< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

93/09/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نفقه/ احکام اولاد/ نظر چهارم/ نفقه زن در زمان عده
بيان شده كه نفقه طلاق رجعي، بايد در زمان عده پرداخت شود و گفتيم كه جواهر ادعاي عدم خلاف و اجماع محصل و منقول كرده است.
رواياتي هم دال بر اين است:
خبر زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: الْمُطَلَّقَةُ ثَلَاثاً لَيْسَ‌ لَهَا نَفَقَةٌ عَلَى زَوْجِهَا إِنَّمَا ذَلِكَ لِلَّتِي لِزَوْجِهَا عَلَيْهَا رَجْعَةٌ».[1]
راوي از امام باقر عليه السلام نقل مي كند كه حضرت فرمودند: زني كه سه طلاقه شده است، بر شوهرش نفقه اي واجب نيست و نفقه براي زماني است كه شوهر مي تواند به او رجوع كند.
سَعْدِ بْنِ أَبِي خَلَفٍ «قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع عَنْ شَيْ‌ءٍ مِنَ الطَّلَاقِ فَقَالَ إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ طَلَاقاً لَا يَمْلِكُ فِيهِ الرَّجْعَةَ فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ سَاعَةَ طَلَّقَهَا وَ مَلَكَتْ نَفْسَهَا وَ لَا سَبِيلَ لَهُ عَلَيْهَا وَ تَعْتَدُّ حَيْثُ شَاءَتْ وَ لَا نَفَقَةَ لَهَا قَالَ قُلْتُ: أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ‌ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ‌[2]- قَالَ فَقَالَ إِنَّمَا عَنَى بِذَلِكَ الَّتِي تُطَلَّقُ تَطْلِيقَةً بَعْدَ تَطْلِيقَةٍ فَتِلْكَ الَّتِي لَا تُخْرَجُ وَ لَا تَخْرُجُ حَتَّى تُطَلَّقَ الثَّالِثَةَ فَإِذَا طُلِّقَتِ الثَّالِثَةَ فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ لَا نَفَقَةَ لَهَا وَ الْمَرْأَةُ الَّتِي يُطَلِّقُهَا الرَّجُلُ تَطْلِيقَةً ثُمَّ يَدَعُهَا حَتَّى يَخْلُوَ أَجَلُهَا فَهَذِهِ أَيْضاً تَقْعُدُ فِي مَنْزِلِ زَوْجِهَا وَ لَهَا النَّفَقَةُ وَ السُّكْنَى حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا».[3]
راوی می گوید از امام کاظم علیه السلام در مورد طلاق سوال کردم. حضرت فرمودند: اگر مرد، زن را طلاقی داد که حق رجوع در آن ندارد، در همان زمان طلاق، زن از مرد جدا می شود و زن مالک نفس خود می باشد و کسی نمی تواند درباره او تصمیم بگیرد و برای مرد هیچ حقی نسبت به این زن ندارد و زن می تواند هر جا خواست برود و عده نگه دارد و همچنین نفقه ندارد. راوی گفت: خداوند در آیه قرآن فرموده است که زن ها را از خانه بیرون نکنید. حضرت فرمودند: این آیه در جایی است که زن دو طلاق داده شده باشد (طلاق رجعی باشد نه بائن) که در این صورت نباید او را از خانه بیرون کند. اما اگر طلاق سوم داده شد، این زن از خانه بیرون می شود و نفقه ندارد. و زنی که یک طلاق داده شده است و منتظر تمام شدن عده اش است، باید در خانه مرد بماند و مرد هم باید نفقه او را بدهد تا زمانی که عده او تمام شود.
در این روایت حضرت هم نسبت به طلاق رجعی فرمودند که نفقه دارد و نسبت به طلاق بائن که نفقه ندارد.
عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ لَهَا نَفَقَةٌ عَلَى زَوْجِهَا حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا قَالَ نَعَمْ».[4]
راوی از امام کاظم سوال می کند: آیا زنی که طلاق داده شده، تا زمان تمام شدن عده نفقه دارد؟ حضرت فرمودند: بله نفقه دارد.
در این روایت عده طلاق رجعی ذکر نشده است، اما حمل بر عده طلاق رجعی می شود چون در روایات قبل، نفقه بر عده طلاق رجعی ذکر شده است این مطلق حمل بر آن مقید می شود.
حاصل مطلب:
در زمان عده طلاق رجعی، نفقه ساقط نمی شود و این زن طلاق داده شده مثل زوجه است و سکونت و نفقه او بر عهده مرد است و دلیل این اجماع و روایات است و در اینکه نفقه او واجب است، فرقی نیست که زن آزاد باشد یا کنیز و یا اینکه حامله باشد یا حامله نباشد.
مختار ما هم به تبع بزرگان به خاطر اجماع و روایات همین است.
بحث تا به حال نسبت به طلاق رجعی بود.

اما نفقه در طلاق بائن:
در طلاق بائن به مجرد طلاق، نفقه ساقط می شود مگر اینکه این زن حامله باشد که شوهر تا زمان وضع حمل باید نفقه او را بدهد.

