درس خارج فقه استاد رضازاده
کتاب النکاح
93/01/23
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
نظر چهارم/ احکام اولاد/ سوراخ
کردن گوش و عقیقه
بحث در ختان و خفض بود.
معلوم شد که مختار ما این است که خفض جواری، مثل ختان پسر موجب سلامتی جاریه است و در حُسن صورت جاریه موثر است و موجب زیادی لذت زوج در هنگام مقاربت خواهد شد.
همچنین معلوم شد که اگر خفض کمتر باشد، این آثار در او بیشتر خواهد بود، یعنی صورت زن زیباتر خواهد بود.
همچنین مختار ما این شد که خفض مستحب است، هم قبل از بلوغ و هم بعد از بلوغ، بر عکس ختان که قبل از بلوغ مستحب و بعد از بلوغ واجب بود.
همچنین معلوم شد که افضل این است که خفض در سن هفت سالگی دختر باشد و اگر زن کافر مسلمان شد، برای او خفض مستحب است، اگرچه اسلام او بعد از بلوغ باشد.
تمام این حرفها هم از روایات استفاده می شود و هم از لغت.
تذنیب:
صاحب جواهر می فرماید: «هذا و يستحب الدعاء عند ختان الولد بما في خبر مرازم بن حكيم عن الصادق عليه السلام: (فِي الصَّبِيِّ إِذَا خُتِنَ قَالَ يَقُولُ- اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ ص... اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ زِدْ فِي عُمُرِهِ- وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِهِ وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِهِ- وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَى وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ)[1]».[2]
می فرمایند: مستحب است موقع ختنه پسر این دعایی که در روایت آمده خوانده شود، حدیث این است: راوی از امام صادق نقل می کند: حضرت در وقت ختنه پسر، ختنه کننده بگوید، خدایا این سنت تو است، و من این کار را می کنم چون تو امر کرده ای، خدایا این بچه را از ذنوب حفظ کن و عمر او را زیاد کن و مریضی را از او دور کن و برای او بی نیازی قرار بده و او را فقیر نکن، تو خود عالم هستی و ما نمی دانیم.
این حدیث همان، معانی است که ما از لغت و حدیث گفتیم.
مستحب سوم در روز هفتم: سوراخ کردن گوش
یکی از مستحباتی که برای لواحق احکام ولادت در روز هفتم واقع شده است، سوراخ کردن گوش بچه است.
شرایع هم در عبارتی که قبلا ذکر کردیم، به این مطلب اشاره کرد که در 18/12/92 ذکر کردیم.
جواهر نسبت به این مطلب می فرماید: «و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص... و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص...».[3]
می فرمایند: نسبت به سوراخ کردن گوش، علمای شیعه با آن مخالف نکرده اند بلکه هم اجماع محصل و منقول بر این مطلب داریم، همچنین سیره مستمره هم این کار بوده است و همچنین روایات دال بر این است. و اشکال عامه که می گویند بچه اذیت می شود، اجتهاد در مقابل نص است.
از جمله این روایات:
منها: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: إِنَّ ثَقْبَ أُذُنِ الْغُلَامِ مِنَ السُّنَّةِ وَ خِتَانَهُ لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنَ السُّنَّةِ».[4]
راوی می گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: سوراخ کردن گوش بچه از سنت است و ختنه کردن او در روز هفتم ولادت هم از سنت است.
منها: ِ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ: «قَالَ النَّبِيُّ ص يَا فَاطِمَةُ اثْقُبِي أُذُنَيِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع خِلَافاً لِلْيَهُود».[5]
راوی می گوید: پیامبر فرمودند: ای فاطمه دو گوش امام حسن و امام حسین را سوراخ کن، به خلاف یهود که این کار را نمی کردند.
و روایات دیگری که به این مضمون است.
در بعضی از روایات آمده است که جبرئیل به پیامبر عرض کرد که به حضرت زهرا بگو که دو گوش حسنین را سوراخ کند به این ترتیب:
امر جبرئیل رسول الله ص بثقب شمحة اذن الیمنی من الحسنین علیهما لاسلام و علی اذنهما الْيُسْرَى فِي أَعْلَى الْأُذُنِ فَالْقُرْطُ فِي الْيُمْنَى وَ الشَّنْفُ فِي الْيُسْرَى.[6]
جبرئیل به پیامبر عرض کرد که دستور بدهید هر دو گوش حسنین را سوراخ کنند، در گوش راست، پایین گوش سوراخ شود و در گوش چپ بالای گوش سوراخ شود و بعد از سوراخ شدن، در گوش راست چیزی به نام قرط قرار دهند و در گوش چپ، شنف قرار دهند.
