< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب النکاح

94/02/30

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نفقه/ احکام اولاد/ نظر چهارم/ نفقه/ لواحق/ مراتب منفق
اما مرتبه دوم: پدر پدر به بالا
اجداد پدری بر مادر در نفقه دادن، مقدم است و بعضی از عامه می گویند که مادر مقدم بر اجداد پدری است.
دلیل مقدم بودن اجداد پدری بر مادر: بر جد هم پدر اطلاق می شود یا حقیقتا یا در خصوص مبحث نفقه لذا نوبت به مادر نمی رسد.
اما ترتیب بین آباء:
دلیل ترتیب بین آباء که پدر پدر بر جد پدر مقدم است، دو چیز است:
اول: آیه «وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‌ بِبَعْضٍ».[1] بعضی از اقارب انسان مقدم بر بعضی دیگر هستند و این تقدم در همه جا است چه ارث و چه نفقه.
دوم: حدیث «عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أُتِيَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع بِيَتِيمٍ فَقَالَ خُذُوا بِنَفَقَتِهِ أَقْرَبَ النَّاسِ مِنْهُ مِنَ الْعَشِيرَةِ كَمَا يَأْكُلُ مِيرَاثَه‌».[2]
راوی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمودند نزد امیرالمومنین علیه السلام یتیمی را آورند و حضرت فرمودند: نفقه او را از نزدیکترین مردم به بچه از اقوام او بگیرد همانطور که ارث این بچه را اقرب الناس آن را می برند.
اما مرتبه سوم: مادر
نسبت به دلیل اینکه مادر مرتبه سوم است، شرایع و جواهر می فرمایند: «(ولو عدمت الآباء) أو كانوا أجمع معسرين ولم يكن له ثم ولد ولو أنثى وكان معسرا أيضا (فعلى أم الولد.[3]
می فرمایند: اگر آباء و اجداد نبودند یا همه آنها فقیر بودن و منفق علیه فرزندی هم نداشته باشد و لو فرزند دختر و این فرد فقیر هم باشد، مادرش باید نفقه او را بدهد.
اما نسبت به دلیل تقدیم مادر بر غیر مادر، گفته شده است که دلیل آن این است که مادر در بین اقوام فرزند، نزدیک ترین فرد به این بچه است و دادن نفقه توسط مادر با اینکه در ادله ذکر نشده است، از باب اشتراک در حکم است.
اما مرتبه چهارم: پدر مادر و مادر مادر
اگر مادر فوت کند و یا فقیر باشد، نوبت به اجداد و جدات مادری می رسد و هر کدام نزدیک تر بودند، همان باید نفقه بدهد و اگرچه اقرب زن باشد. و دلیل رعایت اقربیت همان چیزی است که در ترتیب اجداد پدری آمده است که آیه اولوا الارحام و حدیث غیاث بود و جواهر هم دلیل دیگری ذکر می کند و می فرماید: «بلا خلاف أجده في شئ من ذلك، بل عن جماعة الاجماع عليه».[4]
می فرمایند: در این رعایت اقربیت خلافی پیدا نکردم و بلکه بعضی ادعای اجماع بر آن کرده اند.
احکام تساوی در درجه:
شرایع می فرماید: «و مع التساوی یشترکون فی الانفاق»[5]
می فرمایند: اگر چند نفر در یک درجه بودند، باید به طور مساوی نفقه بدهند و بین آنها تقسیم می شود.
قواعد هم تقریبا مثل شرایع می فرماید: «فإن تساووا اشتركوا في الانفاق فعلى أبوي الأم النفقة بالسوية، ولو كان معهما أم أب شاركتهما أما لو كان أب الأب معهم فالنفقة عليه وإن علا».[6]
می فرمایند: اگر چند نفر در یک درجه بودند، نفقه به طور مشارکت پرداخت می گردد. مثلا اگر مادر فوت کرده یا فقیر است، و پدر و مادر مادر زنده هستند، این دو نفقه را علی السویه می دهند و اگر مادر پدر هم زنده بود، نفقه بین سه نفقر تقسیم می شود و اگر پدر پدر هم زنده بود، نفقه را باید ایشان بپردازد و همچنین اجداد پدری.

التقرير العربي
و اما مرتبة الثانیة ای الاب للاب و ان علا، اما تقدمه علی الام خلافا لبعض العامة فلانه اب حقیقة او فی خصوص النفقة.
و اما الترتیب بین الآباء فلقوله تعالی: «وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى‌ بِبَعْضٍ».[7]
و لما «عَنْ غِيَاثِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أُتِيَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع بِيَتِيمٍ فَقَالَ خُذُوا بِنَفَقَتِهِ أَقْرَبَ النَّاسِ مِنْهُ مِنَ الْعَشِيرَةِ كَمَا يَأْكُلُ مِيرَاثَه‌».[8]
و اما المرتبة الثالثة فهی الام
اما کونها فی المرتبة الثالثة فلما فی کلام الشرایع و الجواهر بقولهما من الجواهر: «(ولو عدمت الآباء) أو كانوا أجمع معسرين ولم يكن له ثم ولد ولو أنثى وكان معسرا أيضا (فعلى أم الولد.[9]
و اما تقدیمها علی غیرها فلکونها اقرب الناس الیه و مشارکتها للرجال فی نفقة الولد المعسر تکون بقاعدة الاشتراک فی الحکم.
و اما المرتبة الرابعة و هی اب الام و امها بعد موت الام او فقرها و ان علوا الاقرب فالاقرب و ان کان الاقرب انثی و الابعد ذکرا و الوجه فی الاقربیة فی هذه المرتبة ما ذکر ترتیب الاآباء عند فوت الاب من الآیة و الروایات. مضافا الی ما افاده الجواهر بقوله: «بلا خلاف أجده في شئ من ذلك، بل عن جماعة الاجماع عليه».[10]
شرایع: «و مع التساوی یشترکون فی الانفاق»[11] یعنی التساوی فی الدرجة و المرتبة.
و مثله القواعد: «فإن تساووا اشتركوا في الانفاق فعلى أبوي الأم النفقة بالسوية، ولو كان معهما أم أب شاركتهما أما لو كان أب الأب معهم فالنفقة عليه وإن علا».[12]


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo