< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

93/02/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نظر چهارم/ احکام اولاد/ عقیقه
بیان شد که خوردن گوشت عقیقه توسط مادر و پدر و عیالات ایشان، مکروه است و برای خوردن گوشت توسط مادر، کراهت بیشتر است.

جواهر درباره نخوردن گوشت توسط مادر از کتاب فقه الرضا نقل می کند: «انها اذا اکلت منها فلا ترضعه».
می فرماید: اگر مادر از گوشت عقیقه خورد، گویا که او را اصلا شیر نداده است و حق مادری از بین رفته است.
بعد جواهر می فرماید: «و الأمر في الجميع سهل لكون الحكم من السنن».
می فرماید: این امر مستحب است امر در آن ساده است.

اما کراهت شکستن استخوانها:
دلیل این کراهت:
1- روایت: عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: الْعَقِيقَةُ يَوْمَ السَّابِعِ وَ تُعْطَى الْقَابِلَةُ الرِّجْلَ مَعَ الْوَرِكِ وَ لَا يُكْسَرُ الْعَظْم‌».[1]
از امام صادق نقل شده: حضرت فرمودند که عقیقه در روز هفتم است و به قابله یک پا داده می شود و شکستن استخوان عقیقه مکروه است.

2- امکان دارد این کراهت از این فقره روایت ابی خدیجه که جلسه قبل بیان شد استفاده شود: «و تجعل اعضاء ثم یطبخها...» به اینکه اعضاء از هم جدا می شود و بعد آن را می پزند.

3- روایت عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: عُقَّ عَنْهُ وَ احْلِقْ رَأْسَهُ يَوْمَ السَّابِعِ وَ تَصَدَّقْ بِوَزْنِ شَعْرِهِ فِضَّةً وَ اقْطَعِ الْعَقِيقَةَ جَذَاوِيَ‌وَ اطْبُخْهَا وَ ادْعُ عَلَيْهَا رَهْطاً مِنَ الْمُسْلِمِين».[2]
راوی از امام صادق نقل می کند که حضرت فرمودند: از طرف پسرت عقیقه کند و در روز هفتم سر او را بتراش و به وزن موهای او نقره صدقه بده و عقیقه را از اعضاء قطعه قطعه کنن و بپز و بعضی را دعوت کن تا از آن استفاده کنند.
در این روایت آمده که اعضاء را جدا کن و نباید شکسته شود.

در برابر این روایات روایتی است که می گوید شکستن جایز است:
عمار ساباطي ُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ «أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْعَقِيقَةِ إِذَا ذُبِحَتْ يُكْسَرُ عَظْمُهَا قَالَ نَعَمْ يُكْسَرُ عَظْمُهَا وَ يُقْطَعُ لَحْمُهَا وَ يُصْنَعُ بِهَا بَعْدَ الذَّبْحِ مَا شِئْتَ».[3]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که از امام سوال شد که وقتی عقیقه ذبح شد می توان استخوانها را شکست؟ حضرت فرمودند: بله استخوان شکسته می شود و بعد قطعه قطعه می شود و بعد به مردم بدهید.

جواهر بعد از نقل روایات می فرمایند: «الا ان الحكم من السنن، و الامر فيها سهل».[4]
می فرمایند این دو روایت تعارض دارد اما این از مستحبات است و امر در مستحبات آسان است.

دعاء موقع ذبح عقیقه:
جواهر می فرماید: «و يستحب الدعاء عند ذبحها بالمأثور، و هو كثير، كما أن المستفاد من النصوص التخيير بين تفريقها لحما و بين طبخها بماء و ملح، بل‌ في الفقيه «أنه أفضل أحوال طبخها»... و أما ما اشتهر بين السواد من استحباب لف العظام بخرقة بيضاء و دفنها فلم نقف عليه في شي‌ء مما وصل إلينا من نصوص الباب و فتاوى الأصحاب، و الله العالم».
می فرمایند: موقع ذبح عقیقه مستحب است دعاء ماثور خوانده شود که زیاد است و از روایات استفاده می شود که انسان مخیر است در زمان کشتن عقیقه، آن را قطعه قطعه کند و به مردم بدهد و یا اینکه با آب و نمک بجوشاند و به مردم اطعام دهد. و در کتاب فقیه آمده است که بهترین حالت این است که آن را بپزند. بعد ایشان می فرمایند: آنچه که بین مردم مشهور است که مسحتب است استخوان را در پارچه سفید می پیچند و دفن می کنند، دلیلی ندارد و در روایات و فتاوای اصحاب هیچ مطلبی نسبت به این ندارند.

