< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

92/11/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حجیت ظن/شهرت/دلیل حجیت
بحث در این بود که ملاک حجیت خبر ثقه وثوق و اطمینانی است که به خبر ثقه وجود دارد، اقوال بعضی از بزرگان در این زمینه بیان شد.
منها: فوائد الاصول [1]
در این صفحه چند مطلب را بیان می کنند:
1- تعریف بناء عقلاء
2- اعتبار بناء عقلاء و صحت تمسک به بناء عقلاء
3- مبدأ بناء عقلاء
بعد می فرمایند در منشا و مبدأ عمل عقلاء سه احتمال وجود دارد:
1- مبدأ جبر سلطان جائر بوده است که این سلطان عقلاء زمان خودش را مجبور کرده است که این شیوه را اتخاذ کنند بعد این سیره ادامه پیدا کرده است.
2- مبدا امری یکی از پیامبران بوده است که عقلاء زمان خودش را امر کرده است که بر طبق وثوق عمل کنند و کم کم تبدیل به سیره شده است.
3- مبدا، فطرت عقلاء می باشد آن فطرتی که مرتکز در اذهان عقلاء می باشد و خداوند در طبیعت عقلاء این فطرت را قرار داده است که برای حفظ نظام به وثوق عمل کنند.
بعد می فرمایند احتمال اول خیلی بعید بلکه محال می باشد که سلطانی همه عقلاء را مجبور کند که به وثوق عمل کنند کما اینکه وجه دوم هم بعید می باشد لذا وجه سوم متعین خواهد شد.
در ص 82 نیز می فرمایند:
« و ليس بناء العقلاء في شي‌ء من المقامات على التعبد، فلا بد من حصول الوثوق».[2]
می فرماید عقلاء در هیچ مقامی از مقامات بنائشان بر تعبد نیست لذا عمل به خبر ثقه باید از این باب باشد که خبر ثقه موجب وثوق و اطمینان عقلاء می باشد.
خلاصه اینکه مرفوعه زراره و مقبوله عمر بن حنظله و همچنین تعلیل آیه نبا هیچ کدام دلیل بر حجیت شهرت فتوائیه نیستند لکن وجه اخیر که فحوای ادله حجیت خبر بود، دلیل بر حجیت شهرت فتوائیه می باشد زیرا عقلاء به این خاطر به خبر ثقه عمل می کنند که موجب وثوق می باشد و وثوقی که از شهرت بدست می آید اقوی از وثوق خبر ثقه می باشد البته این فحوی بنابر مسلک وثوق، دلیل بر حجیت شهرت می باشد که مسلک مرحوم ایروانی و آیة الله سیستانی و محقق نائینی و مرحوم فیروزآبادی و مختار خود ما می باشد اما بنابر مسلک تجزیئی ادله حجیت خبر، بالفحوی دلالت بر حجیت شهرت ندارد.

مختار ما این شد که شهرت فتوائیه حجت است زیرا موجب وثوق است به دلیل فحوای ادله حجیت خبر ثقه.
قبلا بیان شد در حجیت شهرت چهار قول می باشد:
1- حیجت مطلقا
2- عدم حجیت مطلقا
3- حجیت شهرت قدماء(شهرت قبل از شیخ طوسی)
4- حجیت شهرتی که موافق با روایتی باشد ولو اینکه بدانیم فتوای فقهاء بر طبق این خبر نبوده است و الا اگر بر طبق روایتی همه فقهاء عمل کنند شهرت عملی نامیده می شود.
مختار ما هم این شد که بنابر مسلک وثوق، شهرت فتوائیه مطلقا حجت می باشد.
بر این مختار چند مطلب متفرع می شود:
1- حجیت شهرت استقلالی نیست بلکه حجیت شهرت بخاطر حجیت وثوق می باشد.
2- قول سوم و چهارم در حجیت شهرت بر می گردد به مختار ما که هر شهرتی که موجب وثوق باشد حجت است و شهرت قبل از شیخ طوسی بخاطر اینکه نزدیک به عصر معصومین بوده است موجب وثوق می شود کما اینکه وقتی شهرت موافق روایتی باشد موجب وثوق می باشد و روشن شد که قول اول و دوم هم ناتمام است.
3- بنابر مسلک وثوق مختار ما و قول اول و سوم و چهارم صحیح است اما بنابر مسلک تجزیئی قول دوم صحیح است.
4- مختار مرحوم آخوند[3] و شیخ[4] و مرحوم آقای خوئی[5] این است که شهرت مطلقا حجیت نیست البته بنابر مسلک تجزیئی.

التقریر العربی
و منها: فوائد الاصول، افاد:
1-تعریف بناء العقلاء
2-اعتبارها و صحة التمسک بها
3- مبدئها
و ان بدئها: اما یکون جبر سلطان جائر قهر جمیع العقلاء فی عصره علی مسلک الطریقه و اما امر نبی من الانبیاء بها فی عصره حتی استمرت و اما یکون فطرتهم المرتکزة فی اذهانهم حسبما اودعها الله فی طباعهم بمقتضی الحکمة البالغة حفظا للنظام.
ثم قال: «و لا یخفی بعد الاول بل استحالته و کذا الوجه الثانی فالمتعین هو الوجه الثالث».
و افاد ما نصه: « و ليس بناء العقلاء في شي‌ء من المقامات على التعبد، فلا بد من حصول الوثوق».[6]
فتلخص ان المرفوعة، و المقبولة و ذیل آیة نبا «ان تصیبوا قوما بجهالة» و ان لم تدل علی حجیة الشهرة الفتوائیة، و لکن فحوی ادلة حجیة الخبر لا مانع عن دلالته علی حجیة الشهرة الفتوائیة، لکن بناء علی مسلک الوثوق فی باب حجیة الامارات.
و هذا هو مختار محقق الایروانی و صاحب عنایة الاصول و صاحب الرائد و المستفاد من کلمات محقق النائینی فی غیر مبحث الشهرة کما ذکرنا، و هو ایضا المختار لنا.
کما ان المختار فی اجماع المنقول، هو حجیة اجماع المنقول اذا کان موجبا للوثوق بموافقته مع رای المعصوم علیه السلام.

تقدم ان الاقوال فی الشهرة الفتوائیة اربعة:
1-الحجیة مطلقا؛
2- عدمها مطلقا
3- حجیة شهرة القدماء ما کانت قبل شیخ الطوسی؛
4- حجیة ما کانت موافقة لخبر و ان علم عدم استنادهم فی الفتوی الیه.
و تقدم جلسة قبل ان المختار هو حجیة الشهرة التی کانت موجبة للوثوق و الاطمینان و لکن علی مسلک الوثوق فی باب حجیة الامارات و یتفرع علی المختار:
الف: ان حجیتها لیست علی نحو الاستقلال، بل بعنوان المقدمة للذی هو الحجة ای الوثوق؛
ب: امکان ارجاع قول الثالث و الرابع الی التفصیل المختار، و رد القول الاول و الثانی؛
ج: عدم حجیة تفصیل المختار، و کذا القول الاول و الثالث و الرابع، علی غیر مسلک الوثوق فی باب الامارات،و تمامیة قول الثانی ای عدم حجیة الشهرة التفوائیة مطلقا کما هو مختار الشیخ فی رسائل[7] و صاحب الکفایة[8] و محقق الخوئی فی مصباح: «فتحصل ان الشهرة الفتوائية مما لم يقم دليل على حجيتها».[9]

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo