< فهرست دروس

درس کلام جدید - وحی پژوهی و حقیقت نبوت استاد ربانی

جلسه 32

بسم الله الرحمن الرحیم

 ویژگی وحی نبوت
 فرق نبی، رسول و محدث
 حاصل بحث این شد که همان گونه که مرحوم علامه مجلسی بیان کردند دو دسته روایات درباره اینکه محدث و امام ملک را مشاهده نمی کنند و دسته ای که دلالت دارد ائمه اطهار گاها ملک را مشاهده کردند و همچنین از آیاتی که استفاده می شود افرادی که محدث بودند نه فرشته را در تمثیل بشریش مشاهده کردند، نه...
 امام شریعت ندارد اما ملک را می بیند
 در جمع این دو دسته فرمودند: آن آیاتی که نفی روئیت می کند مربوط به وقتی است که یک حکم شرعی از طرف ملک و باذن الله بر امام القاء شود. در چنین وقتی مشاهده و دیدن ملک نیست. لذا این روایات معارضه با دسته دیگر ندارد. زیرا در روایات دیگر قید نشده که امام، ملک را مشاهده می کند در چنین وقتی یعنی القاء حکم شرعی. اما در وقتی که ملک مطالب دیگری را غیر از حکم شرعی بیان می کند مثل اخبار غیبی، در این صورت دیدن ملک و رویت ممکن است و تعارضی هم بین این دو دسته روایات حاصل نمی شود. قرینه آن هم این است که سخن در روایات فرق بین نبی و رسول وامام، از شئون آنها است. شان اولی نبی، دریافت وحی است، سیاق بیان حکم شرعی است. مقام، مقام نبوت ورسالتی است که ویژگی شاخص آن احکام و شریعت الهی است. در سخن حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) نسبت به حضرت امیر(علیه السلام)«انک اری ما اری و..لست بنبیا». این قید بیان می کند که تو اختصاصات نبی را نداری. از جمله اختصاصات هم دیدن ملک در حین القاء حکم شرعی است. لذا حضرت امیر دیگر شریعت نمی آورد. پس خود این حدیث قرینه دارد بر نفی یک چیزی برای امام علیه السلام هرچند ما نمی دانیم که آن نفی چیست. پس با این بیان ما تعجب می کنیم از بیان مرحوم شعرانی.
 روایات علم امام
 علامه مجلسی دربحارباب 2 ج 26 ابواب علوم الائمه. 17 باب است اکثر این روایات جلد 26 تاکیدش درباره علم امام و منبع علم امام و کتاب امیر المومنین است. که گاهی به عنوان کتاب علی و کتاب امیر المومنین وگاهی به عنوان الجامعه که طوله الف ذراعا... است. مکرر این مطلب بیان شده است. پیامبر فتح له الف باب من العلم ینفتح من کل باب الف باب . پیامبر یک میلیون باب را بر حضرت امیر باز کرده است.
 دسته ای دیگر منبع علم امام را الهامات دانسته اند می فرماید: «النکت فی القلب» که همانطور که علامه مجلسی می فرمایند این مورد الهام است و صوت و صدا نیست، در جایی می فرماید:«النقر فی الاذن» در اینجا صوت هم هست. اینها منابع علم اهل بیت است.
 دسته ای دیگر تعبیرش این است که می گوید:«منا من یعاین معاینتا » اینها تصریح ندارد که ملک را که می بیند کی می بیند. روایاتی که دلالت می کند ائمه هم ملک را مشاهده کرده اند اینها ست و. حال این روایات هیچ کدام تصریح ندارد که در حین دریافت حکم شرعی ملک را مشاهده می کرده است.
 روایت:
 «أَنَّهُ قَالَ الصَّادِقُ ع وَ إِنَّ مِنَّا لَمَنْ يَأْتِيهِ صُورَةٌ أَعْظَمُ مِنْ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيل‌» [1]
 فقط می فرماید یأتیه و این بیان با اطلاقش شامل همه می شود.
 حدیث دیگر:
 «وَ كَانَ الصَّادِقُ ع يَقُولُ: عِلْمُنَا غَابِرٌ وَ مَزْبُورٌ وَ نَكْتٌ فِي الْقُلُوبِ وَ نَقْرٌ فِي الْأَسْمَاعِ و... أَمَّا الْغَابِرُ فَالْعِلْمُ بِمَا يَكُونُ وَ الْمَزْبُورُ فَالْعِلْمُ بِمَا كَانَ وَ أَمَّا النَّكْتُ فِي الْقُلُوبِ فَهُوَ الْإِلْهَامُ وَ النَّقْرُ فِي الْأَسْمَاعِ فَحَدِيثُ الْمَلَائِكَةِ نَسْمَعُ كَلَامَهُمْ وَ لَا نَرَى أَشْخَاصَهُم‌...» [2]
 این می فرماید نمی بینیم و این حدیث را در کنار احادیث دیگر می گذاریم تفسیرش این می شود که وقتی بناست یک حکم شرعی القا شود ما او را نمی بینیم.
 «...إِنَّ فِينَا لَمَنْ يُنْكَتُ فِي قَلْبِهِ وَ يُوقَرُ فِي أُذُنِهِ وَ يُصَافِحُهُ الْمَلَائِكَة» [3]
 
 اینها نشان می دهد که جمع مرحوم مجلسی درست است.
 شواهد
 دو شاهد هم بنده آورده ام:
 1. سیاق . یعنی روایاتی که می گوید امام لایرا
 2. قرینه بیان پیامبر که به حضرت علی می فرمایند :« لکنک لست بنبیا»
 سوال: ائمه که ملک رانمی بینند بالاترند یا انبیا که می بینند؟
  در این احادیث تصریح شوده، امام (در حین حکم شرعی) ملک را نمی بیند. از آن طرف هم بحث تفضیل ائمه بر انبیاء مطرح می شود. روایات در این باره زیاد است.
 اقوال
 شیخ مفید
 ایشان می گوید: در باب تفضیل ائمه بر انبیاء سه دیدگاه وجود دارد.
 1. ائمه اطهار بر انبیاء غیر از پیامبر اسلام افضل اند.
 2.ائمه طاهرین علیهم السلام بر پیامبران غیر اولوالعزم علیهم السلام برتری دارند.
 3.انبیاء افضل بر همه هستند. یعنی ائمه بر انبیا افضل نیستند.
 این اقوال شیعه در آن زمان بوده است که مر حوم مفید نقل می کنند.
 ایشان می فرمایند: اگر ما باشیم و حکم عقل، عقل در این باره حکم ندارد و امکان دو طرف است. اجماع هم نداریم. اما من معتقد هستم درباره افضلیت امیرالمومنین و ائمه علیهم السلام از ذریه او روایت داریم. چنان که از قرآن نیز شواهدی بر مطلب وجود دارد. برای این قول رجوع کنید به «اوائل المقالات ص 70 تا 71 باب 46»
 شواهد قرآنی مرحوم مفید بر برتی ائمه بر انبیا
 1. آیه مباهله ، بخصوص «انفسنا». زیرا به منزله پیامبر است و پیامبر افضل رسل است پس حضرت امیرالمومنین افضل انبیاء است.
 2. آیه تطهیربضمیمه « انه لقرآن کریم فی کتاب مکنون لا یمسه الا المطهرون » و همینطور است ائمه دیگر و فاطمه زهرا سلام الله علیها. و جه دلالت این آیه این است که: سخن از این است که معارف قرآن در کتاب مکنون است و به آن نمی رسند مگر مطهرون. قرآن جامع ترین کتاب آسمانی است و هم مصدق است و هم مهیمن. قرآن اما الکتاب است. برترین کتاب آسمانی است. این کتاب متناسب با شخصیت پیامبر و امت او که افضل بر سایرین بوده است آمده است. و این کتاب از معارفی که بر انبیا سابق آمده بالاتر است ملاک افضلیت هم علم است. ( آنجا که قرآن می خواهد بیان افضلیت کند می گوید:« و علم الآدم الاسماء کلها». یعنی ملاک را علم می داند» هر چه ائمه فرمودند حقیقت کتاب است. قرآن تبان کل شی است اما همه نمی دانند و ائمه می دانند. هرچه ائمه فرمودند حقیقت کتاب است و امام این را فرمودند اما راوی تعجب کرد و حضرت فرمود:نعلمه من القرآن. و بعد آیه را خواندند که « تبیانا لکل شیء»
  پی بیان مرحوم شیخ مفید درست است. و طبق روایات این حرف جای تأمل ندارد. شیخ صدوق کتاب درالاعتقادات فی دین الامامیه [4] حتی نقل اقوال هم نکرده اند و می گویند اعتقاد شیعه است.
 مرحوم مجلسی
  ایشان درجلد 26 بحار در باب تفضیل الائمه بیش از 60 روایت آمده، باب 6 از باب 26 ایشان پی از بیان کلام شیخ صدوق می فرماید: آنچه شیخ صدوق درباره برتری پیامبر اسلام و امامان اهل بیت به تمام مخلوقات و برتری امامان بر انبیاء غیر از نبی اسلام نقل کرده چیزی است که هر کس در روایات تتبع کند تردید نخواهد کرد . روایات در این باب بیش از حد احصاء است. و ما در این باب یک مقدار کمی را آورده ایم. که در ابواب دیگر مثل باب صفات انبیا ، باب انهم کلمة الله، باب بدو انوارنا، باب انهم اعلم من الانبیاء ، ابواب فضائل امیرالمومنین و فاطمه علیهم السلام و... ایشان می فرماید: اکثریت امامیه در این باب اتفاق نظر دارند.
 والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته


[1] . بحار ج 26 ص 19
[2] . بحار الانوار، ج‌26، ص 18
[3] . بحار الانوار ج‌26 59
[4] . این کتاب مضمون روایات است که بطور موجز آورده اند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo