موضوع: ابراء مهر

 بحث در این بود که اگر زن ذمه مرد را از پرداخت مهر ابراء کند و بعد مرد، زن را طلاق دهد آیا چیزی از مهر به مرد برمی گردد یا نه که دو قول ذکر شد و برای قول اول یک روایت و یک موید بیان شد.

 ممکن است برای قول اول غیر از روایتی که در جلسه قبل اشاره شد به روایت دیگری نیز استدلال شود اگر چه این روایت در باب هبه ذکر شده است ولی همانطور که اشاره شد ابراء مانند هبه است.

 وسائل الشيعة، ج‌21، ص: 294 باب 35 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ مَنْصُورٍ بُزُرْجَ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَأَمْهَرَهَا أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ دَفَعَهَا إِلَيْهَا فَوَهَبَتْ لَهُ خَمْسَمِائَةِ دِرْهَمٍ وَ رَدَّتْهَا عَلَيْهِ ثُمَّ طَلَّقَهَا قَبْلَ أَنْ يَدْخُلَ بِهَا قَالَ تَرُدُّ عَلَيْهِ الْخَمْسَمِائَةِ الدِّرْهَمِ الْبَاقِيَةَ لِأَنَّهَا إِنَّمَا كَانَتْ لَهَا خَمْسُمِائَةِ دِرْهَمٍ فَوَهَبَتْهَا لَهُ (فَهِبَتُهَا إِيَّاهَا لَهُ) وَ لِغَيْرِهِ سَوَاء»

 محمد بین مسلم می گوید از امام صادق سوال کردم در مورد مردی که با زنی ازدواج کرده است و مهر او را هزار درهم قرار داد و مهر را به زن داد و بعد زن 500 درهم را به زن بخشید و به مرد داد و مرد قبل از مقاربت وی را طلاق داد حضرت فرمودند زن 500 درهم دیگر را هم به مرد باید برگرداند زیرا مرد بعد از طلاق قبل از دخول نصف مهر را می گیرد ونصفش 500 درهم است و 500 درهم دیگر را هم زن قبلا به زن بخشیده است و این مثل این است که این 500 درهم را به غیر شوهر بخشیده است.

 دلیل قول دوم:-عدم رجوع مهر به مرد-

 ایضاح ج 3 ص 232 و جواهر ص 90 می فرمایند:

 نص جواهر:

 «بل عن بعض العامة القول به-عدم الرجوع-لانها لم تاخذ منه مالا و لانقلت الیه الصداق و لا اتلفته علیه فلا تضمن»

 می فرمایند دلیل اینکه چیزی به مرد بر نمی گردد این است که زن چیزی از مرد نگرفته است و نقل صداقی هم به شوهر صورت نگرفته است و تلف هم نگرفته است پس وجهی برای ضمان مهر بر زن نسبت به مرد وجود ندارد.

 بعد صاحب جواهر می فرمایند:

 «أما الأول فظاهر، و أما الثاني فلاستحاله أن يستحق الإنسان شيئا في ذمة نفسه، فلا يتحقق نقله إليه، و أما الثالث فلأنه لم يصدر منها إلا إزالة استحقاقها في ذمته، و هو ليس إتلافا عليه‌»

 می فرمایند اینکه زن از مرد چیزی نگرفته است واضح است اما اینکه چیزی از ناحیه زن به مرد منتقل نشده است بخاطر این است که اگر بگوییم با ابراء، مهر به مرد نقل داده شده است لازمه آن این است که مرد مالک ذمه خودش شود و انسان مالک ذمه خود نمی شود اما اینکه زن مهر را تلف نکرده است بخاطر این است که آنچه از این زن صادر شده است این است که استحاق خود را از ذمه مرد ازاله کرده است و این اتلاف نیست.

 العنوان: ابراء المهر

 و یمکن ان یستدل له ایضا و لو کانت فی مورد الهبة بروایة

 وسائل الشيعة، ج‌21، ص: 294 باب 35 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ مَنْصُورٍ بُزُرْجَ عَنِ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ تَزَوَّجَ امْرَأَةً فَأَمْهَرَهَا أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ دَفَعَهَا إِلَيْهَا فَوَهَبَتْ لَهُ خَمْسَمِائَةِ دِرْهَمٍ وَ رَدَّتْهَا عَلَيْهِ ثُمَّ طَلَّقَهَا قَبْلَ أَنْ يَدْخُلَ بِهَا قَالَ تَرُدُّ عَلَيْهِ الْخَمْسَمِائَةِ الدِّرْهَمِ الْبَاقِيَةَ لِأَنَّهَا إِنَّمَا كَانَتْ لَهَا خَمْسُمِائَةِ دِرْهَمٍ فَوَهَبَتْهَا لَهُ (فَهِبَتُهَا إِيَّاهَا لَهُ) وَ لِغَيْرِهِ سَوَاء»

 و للثانی بما فی الجواهر و الایضاح ص 232

 نص الجواهر ص 90«بل عن بعض العامة القول به-عدم الرجوع-لانها لم تاخذ منه مالا و لانقلت الیه الصداق و لا اتلفته علیه فلا تضمن أما الأول فظاهر، و أما الثاني فلاستمحاله أن يستحق الإنسان شيئا في ذمة نفسه، فلا يتحقق نقله إليه، و أما الثالث فلأنه لم يصدر منها إلا إزالة استحقاقها في ذمته، و هو ليس إتلافا عليه‌»