لسان العرب این گونه معنا می کند: الشنف: حلی یلبس فی اعلی الاذن، و الذی یلبس فی اسفلها، القرط.
شنف چیزی است که در بالای گوش آویزان می شود و زیوری که در پایین گوش آویخته می شود، قرط نام دارد.
پس یکی از مستحبات روز هفتم، سوراخ کردن گوش فرزند است.
مختار ما این است که سوراخ کردن گوش دختر و پسر مستحب است.
تقریر العربی
و بالجملة المختار، ان الخفض الجواري مثل ختان الغلام، يوجب لسلامة الجارية و يؤثر في حَسن الجارية و زيادة لذة زوجها، و قليله اثره اكثر عن كثيره.
و المختار ايضا تبعا للاصحاب استحبابه قبل البلوغ و بعده و الافضل كونه عند بلوغها سبع سنين، و الكفارة المسلمة ايضا يستحب لها الخفض، و لو كان اسلامها بعد البلوغ، كل ذلك مستفادة من الروايات وا للغة كما تقدم.
تذنيب: صرح صاحب الجواهر بما نصه: «هذا و يستحب الدعاء عند ختان الولد بما في خبر مرازم بن حكيم عن الصادق عليه السلام: (فِي الصَّبِيِّ إِذَا خُتِنَ قَالَ يَقُولُ- اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ ص- وَ اتِّبَاعٌ مِنَّا لَكَ وَ لِدِينِكَ بِمَشِيَّتِكَ- وَ بِإِرَادَتِكَ لِأَمْرٍ أَرَدْتَهُ وَ قَضَاءٍ حَتَمْتَهُ وَ أَمْرٍ أَنْفَذْتَهُ- فَأَذَقْتَهُ حَرَّ الْحَدِيدِ فِي خِتَانِهِ- وَ حِجَامَتِهِ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَعْرَفُ بِهِ مِنِّي- اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ زِدْ فِي عُمُرِهِ- وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِهِ وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِهِ- وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَى وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ)[7]».[8]
اقول: یستفاد من هذا الدعاء ما هو المستفاد من اللغة و الروایات من ترتب آثار اخروی و دنیوی علی الختان کما تقدم سابقا.
و اما ثقب الاذن
من المستحبات الواردة فی لواحق احکام الولادة و سنن یوم السابق و اشار الیه الشرایع فی عبارته المتقدمة 18/12/92.
جواهر: «و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص... و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص...».[9]
من النصوص الواردة في المقام:
منها: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: إِنَّ ثَقْبَ أُذُنِ الْغُلَامِ مِنَ السُّنَّةِ وَ خِتَانَهُ لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنَ السُّنَّةِ».[10]
منها: ِ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ: «قَالَ النَّبِيُّ ص يَا فَاطِمَةُ اثْقُبِي أُذُنَيِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع خِلَافاً لِلْيَهُود».[11]
و فی بعضها: امر جبرئیل رسول الله ص بثقب شمحة اذن الیمنی من الحسنین علیهما لاسلام و علی اذنهما الْيُسْرَى فِي أَعْلَى الْأُذُنِ فَالْقُرْطُ فِي الْيُمْنَى وَ الشَّنْفُ فِي الْيُسْرَى.[12]
لسان العرب: الشنف: حلی یلبس فی اعلی الاذن، و الذی یلبس فی اسفلها، القرط.
و الحاصل ان المختار، تبعا للاصحاب و عملا بانصوص استحباب ثقب اذنی المولود.
بحث در ختان و خفض بود.
معلوم شد که مختار ما این است که خفض جواری، مثل ختان پسر موجب سلامتی جاریه است و در حُسن صورت جاریه موثر است و موجب زیادی لذت زوج در هنگام مقاربت خواهد شد.
همچنین معلوم شد که اگر خفض کمتر باشد، این آثار در او بیشتر خواهد بود، یعنی صورت زن زیباتر خواهد بود.
همچنین مختار ما این شد که خفض مستحب است، هم قبل از بلوغ و هم بعد از بلوغ، بر عکس ختان که قبل از بلوغ مستحب و بعد از بلوغ واجب بود.
همچنین معلوم شد که افضل این است که خفض در سن هفت سالگی دختر باشد و اگر زن کافر مسلمان شد، برای او خفض مستحب است، اگرچه اسلام او بعد از بلوغ باشد.
تمام این حرفها هم از روایات استفاده می شود و هم از لغت.
تذنیب:
صاحب جواهر می فرماید: «هذا و يستحب الدعاء عند ختان الولد بما في خبر مرازم بن حكيم عن الصادق عليه السلام: (فِي الصَّبِيِّ إِذَا خُتِنَ قَالَ يَقُولُ- اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ ص... اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ زِدْ فِي عُمُرِهِ- وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِهِ وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِهِ- وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَى وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ)[1]».[2]
می فرمایند: مستحب است موقع ختنه پسر این دعایی که در روایت آمده خوانده شود، حدیث این است: راوی از امام صادق نقل می کند: حضرت در وقت ختنه پسر، ختنه کننده بگوید، خدایا این سنت تو است، و من این کار را می کنم چون تو امر کرده ای، خدایا این بچه را از ذنوب حفظ کن و عمر او را زیاد کن و مریضی را از او دور کن و برای او بی نیازی قرار بده و او را فقیر نکن، تو خود عالم هستی و ما نمی دانیم.
این حدیث همان، معانی است که ما از لغت و حدیث گفتیم.
مستحب سوم در روز هفتم: سوراخ کردن گوش
یکی از مستحباتی که برای لواحق احکام ولادت در روز هفتم واقع شده است، سوراخ کردن گوش بچه است.
شرایع هم در عبارتی که قبلا ذکر کردیم، به این مطلب اشاره کرد که در 18/12/92 ذکر کردیم.
جواهر نسبت به این مطلب می فرماید: «و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص... و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص...».[3]
می فرمایند: نسبت به سوراخ کردن گوش، علمای شیعه با آن مخالف نکرده اند بلکه هم اجماع محصل و منقول بر این مطلب داریم، همچنین سیره مستمره هم این کار بوده است و همچنین روایات دال بر این است. و اشکال عامه که می گویند بچه اذیت می شود، اجتهاد در مقابل نص است.
از جمله این روایات:
منها: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: إِنَّ ثَقْبَ أُذُنِ الْغُلَامِ مِنَ السُّنَّةِ وَ خِتَانَهُ لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنَ السُّنَّةِ».[4]
راوی می گوید: امام صادق علیه السلام فرمودند: سوراخ کردن گوش بچه از سنت است و ختنه کردن او در روز هفتم ولادت هم از سنت است.
منها: ِ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ: «قَالَ النَّبِيُّ ص يَا فَاطِمَةُ اثْقُبِي أُذُنَيِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع خِلَافاً لِلْيَهُود».[5]
راوی می گوید: پیامبر فرمودند: ای فاطمه دو گوش امام حسن و امام حسین را سوراخ کن، به خلاف یهود که این کار را نمی کردند.
و روایات دیگری که به این مضمون است.
در بعضی از روایات آمده است که جبرئیل به پیامبر عرض کرد که به حضرت زهرا بگو که دو گوش حسنین را سوراخ کند به این ترتیب:
امر جبرئیل رسول الله ص بثقب شمحة اذن الیمنی من الحسنین علیهما لاسلام و علی اذنهما الْيُسْرَى فِي أَعْلَى الْأُذُنِ فَالْقُرْطُ فِي الْيُمْنَى وَ الشَّنْفُ فِي الْيُسْرَى.[6]
جبرئیل به پیامبر عرض کرد که دستور بدهید هر دو گوش حسنین را سوراخ کنند، در گوش راست، پایین گوش سوراخ شود و در گوش چپ بالای گوش سوراخ شود و بعد از سوراخ شدن، در گوش راست چیزی به نام قرط قرار دهند و در گوش چپ، شنف قرار دهند.