دلیل سقوط نفقه بائن:
جواهر[5] نسبت به این عدم خلاف و اجماع منقول و محصل را ذکر می کند.
همچنین روایات متعددی دال بر این مطلب است. از جمله:
منها: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ ثَلَاثاً عَلَى السُّنَّةِ هَلْ‌ لَهَا سُكْنَى‌ أَوْ نَفَقَةٌ قَالَ لَا».[6]
راوی از امام صادق علیه السلام سوال کرد: زنی که سه طلاق بر طبق سنت (مراد طلاق بر وفق مذهب شیعه است) داده شده است، حق نفقه دارد؟ حضرت فرمودند: نفقه ندارد.
منها: «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ ثَلَاثاً أَ لَهَا سُكْنَى وَ نَفَقَةٌ قَالَ حُبْلَى هِيَ قُلْتُ لَا قَالَ لَا».[7]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که از ایشان سوال شد: زنی که سه طلاقه شده است، آیا حق سکنی و نفقه دارد؟ حضرت سوال کردند: این زن حامله است؟ راوی گفت: حامله نیست. حضرت جواب دادند: حق سکنی و نفقه ندارد.
«عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُطَلَّقَةُ ثَلَاثاً لَهَا سُكْنَى أَوْ نَفَقَةٌ فَقَالَ حُبْلَى هِيَ قُلْتُ لَا قَالَ لَيْسَ لَهَا سُكْنَى وَ لَا نَفَقَةٌ».[8]
راوی می گوید سوال کردم: زنی که سه طلاقه شده است، حق سکنی و نفقه دارد؟ حضرت فرمودند: حامله است؟ گفتم: خیر. حضرت فرمودند: نه حق سکنی دارد و نه حق نفقه.
نتیجه اینکه در طلاق بائن اگر زن حامله نباشد، حق نفقه و سکنی ندارد و اگر حامله باشد حق نفقه و سکونت دارد.

التقرير العربی
خبر زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع «قَالَ: الْمُطَلَّقَةُ ثَلَاثاً لَيْسَ‌ لَهَا نَفَقَةٌ عَلَى زَوْجِهَا إِنَّمَا ذَلِكَ لِلَّتِي لِزَوْجِهَا عَلَيْهَا رَجْعَةٌ».[9]
سَعْدِ بْنِ أَبِي خَلَفٍ «قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى ع عَنْ شَيْ‌ءٍ مِنَ الطَّلَاقِ فَقَالَ إِذَا طَلَّقَ الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ طَلَاقاً لَا يَمْلِكُ فِيهِ الرَّجْعَةَ فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ سَاعَةَ طَلَّقَهَا وَ مَلَكَتْ نَفْسَهَا وَ لَا سَبِيلَ لَهُ عَلَيْهَا وَ تَعْتَدُّ حَيْثُ شَاءَتْ وَ لَا نَفَقَةَ لَهَا قَالَ قُلْتُ: أَ لَيْسَ اللَّهُ يَقُولُ‌ لا تُخْرِجُوهُنَّ مِنْ بُيُوتِهِنَّ وَ لا يَخْرُجْنَ‌[10]- قَالَ فَقَالَ إِنَّمَا عَنَى بِذَلِكَ الَّتِي تُطَلَّقُ تَطْلِيقَةً بَعْدَ تَطْلِيقَةٍ فَتِلْكَ الَّتِي لَا تُخْرَجُ وَ لَا تَخْرُجُ حَتَّى تُطَلَّقَ الثَّالِثَةَ فَإِذَا طُلِّقَتِ الثَّالِثَةَ فَقَدْ بَانَتْ مِنْهُ وَ لَا نَفَقَةَ لَهَا وَ الْمَرْأَةُ الَّتِي يُطَلِّقُهَا الرَّجُلُ تَطْلِيقَةً ثُمَّ يَدَعُهَا حَتَّى يَخْلُوَ أَجَلُهَا فَهَذِهِ أَيْضاً تَقْعُدُ فِي مَنْزِلِ زَوْجِهَا وَ لَهَا النَّفَقَةُ وَ السُّكْنَى حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا».[11]
عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع «قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ لَهَا نَفَقَةٌ عَلَى زَوْجِهَا حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا قَالَ نَعَمْ».[12]
هذه الرواية و ان كانت مطلقة، و لكنها محمولة علي الرجعية حملا لها علي روايتين المتقدمتين عليها.

و الحاصل ان النفقة لاتسقط بالطلاق الرجعي بل باقية ايام العدة لانها بحكم الزوجة لما ذكر من الاجماع و الروايات و لافرق بين ان يكون الزوجة حرة، او امة و لا بين ان تكون حاملا او حائلا لدخول جميعهن تحت الادلة المذكورة من الاجماع و غيره.
فالمختار تبعا للشرايع و القواعد عدم سقوط نفقة الرجعية ايام العدة.
لما ذكر من الروايات و غيرها.

ب: و اما سقوط نفقة البائنة بمجرد الطلاق او بعد وضع الحمل لو كان حاملا.
اماسقوط نفقة البائنة الحامل، لما ادعي من عدم الخلاف بل الاجماع بقسميه في الجواهر[13] و روايات متعددة:
منها: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ ثَلَاثاً عَلَى السُّنَّةِ هَلْ‌ لَهَا سُكْنَى‌ أَوْ نَفَقَةٌ قَالَ لَا».[14]
منها: «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْمُطَلَّقَةِ ثَلَاثاً أَ لَهَا سُكْنَى وَ نَفَقَةٌ قَالَ حُبْلَى هِيَ قُلْتُ لَا قَالَ لَا».[15]
منها: «عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: قُلْتُ لَهُ الْمُطَلَّقَةُ ثَلَاثاً لَهَا سُكْنَى أَوْ نَفَقَةٌ فَقَالَ حُبْلَى هِيَ قُلْتُ لَا قَالَ لَيْسَ لَهَا سُكْنَى وَ لَا نَفَقَةٌ».[16]


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo