درس تفسیر استاد ری شهری
93/10/18
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع : تبیین آیه شریفه «غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ»:
بحث جلسات پیش درباره جمله ﴿غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ﴾ بود. خشم الهی به معنای مجازات خداست و همه گناهان هم زمینه ساز غضب الهی است.
همه گناهان مورد غضب خداوند است ولی خداوند در قرآن گناهان خاصی را مطرح می فرماید که سبب غضب الهی شده اند، مجازات اقوامی که خداوند آن ها را به عنوان ﴿غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ﴾ معرفی می فرماید، سنگین تر است. آدم های بدتر از دیگران بودند.
یکی از اقوامی که مورد غضب الهی معرفی شده اند، قوم عاد است. ﴿وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا قَالَ یَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللّهَ مَا لَکُم مِّنْ إِلَهٍ غَیْرُهُ أَفَلاَ تَتَّقُونَ﴾[1] ، ، اسم پیامبر قوم عاد، هود بود.
قوم عاد چه کسانی بودند:قوم عاد، جامعه ای بود که بعد از حضرت نوح(ع) در سرزمین یمن ساکن بودند. اینها از نظر جسمی بسیار قوی بودند، از امکانات مادی هم برخوردار بودند. اما گرفتار انواع انحرافات اعتقادی و اخلاقی بودند. خداوند حضرت هود را برای اینکه آنها را به توحید دعوت کند، فرستاد. بخشی از این داستان در سوره اعراف آمده است. در همین سوره آمده است؛ ﴿أَوَعَجِبْتُمْ أَن جَاءکُمْ ذِکْرٌ مِّن رَّبِّکُمْ عَلَى رَجُلٍ مِّنکُمْ لِیُنذِرَکُمْ وَاذکُرُواْ إِذْ جَعَلَکُمْ خُلَفَاء مِن بَعْدِ قَوْمِ نُوحٍ وَزَادَکُمْ فِی الْخَلْقِ بَسْطَةً فَاذْکُرُواْ آلاء اللّهِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ﴾[2] .
بعد از اینکه اینها هلاک شدند، یک باد سرد تندی آمد. قرآن می فرماید: ﴿سَخَّرَهَا عَلَیْهِمْ سَبْعَ لَیَالٍ وَثَمَانِیَةَ أَیَّامٍ حُسُومًا فَتَرَى الْقَوْمَ فِیهَا صَرْعَى کَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ خَاوِیَةٍ﴾ [3] ، این بادی که عذاب الهی بود، آمد، آنها مثل تنه های پوچ درخت خرما افتادند. گناهشان این بود که نعمتی که خدا به آن ها داده بود را در مسیر خودش استفاده نکرده بودند و لجاجت کردند، قبول نکردند که چندین خدایی خود را رها کنند. به حضرت هود گفتند، به خدایت بگو عذابی را که می گویی فروفرستد. یک مورد ﴿المَغضُوبِ عَلَیهِمْ﴾ همین جاست؛ یعنی خدایا من مثل قوم عاد نشوم.
آیه ۱۱۱ سوره یوسف؛ «لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِّأُوْلِی الأَلْبَابِ»[4] ، قصص قرآن برای عبرت گرفتن ما هستند. درسی که می توانیم از این داستان بگیریم یکی این است که فکر کنیم گناه قوم عاد چه بود. یکی از آنها ناسپاسی نعمت های الهی است، آن بدن های سالم را داشتند، اما استفاده نکردند. اگر کسی قدر نعمت الهی را ندانست منتظر مجازات باشد.
امام علی(ع) می فرماید: هر نعمتی که خداوند به شما داده است، حقی در آن دارد، اگر حقش را ادا کردید خدا آن را اضافه می کند اگر کسی کوتاهی کرد بداند که آن نعمت از آن گرفته می شود، چه بسا عقوبتش به آخرت هم نمی رسد؛ بنا بر این، خدا باید ببیند که شما از نعمتی که اعطا فرموده است، می ترسید. ترس از اینکه مبادا این نعمت در راه خودش مصرف نشود.زوال نعمت به نپرداختن حق خداست:در روایت است که خدا به اقوامی نعمت هایی می دهد. خدا پول داده که به دیگران خدمت کند. تا زمانی که شکر نعمت کند در دسترسش است؛ اما وقتی دید که در جای خودش مصرف نمی کند شخص دیگری مأمور این نعمت و خدمت می شود. زوال نعمت به این است که انسان حقوق خدا را ندهد.مشکل دیگر قوم عاد لجاجت آنهاست ، وقتی انسان تشخیص می دهد چیزی حق است باید گردنش در برابر آن خم باشد. حضرت هود برای آنها استدلال کرد، اما آنها لجاجت کردند. این لجاجت یکی از خصوصیاتی است که باعث غضب الهی می شود. اگر حق را تشخیص دادی ولی باز زیر بار نمی روی بدان که مشکل پیدا می کنی، یکی از چیزهایی است که باعث زنگار قلب می شود و باعث عاقبت به شری می شود.لجبازی صفت ابوجهل است. هر کس لجباز باشد، باطنش ابوجهل است. یکی از گناهانی که سبب غضب الهی می شود و ﴿غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ﴾[5] درباره او مستجاب نمی شود، لجبازی است.
