< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

94/12/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حفظ کتب ضلال/ نوع چهارم/ كسب هاي حرام/ مكاسب محرمه
بحث در حفظ کتب ضلال بود که دلایلی برای آن بیان شد.
مراد از کتب ضلال چیست؟
مقدمه: قبلا از محدث بحران نقل کردیم که ما نص خاصی نسبت به کتب ضلال نداریم که در آن کلمه کتب ضلال منع شده باشد و به همین دلیل ایشان فرموده اند حفظ کتب ضلال حرام نمی باشد.
جواهر می فرمایند: «و فيه ما عرفت من أنه ليس في النصوص هذا اللفظ، كي يقتصر على المنساق منها».[1]
می فرمایند: ما در روایات کلمه کتب ضلال ذکر نشده است تا گفته شود مردم از این کلمه چه می فهمند و چه چیز متبادر به ذهن ایشان است تا بگوییم کتب ضلال همان است.
پس این کلمه در روایات نمی باشد و در کتب فقها این لفظ بیان شده است و در آنها مسئله انسباق و تبادر نمی باشد.
پس جواهر هم مثل محدث بحرانی قائلند که کلمه کتب ضلال با این عنوان در روایات ذکر نشده است.
بعد از این مقدمه می گوئیم: ظاهر عبارت مکاسب نسبت به تعریف کتب ضلال و بیان موضوع کتب ضلال، دو احتمال بیان شده است:
الف: کتب ضلال به نوشته ای گفته می شود که فی نفسه باطل است؛
ب: نوشته ای که مقابل با هدایت است اگر چه مطالب آن حق است، یعنی طبق مقصود نویسنده مطلب ضلال نیست اما مردم از این مطلب، برداشت اشتباه و بدی دارند.
عبارت مکاسب این است: «فلا بد من تنقيح هذا العنوان وأن المراد بالضلال».[2]
می فرمایند: باید معلوم شود منظور از کتب ضلال چیست و مراد به کتب ضلال...
بعد می فرمایند در کتب ضلال دو احتمال است و دو احتمال بالا را ذکر می کنند.
حاصل عبارت این است که کتب ضلال کتبی است که باعث اضلال مردم می شود، چه مطالب آن فی نفسه باطل باشد و یا مطالب حق است اما عباراتی که با آن مطالب حق بیان شده، به نظر خواننده موجب گمراهی می شود.
جواهر به تعبیر خودشان به شرح الاستاذ نسبت داده است که «بل المراد والله أعلم التي وضعت للاستدلال على تقوية الضلال».[3]
می فرمایند: کتب ضلال کتبی است که نویسنده آن را نوشته برای استدلال بر تقویت ضلال.
ایشان همچنین به بعضی از مشایخ اینگونه نسبت می دهد: «أن الظاهر من الأصحاب كون المراد بكتب الضلال ما كان كلها ضلال».[4]
می فرمایند: بعض از اصحاب می گویند مراد از کتب ضلال این است که تمام آن موجب گمراهی باشد.
بعد ایشان در اشکال بر این دو تعریف (شرح الاستاذ و تعریف بعضی از مشایخ) می فرمایند: «أنه ليس في النصوص هذا اللفظ، كي يقتصر على المنساق منها من كونه معدا أو كون مجموعه ضلالا أو نحو ذلك، وإنما العمدة ما سمعته من الدليل الذي لا فرق فيه بين المعد وغيره والكل والبعض، والأصلي والفرعي».[5]
می فرمایند: عنوان کتب ضلال در روایات بیان نشده که گفته شود متبادر از آن کتابی است که برای گمراهی استدلال ضلال می کند یا گفته شود متبادر از آن کتابی است که همه آن ضلال باشد و مثل این دو، بلکه عمده دلایل چیزی است که در آن فرق بین معد و غیر معد و همچنین فرقی بین کل و بعض و همچنین فرقی بین اصلی و فرعی بودن آن نمی باشد.
مثلا در آیات آمده از «قول الزور» اجتناب کنید و در آن حرفی از معد بودن یا کل آن قول الزور بودن نمی باشد.
یا در آیه دیگر آمده «لهو الحدیث» این لفظ هم در آن نه معد آمده و نه تمام کلمات لهو الحدیث باشد، نیامده.
یا در آیه دیگر آمده «بما کانوا یکذبون» که در آن هم معد و کاذب بودن همه آن نمی باشد.
یا در روایت آمده «فساد محضا» و این هم با جایی که همه کتاب ضلال باشد یا یک صفحه ضلال باشد می سازد و همه با جایی که با استدلال کتب ضلال بیان شده باشد یا خیر.

التقرير العربي
و اما المراد من كتب الضلال
مقدمة: تقدم عن المحدث البحراني عدم نص بالخصوص بالنسبة الي عنوان حفظ كتب الضلال و لذا انكر حرمة حفظه و مثله جواهر: «وفيه ما عرفت من أنه ليس في النصوص هذا اللفظ، كي يقتصر على المنساق منها»[6] فیکون ذاک العنوان فی کتب الفقهاء و کلماتهم و لذا لا یوخذ بالمتبادر منه.
فنقول: ظاهر عبارة المكاسب وجود الاحتمالين في تعريف كتب الضلال: 1. ما يكون باطلا في نفسه؛ 2. ما يكون مقابلا للهداية و ان كان مطالبه حقا. نصه: «فلا بد من تنقيح هذا العنوان وأن المراد بالضلال».[7]
حاصله: ان كتب الضلال كتب يوجب الاضلال سواء كان ماطلبه باطلا في نفسه او حقا و لكن ظاهره منكرة بنظر المراجعين.
و نسب الجواهر الي شرح الاستاذ ان كتب الضلال ما وضعت للاستدلال علي تقوية الضلال، نصه: «بل المراد والله أعلم التي وضعت للاستدلال على تقوية الضلال».[8]
و الي بعض مشايخه: «أن الظاهر من الأصحاب كون المراد بكتب الضلال ما كان كلها ضلال».[9]
و اورد عليهما: «أنه ليس في النصوص هذا اللفظ، كي يقتصر على المنساق منها من كونه معدا أو كون مجموعه ضلالا أو نحو ذلك، وإنما العمدة ما سمعته من الدليل الذي لا فرق فيه بين المعد وغيره والكل والبعض، والأصلي والفرعي».[10]

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo