< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

90/10/10

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: جب
 کلام در جب بود که در صورت وجود عیب جب، زن -با شرائطی که بیان شد- خیار دارد.
 بحث به اینجا رسید که در این مساله سه صورت وجود دارد و چهار قول از بزرگان نقل شده است.
 صورت اولی: جب قبل از عقد باشد و بعد از عقد زن این عیب را بفهمد: در این صورت همه می گویند زن حق فسخ دارد و اختلافی وجود ندارد.
 دلیل:
 1- اجماع
 2-روایاتی که بعدا اشاره خواهد شد.
 3- اگر در عنین و خصی قائل به خیار شدیم بطریق اولی در مورد جب باید زن خیار داشته باشد زیرا این عیب اشدّ از عنه و خصاء می باشد.
 4- این عیب موجب ضرر بر زن می باشد و ضرر هم در اسلام منفی است.
 اما روایات:
 1- صحیح کنانی که قبلا هم به مناسبتی ذکر شد:
 وسائل ج21 ص 231، باب 14، از ابواب عیوب و تدلیس، حدیث6«قال: سالت اباعبدالله علیه السلام عن امراة ابتلی زوجها فلایقدر علی الجماع ابدا اتفارقه؟ قال: نعم ان شاءت.»
 کنانی می گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم از زنی که شوهرش مبتلا به عیبی شده که قابلیت جماع را ندارد آیا می تواند جدا شود حضرت فرمودند: اختیار با زن است می تواند با مرد زندگی کند و می تواند جدا شود.
 این روایت در خصوص جب نیست بلکه یک قاعده کلی را بیان می کند که هر عیبی که مانع مقاربت مرد باشد موجب حق خیار برای زن می شود.
 2- المصدر ح 1«صحیحه ابی بصیر قال سالت ابا عبدالله علیه السلام عن امراة ابتلی زوجها فلایقدر علی جماع اتفارقه؟ قال: نعم ان شاءت.»
 ابی بصیر می گوید از امام صادق علیه السلام از زنی که شوهرش بخاطر عیبی قابلیت مقاربت ندارد سوال کردم، آیا می تواند جدا شود؟ حضرت فرمودند بله اگه خواست می تواند عقد را فسخ کند و جدا شود.
 این روایت هم مانند روایت قبلی در خصوص جب نیست بلکه یک قاعده کلی را بیان می کند که اگر مرد بخاطر عیبی قدرت بر مقاربت را نداشت زن حق فسخ دارد بلکه این روایت شامل عیب قبل و بعد از عقد نیز می شود زیرا جمله «لایقدر علی الجماع» اطلاق دارد اگر چه ظهورش در عیب قبل از عقد می باشد ولی بخاطر اطلاقش احتمال دارد که بعد از عقد را نیز شامل شود.
 نتیجه اینکه در صورت اولی حق خیار، اجماعی است.
 صورت دوم: اگر جب بعد از عقد بوجود آید، چه قبل از وطئ یا چه بعد از وطئ
 در این صورت دو قول است.
 1- ثبوت خیار .
 2- عدم ثبوت خیار.
 کسانی که حق خیار را ثابت می دانند، به دو دلیل استدلال کرده اند:
  1. به دو روایتی که در صورت اول بیان کردیم استدلال کرده اند به این بیان که این دو روایت اطلاق دارد و شامل بعد از عقد هم می شود.
  2. استدلال به قاعد ضرار که اگر زن خیار نداشته باشد موجب ضرر بر او می باشد.
 کسانی که حق خیار را ثابت نمی دانند نیز به دو دلیل استدلال کرده اند:
 1- استصحاب لزوم عقد به این بیان که بعد از وقوع عقد و قبل از حدوث جب، این عقد لازم بود بعد از حدوث جب شک می کنیم آیا این عقد جایز است یا لازم، استصحاب می کنیم لزوم قبل از حدوث جب را.
