< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

89/12/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:اجمال مخصص

 الفصل الثانی:

حجیة العام عنداجمال المخصص.

 فصل دوم در این است که اگر مخصص مجمل باشد آیا اجمال خاص به عام سرایت می کند که در نتیجه عام هم مجمل شود و از حجیت بافتد یا سرایت نمی کند؟

 اجمال مخصص به دو صورت است.

 1ـ مفهوم مخصص مجمل است.

 2- مفهوم مبین است اما مصداق مجمل است.

کلام علماء

 عنایة الاصول ج 2 ص 259 به دو مطلب در این زمینه اشاره می کنند.

1۔ «هذا (ای بحث اجمال المخصص) من اهم مباحث العام و الخاص و انفعها فی الفقه»۰

 2۔ اجمال مفهومی تارة من جمیع الجهات می باشد مثلا می گوید «اکرم العلماء الا بعضهم» در این مثال اجمال از همه جهات است و اخری از بعض جهات می باشد یعنی برای عام افرادی است که از تحت این اجمال یقینا خارج است و افرادی هم مشکوک میباشند مانند «اکرم المجاهدین و لا تکرم فساقهم» در این مثال یقین داریم در بین مجاهدین افرادی عادل وجود دارد و از اجمال خارج هستند۰

 بعد می فرمایند:

«و هذا (ای مجمل من بعض الجهات) هو محل الکلام فی المقام و اما الاجمال من جمیع الوجوه فهو خارج اذ لا کلام فی سقوط العام عن الحجیة راسا فیه»۰

 آنچه محل بحث می باشد اجمال مخصص من بعض الجهات می باشد و اما اگر مخصص از تمام جهات مجمل باشد چون یقینا موجب سقوط حجیت عام از حجیت می باشد محل کلام نیست۰

 منتقی اللاصول ج 3 ص 317

«لابد من ایضاح الکلام لانه (مخصص مجمل مفهومی) مورد اثر عملی کبیر»

  بعد در صفحه 321 نسبت به شبهه مصداقیه و اجمال مصداقی می فرمایند:

«و لایخفی ان هذه المساله من مهمات المسائل من جهة الاثر العملی لابتناء کثیر من الفروع الفقهیه علیها»

 کفایة الاصول ج 1 ص339

«فصل اذا کان الخاص بحسب المفهوم مجملا »

 بعد در ص 342 می فرمایند:

«و اما اذا کان مجملا بحسب المصداق ...»

 از این عبارت کفایه و عبارت بقیه آقایان این گونه استفاده می شود که مخصص مجمل دو قسم است اجمال مفهومیه که شبهه مفهومیه نامیده می شود و اجمال مصداقی که شبهه مصداقیه نامیده می شود و اقسام متعددی برای هر دو قسم بیان می شود و برای اینکه بین این دو نوع از اجمال یعنی مصداقی و مفهومی اختلاف زیادی است و متلازم نیستند نوعا آقایان برای هر کدام بحث مستقلی تاسیس کرده اند و هردو را در یک مبحث بیان نکرده اند۰

اما شبهه مفهومیه

 برای این شبهه چهار صورت متصور است زیرا مخصص ما یا متصل است و یا منفصل و علی کل منهما دوران یا بین اقل و اکثر است یا بین متباینین۰

بیان دو مقدمه

برای هر کدام از این دو مخصص چه متصل و چه منفصل موارد متعددی نقل می شود(راجع القوانین ص 271) اما متصل اولا متصل عبارت است از مخصصی که لایستقل بنفسه یعنی به تنهایی یک جمله مستقلی نیست حتما باید همراه با مخصص بالفتح باشد و برای مخصص متصل پنج مصداق نوعا بیان می شود۰

 اول:استثناء متصل مانند «اکرم الناس الا المشائون بالنمیمة» در این قسم که مخصص استثناء می باشد و المخرج منه هو المذکور بعد اداة الاستثناء آنچه از عام خارج شده است همان است که با منطوق بیان شده است و بعد از الا آمده است۰

 دوم: غایت مانند «اکرم الناس الی ان یفسقوا» این الی ان یفسقوا غایت است و مخصص متصل است و مستقل هم نیست و بدون جمله قبلش معنا ندارد در این مخصص هم آنچه از عام خارج می شود همان است که در منطوق آمده است و بعد از ادات غایت آمده است۰

 سوم: شرط مانند «اکرم المجاهدین ان کانوا الصلحاء» آنچه در این مورد از عام خارج شده است در منطوق ذکر نشده است بلکه در مفهوم بیان شده است۰

 چهارم: صفت مثل «اکرم الرجال المسلمین» توسط صفت مسلمین بخشی از رجال خارج می شوند که غیر مسلمان باشند در این صورت هم آنچه از عام خارج شده است در منطوق ذکر نشده است بلکه در مفهوم آمده است۰

 پنجم: بدل بعض مثل «اکرم العماء شعرائهم شعراء» شعراء مخصص متصل است بعض از علماء را خارج کرد و بدل است در این قسم هم آنچه از عام خارج شده است در کلام ذکر نشده است زیرا مخرج بالفتح عالم غیر شاعر است۰

 اما مخصص منفصل خواهد آمد۰

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo