر بعد از وضو با آنها علم اجمالی پیدا کردند که یکی از آنها نجس بوده منتهی چون با هم کاری ندارند هر کدام حکم تکلیفی خودش یعنی استصحاب طهارت را جاری می کند، علی أیِّ حال صاحب جواهر می فرماید ما نحن فیه اینطور نیست و وارث و مورث حکمشان جدای از هم نیست یعنی در موقع موت مورث شرط است که وارث حیاط داشته باشد و ما این مسئله را در جاهائی مثل غرقی یا مهدوم علیهم نمی توانیم احراز کنیم یعنی نمی دانیم کدام یک زودتر فوت کرده لذا ما از نظر اصول نمی توانیم بحث را حل کنیم پس باید به سراغ روایات و همچنین اجماع برویم و ببینیم که اهل بیت علیهم السلام چه فرموده اند.

برای اینکه صور مختلف مسئله غرقی و مهدوم علیهم معلوم شود مقداری از کلام امام رضوان الله علیه در تحریرالوسیلة را می خوانیم، ایشان اینطور فرمودند:« الفصل الثاني: في ميراث الغرقى و المهدوم عليهم‌.

مسألة 1: لو مات اثنان بينهما توارث في آن واحد؛ بحيث يعلم تقارن موتهما، فلا يكون بينهما توارث؛ سواء ماتا أو مات أحدهما حتف أنف أو بسبب، كان السبب واحداً أو لكلّ سبب، فيرث من كلّ منهما الحيّ من ورّاثه حال موته، وكذا الحال في موت الأكثر من اثنين.»[2] .

بقیه بحث بماند برای روز شنبه إن شاء الله تعالی...


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo