< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد رضازاده

کتاب الخمس

96/06/22

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: زمینی که کافر ذمی از مسلمان بخرد/ متعلقات خمس/ خمس

بحث در این بود که اگر ذمی زمینی را از مسلمان خرید، باید خمس بدهد. به اینجا رسیدیم که آیا منظور از زمین، زمین بدون ساختمان است، یا خانه و منزل را هم شامل می شود؟

بعضی فرمودند منظور ارض بسیط و بدون ساختمان است و دلیل خود را تبادر از زمین ذکر کردند و تبادر هم علامت حقیقت است و زمانی که قرینه بر خلاف نبود، حمل بر معنای حقیقی می شود.

بیان شد که این دلیل مخدوش است، چون تبادری که شما ادعا می کنید، از تبادری که علامت حقیقت است، نمی باشد. چون آن تبادر در اینجا جاری نیست و همچنین در بعضی از جاها کلمه زمین، اعم از زمین بدون ساختمان و با ساختمان است، مثل زمین مفتوحه العنوه که خیلی از این زمینها دارای ساختمان است. در نتیجه معلوم می شود که ارض بر زمین دارای ساختمان هم اطلاق می شود.

علاوه بر این گفته شده که ظهور بر دو قسم است، یکی ظهور فردی مثل زمین و... که اگر تبادر این نوع وجود داشت، علامت حقیقت است و دیگری ظهور ترکیبی است مثل زمین مفتوحه العنوه یا ارض المشتری که تبادر در این قسم، علامت حقیقت نیست. ظهور ترکیبی در زمینی است که در زمان خرید، مقصود بالاصاله باشد، یعنی اگر غرض اصلی مشتری، زمین باشد نه ساختمان، ظهور در آن دارد چه جزء الثمن باشد چه کل الثمن و... اما اگر مقصود بالاصاله ساختمان باشد، زمین مقصود بالتبع است و ظهور ارض المشتری شامل آن نمی شود.

خلاصه اینکه اگر ظهور، ظهور فردی باشد علامت حقیقت است و تبادر می باشد اما اگر ظهور، ظهور ترکیبی باشد حمل به جایی می شود که غرض بالاصاله باشد.

فرع: اگر زمین ملک کسی باشد و ساختمان ملک دیگری باشد و ذمی فقط زمین را خریده، خمس به آن تعلق می گیرد، چون مقصود اصلی زمین است و باید خمس آن را بدهد.

نکته: و اگر گفته شود که معلوم نیست ظهور ترکیبی، ظهور در مقصود بالاصاله داشته باشد و مجمل است، مقتضی اصل این است خمس ندارد.

نتیجه بحث: اگر زمین بسیط و بدون ساختمان باشد، بدون اشکال خمس دارد و اگر زمین به همراه ساختمان باشد، اگر مقصود بالاصاله خرید زمین باشد، خمس دارد و اگر مشکوک بود که اصالت زمین است یا خیر، خمس ندارد.

امر پنجم: مراد به خمس چیست؟

بیان شد که اگر ذمی زمینی را از مسلمان خرید، باید خمس بدهد، حال منظور خمس معروف است یا منظور دو عُشر است؟ یعنی اگر مسلمانی این زمین را بخرد، در بعضی جاها باید یک عُشر بپردازد واگر همین زمین را ذمی خرید، باید دو عُشر بپردازد، حال منظور از خمس، خمس معروف است یا همین دو برابر عُشر است؟

معروف و مشهور این است که مراد به خمس، یک پنجم است اما بعضی مثل صاحب مدارک و صاحب معالم گفته اند که مراد به خمس، همان دو عُشر است. و روایتی که قبلا بیان شد که بر ذمی ای که زمین را از مسلمان خرید، باید خمس آن را بدهد، را صاحب معالم در منتقی الجمان حمل بر دو عُشر کرده اند. به اینکه یا مراد به حکم به خمس دادن، حکم واقعی بوده و یا از باب تقیه بوده چون در زمان امام باقر قول مشهور قول مالک بوده که دو عُشر می باشد، و در هر دو صورت مراد به خمس همان دو عُشر می باشد.

نکته: ملاک در تقیه، حکم معروف و ظاهر اهل سنت است، مثلا در ما نحن فیه حکم معروف در زمان امام باقر، این بوده که مالک قائل به این است که دو عُشر باید پرداخت کند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo