موضوع: تجدید عقد در اثناء متعه

 جواهر، ج 30، ص 202: «التاسع: لا يصح له تجديد العقد عليها دائما و منقطعا قبل انقضاء الأجل وفاقا للمشهور»

 آخرین حکمی که برای متعه بیان شده است و شرایع به آن اشاره نکرده است و صاحب جواهر آن فرموده است این است که قبل از اینکه مدت تمام شود و قبل از اینکه مرد مدت را هبه کند تجدید عقد(توسط همین زوج فعلی)در این مدت صحیح نیست.

 در این مساله دو قول است:

 1- تجدید عقد در اثناء اجل صحیح نیست این قول نسبت به مشهور داده شده است.

 2- تجدید عقد در اثناء اجل صحیح است و نسبت به ابن حمزه و فاضل داده شده است.

 دلیل قول اول:

 1- صاحب جواهر می فرمایند:

 ‹‹ لعدم قابلية تأخر اثر عقد النكاح و استحالة تحصيل الحاصل››.

 ظاهر مراد صاحب جواهر این است که یا مراد از این عقد جدید این است که اثرش بالفعل صورت گیرد که در این صورت تحصیل حاصل است زیرا زوجیت و جواز استمتاع با عقد قبلی حاصل شده است و یا مراد این است که اثر این عقد بعد از اتمام مدت عقد اول حاصل شود که در این صورت لازمه اش این است که اثر عقد با عقد حاصل نشود بلکه موخر از آن و بعد از انقضاء عقد اول صورت گیرد که این هم محال است زیرا تفکیل بین موثر و اثر و علت و معلول صحیح نیست.

 2- روایات:

 وسائل، ج21، ص 54، باب 23، ح 2: «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تَزِيدَكَ وَ تَزِيدَهَا إِذَا انْقَطَعَ الْأَجَلُ فِيمَا بَيْنَكُمَا تَقُولُ لَهَا اسْتَحْلَلْتُكِ بِأَجَلٍ آخَرَ بِرِضًا مِنْهَا وَ لَا يَحِلُّ ذَلِكَ لِغَيْرِكَ حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا»

 حضرت فرمودند اشکالی ندارد که زن مدت را زیاد کند و تو هم اجرت را زیاد کنی و این زیادی اجل و اجرت زمانی است که اجلی که توسط عقد قبلی قرار داده شده است تمام شود بعد از اتمام به او می گویی که من تو را متعه می کنم با اجل دیگری بعد حضرت فرمودند این برای غیر تو جایز نیست مگر اینکه عده اش تمام شود.

 تقریب استدلال:

 حضرت فرمودند وقتی می توانی تجدید عقد کنی که اجل قبلی تمام شده باشد مفهومش این است که اگر اجل تمام نشده است تجدید جایز نیست.

 همان، باب 24، ح 1: «أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الرَّجُلُ يَتَزَوَّجُ الْمَرْأَةَ مُتْعَةً فَيَتَزَوَّجُهَا عَلَى شَهْرٍ ثُمَّ إِنَّهَا تَقَعُ فِي قَلْبِهِ فَيُحِبُّ أَنْ يَكُونَ شَرْطُهُ أَكْثَرَ مِنْ شَهْرٍ فَهَلْ يَجُوزُ أَنْ يَزِيدَهَا فِي أَجْرِهَا وَ يَزْدَادَ فِي الْأَيَّامِ قَبْلَ أَنْ تَنْقَضِيَ أَيَّامُهُ الَّتِي شَرَطَ عَلَيْهَا فَقَالَ لَا يَجُوزُ شَرْطَانِ فِي شَرْطٍ قُلْتُ كَيْفَ يَصْنَعُ قَالَ يَتَصَدَّقُ عَلَيْهَا بِمَا بَقِيَ مِنَ الْأَيَّامِ ثُمَّ يَسْتَأْنِفُ شَرْطاً جَدِيدا»

 راوی می گوید به امام صادق عرض کردم مردی زنی رایک ماهه متعه کرده در بین این ماه به این زن علاقه بیشتری پیدا کره است و می خواهد که مدت بیشتر قرار داده شود آیا جایز است در اثناء یک ماه اجرت را بیشتر کند و زن مدت را بیشتر کند حضرت فرمودند دو شرط در یک شرط جایز نیست یعنی دو اجل در یک عقد جایز نیست عرض کردم پس چه باید کنند حضرت فرمودد ایام باقی مانده را مرد ببخشد بعد دو مرتبه عقد جدیدی جاری کنند.

 صاحب جواهر می فرمایند مراد از شرط در این روایت، عقد قبلی می باشد و مراد از شرطان، دو اجل می باشد.

 بعضی از معاصرین هم همین قول را پذیرفته اند مانند:

 منهاج الصالحین آقای خوئی، ج 3، ص 311 می فرماید: « لا يصح للزوج تجديد العقد على المتمتع بها دائما أو منقطعا قبل انقضاء الأجل»

 تحریر الوسیله، ج2، ص 276، م11 هم همین قول را می فرمایند.

 دلیل قول دوم:

 ادله اطلاق دارد، ادله می گوید که متعه کردن یک زن برای مدتی جایز است این اطلاق دارد چه بعد از اجل قبلی باشد یا در اثناء اجل کما اینکه در اثناء عده برای خود زوج عقد جایز است اما برای غیرش جایز نیست -کما فی روایات کثیرة -در اینجا هم در اثناء اجل برای خود زوج تجدید عقد جایز است اما برای غیرش جایز نیست و بخاطر اینکه قبلا اشاره شد که متعه نوعی اجاره است و در اجاره تجدید آن در اثناء اجاره اشکالی ندارد.

 و فیه:

 صاحب جواهر می فرمایند: «یجب الخروج عن ذلک کله بما عرفت» بر فرض اینکه اطلاق درست باشد ولی روایاتی که برای قول اول بیان شد این مطلقات را تقیید می زند یعنی عقد متعه جایز است بشرطی که در اثناء اجل نباشد.

 مختار ما هم قول اول است و مقتضای احتیاط هم قول اول است.