< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

90/12/02

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: حكم مهر در صورت فسخ
 در مساله ششم گفته شد که اگر فسخ قبل از دخول باشد، برای زن مهر نیست و اگر بعد از دخول باشد مهرالمسمی ثابت است.
 دلیل اینکه در فسخ قبل از دخول، مهر ثابت نمی باشد گذشت.
 اما بعد از دخول که مهر کامل را باید بدهند به دو دلیل روایت و فتوای علما استناد شده است.
 جواهر، ج 30، ص 346 عبارتشان این است: «و إن كان بعده فلها المسمى بما استحل من فرجها و لظهور النص و الفتوى في أنه يثبت بالوطء ثبوتا مستقرا، فلا يسقط بالفسخ»
 اگر فسخ بعد از دخول باشد، برای زن مهر المسمی ثابت است چون مهر در حقیقت در مقابل بضع و استمتاع قرار می گیرد و فرض این است که با این زن مقاربت شده و مرد معوض را بدست آورده است پس عوض آن که مهر المسمی است را باید بدهد همچنین دلیل دیگر روایت و فتوی است و ظهور در این دارند که مهریه با مقاربت بر ذمه مرد مستقر می شود در نتیجه با فسخ نکاح هم از بین نمی رود.
 روایات:
 در این رابطه روایات متعددی داریم که دال بر این است که با مقاربت تمام مهر بر ذمه مرد ثابت می شود.
 1- وسائل، ج 21، باب 54 از ابواب مهور، ح 9: «مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ مَتَى يَجِبُ عَلَيْهِمَا الْغُسْلُ قَالَ إِذَا أَدْخَلَهُ وَجَبَ الْغُسْلُ وَ الْمَهْرُ وَ الرَّجْم»
 محمد بن مسلم می گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم چه زمانی غسل بر مرد و زن واجب می شود؟ امام فرمودند که با مقاربت کردن هم غسل و هم مهر و هم اگر زنا باشد رجم ثابت می شود.
 2- همان، ح 8 «حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ دَخَلَ بِامْرَأَةٍ قَالَ إِذَا الْتَقَى الْخِتَانَانِ وَجَبَ الْمَهْرُ وَ الْعِدَّة»
 حفص می گوید از امام صادق علیه السلام سوال کردم اگر مردی با زنی مقاربت کرد حضرت فرمودند هم مهر و هم عده ثابت می شود.
 3- همان، ح 7: «مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع مَتَى يَجِبُ الْمَهْرُ فَقَالَ إِذَا دَخَلَ بِهَا»
 محمد بن مسلم می گوید از امام باقر سوال کردم که مهر در کجا ثابت می شود؟ حضرت فرمودند زمانی که مقاربت شود.
 4- همان، ح 6: «يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ لَا يُوجِبُ الْمَهْرَ إِلَّا الْوِقَاعُ فِي الْفَرْج»
 شنیدم امام صادق علیه السلام فرمودند که مهر واجب نمی شود مگر با دخول در فرج.
 روایات صریح در این است که مهر با مقاربت با زن ثابت می شود و مطلق است چه فسخ صورت بگیرد یا نگیرد و چه این فسخ قبل از دخول باشد یا بعد از دخول. چون فسخ یعنی از حالا به بعد رابطه زن و مردی از بین رفت و نکاحی از الان نیست نه اینکه از اول عقد باطل بوده تا بگوئیم مهری در کار نیست.
 با این اطلاقی که در روایات است کلام شیخ طوسی در مبسوط که قائل به تفصیل شده اند صحيح نيست
  صاحب جواهر کلام ایشان را این گونه نقل می کند که شیخ طوسی فرموده: «إن كان الفسخ بالمتجدد بعد الدخول فالواجب المسمى، لأن الفسخ انما يستند إلى العيب الطاري بعد استقراره، و إن كان بعيب موجود قبل العقد أو بعده قبل الدخول وجب مهر المثل، لأن الفسخ و إن كان في الحال إلا أنه مستند إلى حال حدوث العيب، فيصير كأنه وقع مفسوخا حين حدوث العيب، بل فيصير كأنه وقع فاسدا، فيلحقه أحكام الفاسد»
 اگر بعد از مقاربت عیبی در مرد یا زن پیدا شد و به خاطر این عیب نکاح فسخ شد در این جا مرد باید همه مهر را بدهد چون فسخ مستند به عیبی است که بعد از استقرار مهر المسمی با دخول به وجود آمده است. اما اگر فسخ به خاطر عیبی باشد که قبل از دخول بود چه قبل از عقد بود یا بعد از عقد و قبل از دخول بوده در این صورت مرد باید مهرالمثل بپردازد چون که درست است فسخ بعد از مقاربت است اما این فسخ به خاطر حدوث عیب است پس گویا این فسخ در زمان حدوث عیب واقع شده و آن هم قبل از عقد یا قبل از دخول بود که مهرالمسمی در کار نبود و گویا این عقد فاسد واقع شده و باید به احکام عقد فاسد عمل شود و یکی از آن احکام این است که مهرالمسمی در کار نیست و مهل المثل ثابت است.
 از ظهور روایات که مطلق بود جواب شیخ طوسی معلوم می شود.
 جواهر، ص 349 در مقام رد فرمایش شیخ طوسی این چنین می فرمایند: «و لم أجد أحدا وافقه عليه من أصحابنا، نعم في شرح الإرشاد لبعض العامة ذلك على وجه يظهر كونه مفروغا منه عندهم»
 ضعف حرف ایشان واضح است و ما از علمای شیعه نیافتیم کسی را که با ایشان موافق باشد بله در شرح ارشاد این قول را بعض عامه نسبت داده اند که فهمیده می شود تمام علمای عامه قائل به این هستند.
 خلاصه: مختار ما در موضع اول که عیوب غیر خصاء و عنن بود اگر فسخ قبل از دخول باشد مهری ثابت نیست و اگر فسخ بعد از دخول بود تمام مهریه مسمی ثابت است به تبع علما و ظهور روایات.
 اگر چنانچه بعد از دخول بود مرد باید تمام مهر المسمی را بدهد، اما در صورتی که فریب خورد می تواند به کسی که فریب داده رجوع کند و مهر المسمی را از او بگیرد. و اگر مدلس نبود مرد باید بپردازد.
 و از جواهر، ص 347 استفاده می شود که در این هیچ اختلافی نیست.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo