موضوع:نتایج کلام صاحب کفایه

از فرمایش مرحوم آخوند که در جلسات قبل بیان شد چند مطلب استفاده میشود

مفهوم حکم است چه انشائی باشد چه اخباری منشا این حکم خصوصیتی است که در معنای عقد الوضع نهفه است وآن خصوصیت انحصار شرط است در شرطیت، چنانچه در كفايةالأصول، صفحه195و 197با عبارت«ان تاثیر الشرط انما هو تعلیق الحکم به» فرموده اند این خصوصت در عقد الوضع است که همان انحصار شرط در شرطیت باشد مرکز نزاع در مفهوم، ثبوت این خصوصیت است وضعا یا بقرینه عامه(مقدمات حکمت) و عدم ثبوت این خصوصیت در عقد الوضع مفهوم تفسیر شد به حکم و این صفتِ مدلول باشد اشبه است از اینکه صفتِ دلالت باشد زیرا مفهوم تفسیر به حکم شد و حکم مربوط به مدلول است نه دلالت مرکز نزاع در عقد الوضع است یعنی آن خصوصیت در ناحیه موضوع قضیه قرار گرفته ولی محقق عراقی آن را در عقد الحمل می دانند ولی آنچه که مهم است این است که این خصوصیت وجود دارد یا نه؟ مهم نیست که در عقد الوضع است یا عقد الحمل کما فی منتقى‌الأصول، ج 3، صفحه 10-11حیث قال

فالذي نحتاجه في البحث عن المفهوم هو إثبات هذه الخصوصية المستلزمة للمفهوم لا غير، لأن ثبوت هذه الخصوصية يكفي في إثبات المفهوم و البناء عليه، و لا نحتاج بعد ذلك إلى البحث عن حجيته، إذ لما كان من لوازم الخصوصية كان الدليل الدال على ثبوتها دالا على المفهوم، اما بالدلالة الالتزامية إذا كانت الملازمة بين المفهوم و الخصوصية ملازمة بينة بالمعنى الأخص، فيكون الدلالة على المفهوم من مصاديق الظاهر و هو حجة. و اما بلحاظ ان الأمارة حجة في لوازم مؤداها العقلية.

و بالجملة: ثبوت المفهوم يلزم حجية الدليل فيه اما لظهوره فيه أو لكونه حجة في لوازم مؤداها، نظير ثبوت وجوب المقدمة بثبوت وجوب ذيها بالدليل لو قيل بالملازمة فان الملازمة عقلية.

و عليه، فلا حاجة لإتعاب النّفس في بيان ان الدلالة على المفهوم من الدلالة الالتزامية، كما وقع ذلك من المحقق النائيني.

ایشان در این عبارت به نکته ی جدیدی اشاره می کنند می فرمایند: وقتی آن خصوصیت ثابت شد و این دلیل منطوق ما، دارای این خصوصیت بود لازمه این خصوصیت اگر اخص بود خود دلیل، به ظهور خودش دلالت بر این لازم می کند اما اگر لازم این خوصیت لازم اعم بود یا غیر بیّن بود حجیت این دو از این باب است که این دلیلی که خصویت از آن بدست آمده است و از آن به این لازم رسیده ایم یک اماره می باشد و در اصول ثابت شده است که اگر چه مثبتات عادی و عقلی اصول عملیه حجت نیستند ولی مثبتات امارات حجت می باشند

نظر استاد: ظاهرا این بیان نظر قابل قبولی می باشد

در تذنیب ص 207 مرحوم آخوند رحمة الله علیه فرموده اند که یک قضیه عقد الوضع داریم ویک قضیه عقد الحمل

مراد از قضیه عقد الحمل و عقد الوضع چیست؟

این دو را در قالب یک مثال توضیح می دهیم مثلا در قضیه «الاسود متهور» این قضیه به دو قضیه تقسیم می شود یکی عقد الوضع یعنی الاسود که تبدیل می شود به ذات له السواد و دیگری عقد الحمل یعنی متهور که تبدیل می شود به ذات له التهور در این جهت بین فارابی و شیخ الرئیس اختلاف می باشد فارابی می گوید این قضیه یک قضیه امکانیه می باشد یعنی هر انسانی که ممکن است سیاه باشد یا سیاه بشود متهور است اما شیخ الرئیس می گوید این قضیه فعلیه می باشد یعنی هر انسانی که بالفعل سیاه می باشد متهور است

ولی بعضی می گویند عقد الحمل خود این قضیه است مثلا در قضیه «الانسان ناطق» حمل ناطق بر انسان عقد الحمل نام دارد اما خود انسان که ذات ثبت له الانسانیه عقد الوضع نام دارد برای توضیح بیشتر مراجعه شود به نهایه ج 1 س210 در تعلیقه 125 و حاشیه ملاعبدالله ص 110

مفهوم دو قسم است مفهوم مخالف و موافق

مفهوم موافق چون حجیتش مورد اتفاق می باشد از محل بحث خارج است و محل نزاع مفهوم مخالف می باشد که مصادیق زیادی دارد اولین مصداقش مفهوم جمله شرطیه می باشد که در مورد آن بحث می کنیم

مرحوم آخوند می فرمایند كفايةالأصول، صفحه 194

فصل الجملة الشرطية

هل تدل على الانتفاء عند الانتفاء كما تدل على الثبوت عند الثبوت بلا كلام أم لا فيه خلاف بين الأعلام.

لا شبهة في استعمالها و إرادة الانتفاء عند الانتفاء في غير مقام إنما الإشكال و الخلاف في أنه بالوضع أو بقرينة عامة بحيث لا بد من الحمل عليه لو لم يقم على خلافه قرينة من حال أو مقال‌

ایشان می فرمایند بحث در این است که همانطور که منطوق جمله شرطیه دلالت می کند بر ثبوت عند الثبوت یعنی اکرام ثابت است در وقت ثبوت مجی آیا دلالت می کند اگر مجی نبود اکرام هم نیست یا دلالت نمی کند؟

البته در این شکی نیست که جملات شرطیه ای داریم که به قرینه، دال بر مفهوم است اما بحث در این است اگر قرینه خاصه نبود به وضع واضع یا بقرینه عامه که مقدمات حکمت باشد دلالت بر مفهوم می می کند یا نه؟