موضوع: هجاء مومنين/ نوع چهارم/ كسب هاي حرام/ مكاسب محرمه

بحث در هجو مومن بود که گفتیم حرام است.

حال اینکه هجو مومن حرام است، در صورتی است که مصلحت اقوایی نباشد و یا اینکه این هجو باعث دفع مفسده از مهجور نشود و الا اگر یکی از این دو باشد، هجو مومن جایز است حتی به طور علنی در بین مردم.

همچنین هجو که حرام شد، درباره همه مردم یکسان نمی باشد و همچنین در همه زمانها و مکانها هم یکسان نمی باشد و هجو نسبت به موقعیت مهجور فرق می کند. مثلا اگر مهجور شخصیت بسیار مهمی است، حرمت هجو ایشان خیلی شدید است اما اگر انسان معمولی است، حرمت آن به شدت فرد موقعیت دار نمی باشد. یا در بعضی از مکانها و زمانها هجو یک شخص اهمیت زیادی دارد و اما در مکان و زمان دیگر، آن اهمیت را ندارد. در نتیجه هجو در همه مکانها و همه زمانها یکسان نمی باشد.

اما قید «مومن»:

علماء فرمودند هجو مومنین حرام است و با این قید، هجوز مشرکین جایز است و شاهد این حرف هم دو عبارت است:

جامع المقاصد می فرماید: «و بقید المومنین یفهم عدم تحریم الهجاء غیرهم و لیس ببعید لان غیر المومن یجوز لعنه...».[1]

می فرمایند: فقها با قید مومنین، هجوز مشرکین خارج کرده اند و هجو ایشان حرام نمی باشد و این حرف بعید نمی باشد. چون لعن غیر مومن جایز است.

نکته: هجو از لعن بالاتر نیست و زمانی که لعن جایز باشد، هجو هم جایز است.

جواهر هم می فرماید: «أما المشركون فلا إشكال كما لا خلاف في جواز هجوهم و سبهم و لعنهم و شتمهم ما لم يكن قذفا مع عدم شرائطه أو فحشا «و قد أمر رسول الله صلى الله عليه و آله حسانا يهجوهم و قال: إنه أشد عليهم من رشق النبال»».[2]

می فرمایند: بلا اشکال و بلاخلاف هجو مشرکین جایز است، بلکه سب و لعن ایشان هم جایز است و مخالفی هم در این مساله نیست البته تا زمانی که هجو به مرحله قذف نرسد چون قذف بدون شرائط نسبت به هیچ کس جایز نیست. و همچنین تا زمانی که به مرحله فحش نرسد. و دلیل این است که پیامبر اکرم به شاعر خود که حسان بود امر کردند که کفار را هجو کن و بعد فرمودند هجو نزد ایشان بدتر از رشق البنال است.

المنجد در معنای رشق می گوید: «رشقة – رشقا بالسهم: رماه، المصدر»

می فرماید: رشق به معنا رمی کردن و هدف قرار دادن است.

المنجد در معنای نبل می فرماید: «المصدر:النَبَل و النُبَل. عظام الحجارة او ضغارها».

می فرماید: النبل و النبل سنگهای بزرگ و ریز است.

پیامبر فرمودند مشرکین را هجو کن چه اینکه هجو برای ایشان بدتر از هدف قرار دادن آنها با سنگ است.

ایشان نسبت به معنای فحش می فرمایند: «المصدر: الفحش مصدر القبح من القول او الفعل».

می فرمایند: فحش قول قبیح یا فعل قبیح می باشد.

مرحوم آیت الله خوئی در منهاج می فرمایند: «يحرم الفحش من القول، و منه ما يستقبح التصريح به إذا كان في الكلام مع الناس، غير الزوجة و الأمة، أمّا معهما فلا بأس به».[3]

می فرمایند: با سخن فحش دادن حرام است و یکی از انواع فحش است تلفظ به الفاظی است که نزد مردم ذکر آن قبیح است اما با زن و کنیز اینکار اشکال ندارد.

التقرير العربي

و ليعلم ان المنع عن الهجو فيما لم يكن مصلحة اقوي، او لم يكن موجبا لدفع مفسدة عن المهجور و الا يجوز حتي علي رؤوس الاشهاد.

كما ان حرمة الهجو تتفاوت شدة و ضعفا حسب حال المهجوز و الزمان و المكان.

و اما قيد المومنين فهو لاخراج المشركين كما هو ظاهر عبارة جامع المقاصد: «و بقید المومنین یفهم عدم تحریم الهجاء غیرهم و لیس ببعید لان غیر المومن یجوز لعنه...».[4]

و الجواهر: «أما المشركون فلا إشكال كما لا خلاف في جواز هجوهم و سبهم و لعنهم و شتمهم ما لم يكن قذفا مع عدم شرائطه أو فحشا «و قد أمر رسول الله صلى الله عليه و آله حسانا يهجوهم و قال: إنه أشد عليهم من رشق النبال»».[5]

المنجد: «رشقة – رشقا بالسهم: رماه، المصدر»

«المصدر:النَبَل و النُبَل. عظام الحجارة او ضغارها».

«المصدر: الفحش مصدر القبح من القول او الفعل».

منهاج السيد الخوئي: «يحرم الفحش من القول، و منه ما يستقبح التصريح به إذا كان في الكلام مع الناس، غير الزوجة و الأمة، أمّا معهما فلا بأس به».[6]