اقول: از جمله دعاهای ماثور نسبت به عقیقه این دعا است:
عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْكَرْخِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: تَقُولُ عَلَى الْعَقِيقَةِ إِذَا عَقَقْتَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِيقَةٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ ص».[5]
راوی از امام صادق نقل می کند که حضرت فرمودند: موقعی که می خواهید عقیقه کنید این دعا را بخوانید.

حاصل مطلب در این چند جلسه:
1-مکروه است که والدین و عیالات آنها از گوشت عقیقه بخورند مخصوصا مادر بچه، و روایاتی برای این مطلب وارد شده بود.
2-نسبت به شکستن استخوانهای عقیقه، بعضی از روایات دال بر کراهت و بعضی بر عدم کراهت بودند و جواهر فرمودند در مستحبات امر سهل است.
3-فرد مخیر است که گوشت را بین مردم تقسیم کند و یا بپزد و اطعام کند و افضل پختن و اطعام است.
4-صاحب جواهر فرمود که برای دفن استخوانها نه روایت وجود دارد و نه فتوای اصحاب.
5-مستحب است موقع ذبح عقیقه، دعاهای ماثوره خوانده شود.

تقریر العربی
و فی خصوص المنع عن اکل الام روایات اخر و نقل الجواهر[6] عن کتاب فقه الرضا عليه السلام: «انما اذا اکلت منها فلا ترضعه».
ثم قال الجواهر: «والأمر في الجميع سهل لكون الحكم من السنن».

و اما کراهة کسر عظامها:
عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: الْعَقِيقَةُ يَوْمَ السَّابِعِ وَ تُعْطَى الْقَابِلَةُ الرِّجْلَ مَعَ الْوَرِكِ وَ لَا يُكْسَرُ الْعَظْم‌».[7]
یمکن استفادة کراهة الکسر من فقرة «و تجعل اعضاء ثم یطبخها...» فی روایة ابی خدیجه، المذکورة آنفا جلسة القبل.
و من روایة عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: عُقَّ عَنْهُ وَ احْلِقْ رَأْسَهُ يَوْمَ السَّابِعِ وَ تَصَدَّقْ بِوَزْنِ شَعْرِهِ فِضَّةً وَ اقْطَعِ الْعَقِيقَةَ جَذَاوِيَ‌وَ اطْبُخْهَا وَ ادْعُ عَلَيْهَا رَهْطاً مِنَ الْمُسْلِمِين».[8]
و قبالهما روایة عمار ساباطي ُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ «أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْعَقِيقَةِ إِذَا ذُبِحَتْ يُكْسَرُ عَظْمُهَا قَالَ نَعَمْ يُكْسَرُ عَظْمُهَا وَ يُقْطَعُ لَحْمُهَا وَ يُصْنَعُ بِهَا بَعْدَ الذَّبْحِ مَا شِئْتَ».[9]
صرح الجواهر ايضا بما نصه فعد نقل الروايات: «الا ان الحكم من السنن، و الامر فيها سهل».[10]
و صرح ایضا: «و يستحب الدعاء عند ذبحها بالمأثور، و هو كثير، كما أن المستفاد من النصوص التخيير بين تفريقها لحما و بين طبخها بماء و ملح، بل‌ في الفقيه «أنه أفضل أحوال طبخها»... و أما ما اشتهر بين السواد من استحباب لف العظام بخرقة بيضاء و دفنها فلم نقف عليه في شي‌ء مما وصل إلينا من نصوص الباب و فتاوى الأصحاب، و الله العالم».

اقول: من الماثور من الدعاء عند ذبحها: ما:
عَنْ إِبْرَاهِيمَ الْكَرْخِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع «قَالَ: تَقُولُ عَلَى الْعَقِيقَةِ إِذَا عَقَقْتَ بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ عَقِيقَةٌ عَنْ فُلَانٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُهَا بِدَمِهِ وَ عَظْمُهَا بِعَظْمِهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ وِقَاءً لآِلِ مُحَمَّدٍ ص».[11]

حاصل ما ذکر فی ذیل کلام الشرایع:
1-کراهة اکل الوالدین و کل تسمت عیالات الوالد مخصوصا ام المولود من لحم العقیقة، دلت الروایات علیها.
2-کراهة کسر عظام العقیقة، او عدم الکراهة، دلت علی کل منهما روایة و صرح الجواهر: «بان الامر سهل، اذ الحکم من السنن».
3-یستفاد من النصوص التنجیز، بین تفریق لحکم العقیقة بین اهلها و بین طبخها و اطعام الاهل، و ان الطبخ افضل.
4-صاحب الجواهر انکر المدرک من النصوص، و فتاوی الاصحاب علی ما هو المعمول بین الناس من استحباب دفن عظامها بعد لفها بخرقة بیضاء.
5-صرح الجواهر باستحباب الدعاء عند ذبحها، بالماثور من المعصوم علیه السلام.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo