موضوع: نظر سوم/قسم

 شرایع:

 «النظر الثالث

 النظر الثالث في القسم و النشوز و الشقاق‌

 القول في القسم‌

 و الكلام فيه و في لواحقه‌

 أما الأول‌

 فنقول لكل واحد من الزوجين حق يجب على صاحبه القيام به ف‌ كما يجب على الزوج النفقة من الكسوة و المأكل و المشرب و الإسكان فكذا يجب على الزوجة التمكين من الاستمتاع و تجنب ما يتنفر منه الزوج

 و القسمة بين الأزواج حق على الزوج حرا كان أو عبدا و لو كان عنينا أو خصيا و كذا لو كان مجنونا و يقسم عنه الولی» [1]

 صاحب شرایع می فرمایند: در نظر سوم در سه موضوع بحث می شود؛ قسم، نشوز زن و مرد، شقاق و تنفر زوجین از یکدیگر می باشد.

 بعد می فرمایند فعلا بحث در «قسم» است که در دو جهت از قسم بحث می شود یکی در خود قسم از حیث معنا و شرائط آن و دوم در لواحق قسم می باشد.

 اما اول: بحث در نفس «قسم»

 هر کدام از زن و مرد حقی بر یکدیگر دارند آنچه که بر مرد واجب است این است که باید به زن نفقه بدهد و نفقه عبارت است از لباس و آب و غذا و مسکن اما آنچه که بر زن واجب است عبارت است از تمکین از استمتاع مرد و دوری از آنچه که مورد تنفر مرد می باشد.

 قسمت در جائی است که مرد چند زن داشته باشد در این صورت مرد باید وقت خودش را بین این زنها قسمت کند و فرقی نمی کند که مرد عبد باشد یا حر باشد عنین و خصی باشد یا نه و همچنین فرقی نمی کند که مرد مجنون باشد یا عاقل باشد بلکه بر ولی لازم است که قسمت را انجام دهد.

 حقوق بین زن و مرد بعضی مختص به مرد است و بعضی مختص به زن است و بعضی مشترک بین زن و مرد می باشد و بعدا خواهد آمد که قسمت حقی است مشترک بین زن و مرد در حالیکه صاحب شرایع در اینجا قسمت را اختصاص به حق زن داده اند.

 اقول:

 در بخش اول بحث در نفس قسم- در دو مقام بحث می کنیم.

 مقام اول:

 حقوق زوجین و دلیل بر این حقوق

 مقام دوم:

 کیفیت رعایت حقوق بین زوجات در صورت تعدد زوجات

 اما مقام اول:

 جواهر [2] و ایضاح [3]

  متنا و شرحا حقوقی را برای زن و مرد بیان کرده اند و فرموده اند که دلیل بر ما بر این حقوق هم آیات و هم روایات و هم اجماع می باشد.

 در جواهر در ص 146 قبل از اینکه وارد ادله این حقوق شود معنای قسم را بیان می کند می فرمایند:

 «هو بفتح القاف مصدر قسمت الشي‌ء أقسمه، و بالكسر: الحظ و النصيب، و يقال: هو التقدير، و عرفا هو قسمة الليالي بين الزوجات، و يمكن اعتباره من كل منهم» [4]

 می فرمایند: «قسم» به فتح قاف مصدر باب افعال می باشد و به معنای قسمت کردن است و اگر به کسر خوانده شود به معنای نصیب و بهره می باشد و بعضی گفته اند که قسم به کسر قاف به معنای تقدیر و تعیین می باشد این از حیث لغت اما عرفا قسم به معنای تقسیم شبها برای کسی است که چند زن دارد و می فرمایند قسم هم ممکن است به معنای لغوی باشد و هم معنای عرفی.

 اما الکتاب

 «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهاً وَ لاَ تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ مَا آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ يَأْتِينَ بِفَاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» [5]

 تقریب استدلال:

 معروف شامل می شود هر چیزی را که به عنوان حق برای زن تعیین شده است و یکی از چیزهایی که برای زن تعیین شده است قسمت می باشد.

 العنوان: النظر الثالث/قسم

 شرایع : «النظر الثالث في القسم و النشوز و الشقاق‌

 القول في القسم‌

 و الكلام فيه و في لواحقه‌

 أما الأول‌

 فنقول لكل واحد من الزوجين حق يجب على صاحبه القيام به ف‌ كما يجب على الزوج النفقة من الكسوة و المأكل و المشرب و الإسكان فكذا يجب على الزوجة التمكين من الاستمتاع و تجنب ما يتنفر منه الزوج.

 و القسمة بين الأزواج حق على الزوج حرا كان أو عبدا و لو كان عنينا أو خصيا و كذا لو كان مجنونا و يقسم عنه الولي...» [6]

  اقول فی الاول فی القسم؛ فی مقامین

 المقام الاوّل، بیان حقوق الزوجین ، و الدلیل علیها.

 المقام الثانی،بیان کیفیّۀ رعایة الحقوق بین الزوّجات عند تعددّها .

 اما المقام الاوّل:

 یستناد من الجواهر [7] و الایضاح [8] متناً و شرحاً،ثبوت الحقوق لها کتاباً و سنةً و اجماعاً.

 و زاد فی الجواهر ص146 لضبط القسم و معناه مانصه:

 «هو بفتح القاف مصدر قسمت الشي‌ء أقسمه، و بالكسر: الحظ و النصيب عرفا هو قسمة الليالي بين الزوجات، و يمكن اعتباره من كل منهما.» [9]

 اما الکتاب:

 قوله تعالی:سورة النساء«وَ عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» [10]

  تقریب الاستدلال بها انّ المعروف یشمل جمیع ما یسمّی حقاً ممّا یأتی فی السنة.