< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

94/01/16

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: /حجیت ظن/خبر واحد/ادله حجیت خبر واحد/ دلیل عقلی/تقریب دوم/تقریب سوم
معلوم شد که تقریب دوم دلیل عقلی مثل تقریب اول ناتمام است و معلوم شد که مرحوم آخوند اشکالی بر فرمایش شیخ داشتند شیخ فرمودند دائره عمل اجمالی مخصوص اخبار کتب اربعه نیست آن هم با این قید که اصحاب به آن عمل کرده باشند و کسی آن روایت را رد نکرده باشد و مرحوم آخوند فرمودند علم اجمالی کبیر به علم اجمالی صغیر منحل شده است.
این اشکال مرحوم آخوند در رسائل ذکر شده است و رد شده است.
مرحوم شیخ[1]می فرمایند مجرد علم اجمالی در اخبار روایات کتب اربعه باعث نمی شود که بقیه اخبار از اطراف علم اجمالی خارج شود زیرا اگر علم اجمالی صغیر موجب انحلال شود لازمه اش این است که اگر ما قسمتی از اخبار خاصه(روایات کتب اربعه) را کنار بگذاریم باید بگوییم علم اجمالی نداریم به وجود تکالیف در اخبار باقی مانده در حالیکه اینگونه نیست و علم اجمالی وجود دارد.
اوثق کلام مرحوم شیخ را توضیح داده است حیث قال:
«يعني‌ أنّ‌ العلم‌ الإجمالي‌ إن‌ لم‌ يحصل‌ في جميع الأخبار لا يمكن بعد إخراج بعض هذه الطّائفة الخاصّة و ضمّ سائر الأخبار الموجودة في الكتب غير المعتمدة إلى الباقية أن يدعي العلم الإجمالي في مجموع الباقية و المنضمّة إليها و هو خلاف الإنصاف‌».[2]
می فرمایند اگر دائره علم اجمالی اوسع نباشد لازمه اش این است که اگر قسمتی از روایات کتب اربعه را کنار گذاشتیم و بجایش اخبار غیر کتب اربعه را به باقی مانده ی اخبار کتب اربعه ضمیمه کردیم، باید علم اجمالی نداشته باشیم که تکالیف در بین این اخبار موجود است درحالیکه علم اجمالی داریم این نشان می دهد که دائره علم اجمالی مخصوص کتب اربعه نیست و همه اخبار را شامل می شود.

وجه سوم در تقریب دلیل عقلی بر حجیت خبر واحد
هدایة المسترشدین در حاشیه معالم به این وجه اشاره کرده است و مرحوم آخوند آن را ذکر کرده است.
«ثالثها ما أفاده بعض المحققين‌ بما ملخصه (أنا نعلم بكوننا مكلفين بالرجوع إلى الكتاب و السنة».[3]
وجه سوم این است که ما می دانیم که وظیفه ما برای عمل به تکلیف مراجعه به کتاب و سنت می باشد لذا باید به روایات کتب احادیث مراجعه کنیم که این روایات حاکی از سنت واقعیه می باشند و همچنین مکلف هستیم که به آیات قرآن عمل کنیم حال اگر در هنگام مراجعه به کتاب و سنت علم به تکالیف پیدا شود یا چیزی که به حکم علم است برای ما حاصل شود به آن علم یا ظن خاص عمل می کنیم اما اگر علم یا ظن خاص پیدا نشد باید به شکلی به این روایات و آیات قرآن مراجعه کنیم که ظن برای ما حاصل شود و باید به ظن عمل کنیم تا از عهده تکلیفی که بر گردن ما است برآییم پس اگر قطع به صدور روایات و قطع به مفاد آنها پیدا نکردیم باید ظن پیدا کنیم که این روایات صادر شده است یا معتبر می باشد و به ظن خود عمل کنیم.