 2- ثبوت خیار نیاز به دلیل دارد و در مورد جب بعد از عقد دلیلی بر ثبوت خیار نداریم.
 صورت سوم: تفصیل بین حدوث عیب بعد از عقد و قبل از مقاربت و حدوث عیب بعد از مقاربت.
 در این صورت یک قول است و آن هم اگر قبل از مقاربت باشد، زن خیار دارد و اگر بعد از مقاربت باشد، زن خیار ندارد.
  دلیل خیار در قبل از مقاربت:
  قبلا گفتیم اگر مرد عنین بود و زن قبل از وطی فهمید خیار ثابت است لذا در جب به طریق اولی باید خیار داشته باشد چون در عنین امکان دارد خوب شود اما جب خوب نمی شود پس جب قبل از وطی خیار دارد.
 اما دلیل عدم خیار بعد از مقاربت:
 1- استصحاب لزوم، به این بیان که بعد از وقوع عقد و قبل از حدوث جب این عقد لازم بود بعد از حدوث جب شک می کنیم آیا این عقد جایز است یا لازم، استصحاب می کنیم لزوم قبل از حدوث جب را.
 2- با توجه به اینکه تصرف موجب خیار است در این صورت چون مقاربت انجام شده است و تصرف صورت گرفته است خیار زن ساقط می شود.
 3- در این زمینه دو طائفه روایت داریم بعضی خیار را مطلقا ثابت کرده است و بعضی خیار را مقید به عدم مقاربت کرده است و تبعا باید مطلق را حمل بر مقید کنیم و مقتضای جمع این است که بگوییم در صورتی زن خیار دارد که وطی صورت نگرفته باشد و الا حق خیار ندارد.
 اما روایات خاص-عدم خیار در صورت مقاربت:
 1- روایت سکونی: وسائل ج 21، ص 230، باب 14، حدیث 4«عن ابی عبدالله علیه السلام: قال امیرالمومنین علیه السلام من اتی امراة مرة واحدة ثم اُفِضَ عنها فلاخیار لها.»
 سکونی از امام صادق نقل می کند که حضرت فرمود: امام علی علیه السلام فرمود: اگر کسی با زنش یک مرتبه مقاربت کرد خیاری برایش نیست.
 و در ما نحن فیه هم با توجه به اینکه یک مرتبه مقاربت کرده پس صریح روایت دال بر عدم خیار است عیب چه جب باشد چه عنین و...
 2- المصدر ح 2«عباد الضبی عن ابی عبدالله علیه السلام: قال فی العنین: اذا علم انه عنینٌ لایاتِ النساء فُرّق بینهما و اذا وقع علیها وقعة واحدة لم یفرّق بینهما و الرجل لایردّ من عیبٍ.»
 امام صادق علیه السلام درباره مرد عنین فرمودند که زمانی که زن فهمید مرد عنین است باید بینشان جدایی افتد و زن حق خیار دارد اما اگر یک دفعه مقاربت کرد زن حق خیار ندارد.
 وقتی در عنین که نسبت به جب مشکلش کمتر است و احتمال بهبودی در او وجود دارد با یک مرتبه مقاربت حق خیار برداشته می شود پس در جب به طریق اولی با یک مرتبه مقاربت حق خیار برداشته می شود.
 نتیجه بحث این شد که نسبت به این عیب سه صورت متصور است.
 1- جب قبل از عقد باشد: زن حق خیار دارد.
 2- جب بعد از عقد باشد چه قبل از وطی و چه بعد از وطی که دو قول بود.
 3- اگر بعد عقد باشد، تفصیل بین قبل و بعد از وطی، که اگر قبل از وطی باشد زن خیار دارد و اگر بعد از وطی باشد زن خیار ندارد.
 مختار ما این است که خیار زمانی است که قبل از عقد باشد و یا بعد از عقد و قبل از وطی باشد اما اگر بعد از عقد و بعد از وطی باشد زن خیار ندارد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo