موضوع: نظر سوم/ نشوز/ اقوال

 گفتیم که در نشوز 5 قول است و آنها را ذکر کردیم.

 اقول:

 ظاهر این است که قول اول (نشوز فقط مخصوص مرد است) و دوم (نشوز فقط مخصوص زن است) خالی از مناقشه نیست، چون قول اول با ظاهر آیه«وَاللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ» [1] نمی سازد، چون این آیه می گوید زنهایی که ترس از نشوز آنها است.

 و قول دوم با ظاهر آیه «وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا» [2] نمی سازد، چون آیه می گوید زن می ترسد که شوهرش ناشز شده است.

 همچنین قول پنجم(اسم شقاق بر خروج زوج و زوجه صادق است نه نشوز) هم خالی از مناقشه نیست، چون بعید است خروج یکی از زوجین را شقاق بنامیم، چون شقاق در جایی است که دو نفر با هم از یکدیگر نفرت داشته باشند.

 پس امر دائر مدارد بین قول سوم (نشوز بر خروج زن بر مرد و یا خروج مرد بر زن صادق است) و بین قول چهارم (نشوز بر خروج هرکدام از زوجین بر یکدیگر یا خروج هر دو علیه هم صادق است) است.

 حال اگر ما بگوئیم نشوز ارتفاع و خروج از چیزی است که بر او واجب است، در این صورت قول چهارم درست است و بر همه سه مورد صدق می کند. اما اگر گفتیم که معنای نشوز خروج بر همسرش است، قول سوم درست است، چون هر کدام بر دیگری خروج کرده اند.

 اقرب قول سوم است به تبع شرایع و قواعد، چون آیه شریفه می گوید: «وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا» [3] که اگر هر دو از یکدیگر نفرت داشتند شقاق بر آن صادق است نه نشوز، و به تبع احکام شقاق بر این مورد بار می شود نه احکام نشوز.

 اما مقام دوم: علائم نشوز و وظیفه طرف دیگر

 در این مقام از قواعد و شرایع پنج موضوع استفاده می شود.

 1- علامت تصمیم زن بر نشوز چیست؟

 علامت آن این است که ترش رویی می کند و ادب را رعایت نمی کند و....

 2- علامت فعلیت نشوز زن چیست؟

 علامت آن این است که از حقوقی که باید انجام دهد، امتناع کند

 3- علامت فعلیت نشوز مرد چیست؟

 مرد حقوقی که برگردنش است مثل نفقه را ادا نکند.

 4- وظیفه طرف مقابل در زمان نشوز همسرشان چیست؟

 5- جایز است بین زن و مرد مصالحه واقع شود، به اینکه زن می تواند مقداری از مهریه یا نفقه را ببخشد تا مرد از نشوزش برگردد و برای مرد گرفتن آن مباح است.

 اقول: نسبت به موضوع اول دوم و سوم بحثی نیست، چون علائم ذکر شده، همچنین نسبت به موضوع پنجم هم بحثی نیست، چون مساله اجماعی [4] است و همچنین دلایلی از کتاب و سنت در آن وجود دارد.

 اما آیات قرآن:

 آیه شریفه: «وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلاَ جُنَاْحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا» [5]

 در این آیه خداوند می فرماید اگر زنی می ترسد که شوهرش ناشز شده و یا اینکه می ترسد شوهرش از او دوری کند، می توانند مصالحه کنند که این اتفاق رخ ندهد.

 ظاهر این آیه دال بر جواز مصالحه است.

 اما روایات:

 جواهر [6] می گوید روایات مستفیضه بر این داریم:

 1- محمد بن مسلم «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً- فَقَالَ هِيَ الْمَرْأَةُ تَكُونُ‌ عِنْدَ الرَّجُلِ‌ فَيَكْرَهُهَا فَيَقُولُ‌ لَهَا إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُطَلِّقَكِ فَتَقُولُ لَهُ لَا تَفْعَلْ إِنِّي أَكْرَهُ أَنْ تُشْمَتَ بِي وَ لَكِنِ انْظُرْ فِي لَيْلَتِي فَاصْنَعْ بِهَا مَا شِئْتَ وَ مَا كَانَ سِوَى ذَلِكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَهُوَ لَكَ وَ دَعْنِي‌ عَلَى حَالَتِي فَهُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى‌ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحا وَ هَذَا هُوَ الصُّلْحُ.» [7]

 راوی از امام صادق سوال کرد معنای صلح در آیه بالا چیست؟ حضرت فرمودند: زنی است که شوهرش از او ناراحت است و مرد ناشز است و به زن می گوید می خواهم طلاقت بدهم، زن می گوید: من را طلاق نده تا جلوی دیگران سرافکنده نشوم، حال اگر از من بدت می آید حق قسمت خودم را به تو بخشیدم و نمی خواهد نزد من بخوابی اما من را طلاق نده، بعد حضرت فرمودند: این حرف زن مفاد این آیه است و صلح در آیه به همین معنا است.

 2- احمد بن محمد «عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع‌ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضا- قَالَ النُّشُوزُ الرَّجُلُ يَهُمُّ بِطَلَاقِ امْرَأَتِهِ فَتَقُولُ لَهُ أَدَعُ مَا عَلَى ظَهْرِكَ وَ أُعْطِيكَ كَذَا وَ كَذَا وَ أُحَلِّلُكَ مِنْ يَوْمِي وَ لَيْلَتِي عَلَى مَا اصْطَلَحَا فَهُوَ جَائِزٌ.» [8]

 راوی می گوید از امام رضا سوال کردم که این آیه درباره نشوز است معنایش چیست؟ حضرت فرمودند: مرد تصمیم می گیرد که زنش را طلاق بدهد و زن می گوید من حقوقی که از تو می خواهم را بخشیدم و این مقدار به تو میدهم و حق قسمت را رعایت نکند، این جایز است و منظور آیه همین است.

 و روایات دیگری که دال بر این است.

 نکته: از روایت و آیات برداشت شد که صلح جایز است اما این در جایی است که مرد کاری انجام دهد که حرام نیست مثلا بخواهد زن را طلاق بدهد اما اگر مرد کاری انجام دهد که حرام است مثل اینکه او را بزند تا حقش را ببخشد، جایز نیست.

 التقریر العربی

 اقول: و الظاهر عدم امکان موافقة قولی الاول و الثانی لمخالفتهما مع ظاهر آیتی: «وَاللاَّتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ» [9] و «وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا». [10]

 و کذلک قول الخامس اذ من المستبعد اطلاق الشقاق علی خروج احدهما دون الآخر، کما سیاتی عند البحث عن الشقاق.

 فیدور الامر بین قولی الثالث، و الرابع، فان قلنا ان النشور هو الارتفاع و الخروج عما یجب علیه فالمتبع هو الرابع، و ان قلنا هو الارتفاع علی صاحبة فالثالث.

 و الاقرب، هو القول الثالث، تبعا للشرایع و غیره، و عملا بظاهر آیة: «وَإِنْ خِفْتُمْ شِقَاقَ بَيْنِهِمَا» [11] حیث اطلق فیها کلمة «الشقاق» علی خروجهما معا، فیجری احکام الشقاق علی خروجها معا، لا احکام النشوز.

 و اما المقام الثانی، و المستفاد من عبارتی الشرایع، و القواعد فیه موضوعات خمسة:

 1- علائم تصمیمها للنشوز، مثل تقطب وجهها، و تغیر ادبها و اضرابهما.

 2- علائم فعلیة نشوزها، مثل امتناعها عن طاعة الواجبة.

 3- علائم فعلیة نشوزه، مثل امتناعه عن نفقتها و قسمها.

 4- وظیفة طرف المقابل و ما یجوز له.

 5- جواز التصالح بین الزوجة و زوجها الناشز، بترکها بعض حقوقها، مقابلا لترکه طلاقها، و نحوه مما هو جائز له شرعا.

 لاکلام فی غیر وظیفة طرف المقابل، اما الثلاثة الاولی، فواضح و اما الخامس فلعدم الخلاف فیه مضافا الی الکتاب و السنة، کما اشار علیه الجواهر. [12]

 و اما الکتاب: «وَإِنِ امْرَأَةٌ خَافَتْ مِن بَعْلِهَا نُشُوزًا أَوْ إِعْرَاضًا فَلاَ جُنَاْحَ عَلَيْهِمَا أَن يُصْلِحَا بَيْنَهُمَا صُلْحًا» [13]

 دلت علی جواز الصلح و اما السنة صرحت الجواهر [14] باستفاضتها:

 منها: محمد بن مسلم «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً- فَقَالَ هِيَ الْمَرْأَةُ تَكُونُ‌ عِنْدَ الرَّجُلِ‌ فَيَكْرَهُهَا فَيَقُولُ‌ لَهَا إِنِّي أُرِيدُ أَنْ أُطَلِّقَكِ فَتَقُولُ لَهُ لَا تَفْعَلْ إِنِّي أَكْرَهُ أَنْ تُشْمَتَ بِي وَ لَكِنِ انْظُرْ فِي لَيْلَتِي فَاصْنَعْ بِهَا مَا شِئْتَ وَ مَا كَانَ سِوَى ذَلِكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ فَهُوَ لَكَ وَ دَعْنِي‌ عَلَى حَالَتِي فَهُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى‌ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما أَنْ يُصْلِحا بَيْنَهُما صُلْحا وَ هَذَا هُوَ الصُّلْحُ.» [15]

 و منها: احمد بن محمد «عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع‌ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضا- قَالَ النُّشُوزُ الرَّجُلُ يَهُمُّ بِطَلَاقِ امْرَأَتِهِ فَتَقُولُ لَهُ أَدَعُ مَا عَلَى ظَهْرِكَ وَ أُعْطِيكَ كَذَا وَ كَذَا وَ أُحَلِّلُكَ مِنْ يَوْمِي وَ لَيْلَتِي عَلَى مَا اصْطَلَحَا فَهُوَ جَائِزٌ.» [16]

 و روایات اخر الدالة علی جواز ذاک التصالح بینهما.

 هذا و لکن لابد و ان یکون طرف المصالحة ما هو جائز له لا ما هو المحرم.