بر این وجه مرحوم شیخ اشکال کرده اند باینکه این دلیل یک وجه مستقلی در مقابل سایر وجوهی که بیان شده نیست زیرا این دلیل یا به وجه اول بر می گردد که قبلا در جلسه ی 20 /12/ 93 ذکر شد و یا به دلیل انسداد بر می گردد که بعدا خواهد آمد زیرا ملاک اینکه شما ادعا کردید وظیفه ما مراجعه به روایات می باشد یا ادعای علم اجمالی به تکالیف واقعیه در این روایات می باشد و یا ملاک، علم به صدور اخبار زیادی از این روایات از معصوم می باشد اگر ملاک در رجوع به روایات، ملاک اول باشد این همان دلیل انسداد است و اگر ملاک، ملاک دوم باشد به همان وجه اول بر خواهد گشت.
مصباح[4]نیز این اشکال مرحوم شیخ را تایید کرده است ولی مرحوم آخوند بر کلام مرحوم شیخ اشکال کرده است و فرموده است کلام هدایه به هیچ یک از این وجوه بر نمی گردد و وجه مستقل است.

التقرير العربي:
فتلخص ان هذا الوجه ایضا مثل الاول فلایکون مثبتا للمدعی و ان لم یمکن قبول انحلال الذین افاده صاحب الکفایة ردا لایراد الشیخ اولا، لما افاده فی رسائل: «و مجرد وجود العلم‌ الإجمالي‌ في‌ تلك الطائفة الخاصة لا يوجب خروج غيرها عن أطراف العلم الإجمالي كما عرفت في الجواب الأول عن الوجه الأول و إلا لما أمكن إخراج بعض هذه الطائفة الخاصة و دعوى العلم الإجمالي في الباقي‌».[5]
و اوضحه تعليقة اوثق بقوله: «يعني‌ أنّ‌ العلم‌ الإجمالي‌ إن‌ لم‌ يحصل‌ في جميع الأخبار لا يمكن بعد إخراج بعض هذه الطّائفة الخاصّة و ضمّ سائر الأخبار الموجودة في الكتب غير المعتمدة إلى الباقية أن يدعي العلم الإجمالي في مجموع الباقية و المنضمّة إليها و هو خلاف الإنصاف‌».[6]
و الحاصل عدم تمامية هذا الوجه الثاني مثل الوجه الاول.

و اما الوجه الثالث لدلیل العقلی علی حجیة خصوص الخبر
هذا الوجه لصاحب الهدایة المسترشیدن، حاشیة معالم الاصول.
قال فی الکفایة ما نصه: «ثالثها ما أفاده بعض المحققين‌ بما ملخصه (أنا نعلم بكوننا مكلفين بالرجوع إلى الكتاب و السنة».[7]
حاصله علی ما افاده بعض المحققین بما مخلصه انا نعلم بکوننا مکلفین بالرجوع الی الروایات الحاکیات عن السنة الواقعیة فی الجملة الی یوم القیامة و هکذا بالنسبة الی الکتاب فلو امکن الرجوع الیها علی نحو یحصل العلم بالحکم او بما بحکم العلم (ظن الخاص) فبها و الا فلا بد من الرجوع علی نحو یحصل الظن بالحکم حتی نخرج عن عهدة التکلیف.
فلو لم نتمکن من القطع بالصدور او الاعتبار فلابد من التنزل الی الظن باحدهما.
و اورد علیه الشیخ بانه لیس وجها مستقلا قبال سائر الوجوه، بل ترجع اما الی الوجه الاول من وجوه العقلیة المتقدم جلسة 20/12/93 و اما الی دلیل الانسداد الآتی.
لان ملاکه اما دعوی العلم الاجمالی بتکالیف واقعیة و اما العلم بصدور اخبار کثیرة من الاخبار منهم علیهم السلام و علی الاول یرجع الی دلیل الانسداد و علی الثانی الی الوجه الاول من دلیل العقلی.
و ایده صاحب المصباح.[8]

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo