موضوع: صور فسخ

 عبارت شرایع و جامع المقاصد در مساله مهریه در صورت فسخ بیان شد.

  جواهر، ج 24 ص 346، صور مساله را بيان مي كند.

 عبارت ایشان: « إذا فسخ الزوج أو الزوجة بأحد العيوب السابقة ف لا يخلو إما أن يكون قبل الدخول أو بعده، حيث يجوز للجهل بالحال، و على التقديرين إما أن يكون العيب متقدما على العقد أو متأخرا عنه، قبل الدخول أو بعده بناء على تحقق الخيار بذلك، و الفاسخ إما الزوج أو الزوجة، و على كل تقدير إما أن يكون هناك مدلس أم لا، فالصور أربعة و عشرون صورة»

 اگر زن یا مرد با یکی از عیبهایی که بیان شد عقد را فسخ کنند، چند صورت دارد:

 1- فسخ قبل از مقاربت است و این عیب قبل از عقد بوده.

 2- فسخ قبل از مقاربت است و این عیب بعد از عقد و قبل از مقاربت بوده.

 3- فسخ قبل از مقاربت است و این عیب بعد از عقد و مقاربت است.

 4- فسخ بعد از مقاربت است البته این در جایی است که بعد از مقاربت به عیب پی ببرد و این عیب قبل از عقد بوده.

 5- فسخ بعد از مقاربت است و این عیب بعد از عقد و قبل از مقاربت بوده.

 6- فسخ بعد از مقاربت است و این عیب بعد از عقد و مقاربت است.

 در هر 6 صورت یا مرد فسخ می کند یا زن پس می شود 12 صورت و در این 12 صورت فسخ، یا مدلس وجود دارد یا وجود ندارد. لذا 24 صورت می شود.

 توضیح این اقسام و اینکه در کدام صورت مهر هست و کدام صورت مهر نیست متوقف بر سه موضع است:

 1- فسخ در عیب عنین یا خصاء نباشد، چه فاسخ زن باشد یا مرد.

 2- فسخ در عیب عنین یا خصاء باشد.

 3- طرح دو فرع است:

 الف: اگر مقاربتی صورت نگرفت، و بقیه استمتاعات بوده است، در حکم مقاربت است یا نه؟

 ب: اگر چنانچه فرد با عیب راضی شد زندگی کند، اما این عیب زیاد شد یا اینکه عیب دیگری بیاید، آیا حق فسخ دارد یا نه با همان رضایت اول این فسخ از بین می رود.

 جهت جدا کردن عنین و خصاء از بقیه عیوب این است که در عنین حکمی است که در بقیه نیست و همچنین در خصاء مخالفی هست که در بقیه نیست.

 اما موضع اول (فسخ در غیر عیب خصاء و عنین)

 از کلمات علماء استفاده می شود اگر فسخ قبل از دخول باشد، زن هیچ مهری طلبکار نیست، اما اگر فسخ بعد از دخول باشد، مرد باید تمام مهر زن را بدهد.

 جواهر،ص 346 برای قسم اول که قبل از دخول باشد این گونه دلیل آورده اند:

 1- اجماع محصل و منقول بر این داریم اگر فسخ قبل از مقاربت بود زن مهری ندارد.

  2- روایات دال بر این داریم.

 روایات:

 1- وسائل، ج21، ص 211، باب 2 از ابواب عیوب و تدلیس، ح 1: روایت ابی عبیده از امام باقر علیه السلام است در روایت امام به اینجا می رسد: « ...ِ إِنْ كَانَ دَخَلَ بِهَا وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ دَخَلَ بِهَا فَلَا عِدَّةَ عَلَيْهَا وَ لَا مَهْرَ لَهَا»

 اگر نکاح فسخ شده اما مقاربت نشده، عده لازم ندارد و همچنین برای زن مهری ثابت نیست.

 این روایت صریح در این است که اگر فسخ قبل از مقاربت باشد زن نه عده دارد نه مهر.

 2- همان، باب 1، ح 14: «عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع فِي رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَوَجَدَهَا بَرْصَاءَ أَوْ جَذْمَاءَ قَالَ إِنْ كَانَ لَمْ يَدْخُلْ بِهَا وَ لَمْ يَتَبَيَّنْ لَهُ فَإِنْ شَاءَ طَلَّقَ وَ إِنْ شَاءَ أَمْسَكَ وَ لَا صَدَاقَ لَهَا وَ إِذَا دَخَلَ بِهَا فَهِيَ امْرَأَتُه»

 غیاث از امام علی علیه السلام نقل می کند که حضرت در مردی که با زنی که مریض است و پیسی دارد ازدواج کرده و بعد فهمیده می فرمایند: اگر مقاربتی صورت نگرفته و همچنین به مرد این مرض را نگفته باشند مرد خیار فسخ دارد و می تواند فسخ هم نکند و رضایت دهد. اما اگر فسخ کرد زن مهری ندارد. اما اگر این عیب را دید و مقاربت کرد، او زن اوست و فسخي در کار نیست.

 این روایت صریح در فسخ است و می گوید مهر هم ندارد.

 نکته: در روایت لفظ «طلّق» آمده اما منظور فسخ عقد است نه طلاق چون قرینه در این روایت بر این داریم، و آن اینکه در طلاق اصطلاحی دخول و عدم دخول شرط نیست و اگر زن سالم باشم مرد می تواند طلاق بدهد اما اینجا دخول برای طلاق شرط شده است پس معلوم می شود منظور، طلاق اصطلاحی نیست و منظور فسخ است.

 این در جایی بود که مرد فسخ کند اما اگر زن فسخ کند و قبل از دخول باشد مهری ندارد، جواهر، ص 349 می فرمایند: « بل هي أولى من الزوج بذلك باعتبار كون الفسخ من قبلها فلا مهر لها حينئذ بلا خلاف و لا إشكال نصا و فتوی» وقتی ما گفتیم اگر مرد قبل از دخول فسخ کند مهری در کار نیست اگر زن اقدام بر فسخ کند به طریق اولی مهری در کار نیست و در این حرف اختلافی نیست و روایات هم دال بر همین است.