لسان العرب این گونه معنا می کند: الشنف: حلی یلبس فی اعلی الاذن، و الذی یلبس فی اسفلها، القرط.
شنف چیزی است که در بالای گوش آویزان می شود و زیوری که در پایین گوش آویخته می شود، قرط نام دارد.
پس یکی از مستحبات روز هفتم، سوراخ کردن گوش فرزند است.
مختار ما این است که سوراخ کردن گوش دختر و پسر مستحب است.
تقریر العربی
و بالجملة المختار، ان الخفض الجواري مثل ختان الغلام، يوجب لسلامة الجارية و يؤثر في حَسن الجارية و زيادة لذة زوجها، و قليله اثره اكثر عن كثيره.
و المختار ايضا تبعا للاصحاب استحبابه قبل البلوغ و بعده و الافضل كونه عند بلوغها سبع سنين، و الكفارة المسلمة ايضا يستحب لها الخفض، و لو كان اسلامها بعد البلوغ، كل ذلك مستفادة من الروايات وا للغة كما تقدم.
تذنيب: صرح صاحب الجواهر بما نصه: «هذا و يستحب الدعاء عند ختان الولد بما في خبر مرازم بن حكيم عن الصادق عليه السلام: (فِي الصَّبِيِّ إِذَا خُتِنَ قَالَ يَقُولُ- اللَّهُمَّ هَذِهِ سُنَّتُكَ وَ سُنَّةُ نَبِيِّكَ ص- وَ اتِّبَاعٌ مِنَّا لَكَ وَ لِدِينِكَ بِمَشِيَّتِكَ- وَ بِإِرَادَتِكَ لِأَمْرٍ أَرَدْتَهُ وَ قَضَاءٍ حَتَمْتَهُ وَ أَمْرٍ أَنْفَذْتَهُ- فَأَذَقْتَهُ حَرَّ الْحَدِيدِ فِي خِتَانِهِ- وَ حِجَامَتِهِ لِأَمْرٍ أَنْتَ أَعْرَفُ بِهِ مِنِّي- اللَّهُمَّ فَطَهِّرْهُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ زِدْ فِي عُمُرِهِ- وَ ادْفَعِ الْآفَاتِ عَنْ بَدَنِهِ وَ الْأَوْجَاعَ عَنْ جِسْمِهِ- وَ زِدْهُ مِنَ الْغِنَى وَ ادْفَعْ عَنْهُ الْفَقْرَ فَإِنَّكَ تَعْلَمُ وَ لَا نَعْلَمُ)[7]».[8]
اقول: یستفاد من هذا الدعاء ما هو المستفاد من اللغة و الروایات من ترتب آثار اخروی و دنیوی علی الختان کما تقدم سابقا.
و اما ثقب الاذن
من المستحبات الواردة فی لواحق احکام الولادة و سنن یوم السابق و اشار الیه الشرایع فی عبارته المتقدمة 18/12/92.
جواهر: «و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص... و أما ثقب الأذن فلا خلاف أجده في استحبابه، بل الإجماع بقسميه عليه مضافا إلى السيرة المستمرة و إلى النصوص...».[9]
من النصوص الواردة في المقام:
منها: عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ صَدَقَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: إِنَّ ثَقْبَ أُذُنِ الْغُلَامِ مِنَ السُّنَّةِ وَ خِتَانَهُ لِسَبْعَةِ أَيَّامٍ مِنَ السُّنَّةِ».[10]
منها: ِ عَنِ السَّكُونِيِّ قَالَ: «قَالَ النَّبِيُّ ص يَا فَاطِمَةُ اثْقُبِي أُذُنَيِ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع خِلَافاً لِلْيَهُود».[11]
و فی بعضها: امر جبرئیل رسول الله ص بثقب شمحة اذن الیمنی من الحسنین علیهما لاسلام و علی اذنهما الْيُسْرَى فِي أَعْلَى الْأُذُنِ فَالْقُرْطُ فِي الْيُمْنَى وَ الشَّنْفُ فِي الْيُسْرَى.[12]
لسان العرب: الشنف: حلی یلبس فی اعلی الاذن، و الذی یلبس فی اسفلها، القرط.
و الحاصل ان المختار، تبعا للاصحاب و عملا بانصوص استحباب ثقب اذنی المولود.
