درس خارج اصول استاد رضازاده
94/02/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
خلاصه/حجیت ظن/خبر واحد/ادله حجیت خبر واحد/ مرحجیت ظنون
غیر معتبرة
خلاصه
10- مختار ما این است که دلیل انسداد تمام نیست همانطور که بقیه ادله عقلیه ای که برای حجیت مطلق الظن ذکر شد ناتمام است.
11- حجیت ظن خاص و ظن مطلق اختصاص به احکام فرعیه دارد یا اعم از احکم فرعیه و مسائل تاریخی و تکوینیه یا حتی اعم از این موارد و اعتقادیات است؟
12- امور اعتقادیة بر دو قسم است 1- آنچه تحصیل علم و معرفت در آن لازم است مانند توحید 2- آنچه تحصیل معرفت و علم در آن لازم نیست مانند مسائل قیامت و برزخ که اعتقاد اجمالی آن کافی است.
13- در بخش اول از اعتقادیات مانند توحید، اکتفاء به ظن جایز نیست زیرا ظن، در واقع معرفت نیست و در این بخش، معرفت لازم است.
14- به ظن مطلق نه در تکوینیات اعتماد می شود بخاطر اینکه مقدمه اولدلیل اسنداد (علم به تکالیف) که دلیل بر حجیت ظن مطلق بود شامل تکوینیات نیست زیرا تکوینیات از تکالیف نیست کما اینکه ظن مطلق در اعتقادایات هم حجت نیسست زیرا مقدمه چهار(احتیاط و رجوع به اصول ممکن نیست لامحاله باید به ظن عمل کرد) نسبت به اعتقادیات ناتمام است زیرا در اعتقادیات اعتقاد اجمالی کافی است اما به نسبه ی ظن خاص در قسم اول هم نمی توان به ظن خاص عمل کرد زیرا ظن علم نیست و در قسم دوم از اعتقادیات بعضی مانند مرحوم آخوند فرمودند که می توان به ظن خاص عمل کرد و به آن معتقد شد.
15- در امور تکوینی بر مسلک تنجیز و تعذیر در باب حجیت ظن، نمی توان به ظن خاص عمل کرد زیرا ظن خاص نه علم وجدانی است و نه علم تعبدی و اخبار از تکوینیات نیاز به علم دارد و بدون علم نمی توان خبری را نقل کرد اما بنابر مسلک تتمیم کشف و علم تعبدی، اخبار از امر تکوینی صحیح است زیرا اگر چه ظن خاص، علم وجدانی نیست اما علم تعبدی است و اطلاق ادله شاملش می باشد.
16- مختار ما این شد که جاهل قاصر در امور اعتقادی مانند توحید وجود دارد ولو نادرا اما در غیر امور اعتقادی مانند مسائل برزخ و قیامت نادر نیست و زیاد است و گفتیم آثار کفر بر جاهل قاصر بار می شود اما عقاب نمی شود بخلاف جاهل مقصر که هم آثار کفر بر او بار می شود و هم عقاب می شود.
17- مرحوم شیخ فرمودند در اصول دین از این حیث که علم لازم است یا می توان به ظن عمل کرد شش قول است1- علم لازم است و باید برهانی باشد 2- علم لازم است ولو تقدیدا باشد 3- ظن مطلق هم کافی است 4- ظن کافی است بشرطی که از استدلال حاصل شود5- ظن کافی است ولو عن تقید باشد 6- ظن کافی است ولو از اخبار دیگران باشد. و جناب شیخ فرمودند اقوی قول دوم است زیرا ما دلیل نداریم که علم باید از طریق خاصی باشد.
18- رسائل فرمودند باقی ماندن بر ظن به حق در مسائل دینی اولی است از اینکه رجوع به شک کند یا ظن به باطل اگر در تحقیق بیشتر خوف این رجوع وجود داشته باشد.
19- رسائل فرمودند کسی که ظن به امر باطلی دارد ظاهر این است که محکوم به کفر است و گفته شد آیا شهادتین اماره بر اعتقاد باطنی است یا موضوعیت دارد؟
التقرير العربي:
10. فالمختار هو عدم تمامیة دلیل الانسداد ایضا مثل بقیة الوجوه العقلیة لاثبات حجیة مطلق الظن.
11. حجیة ظن الخاص والمطلق تختص بالاحکام الفرعیة او اعم منها و من الامور التاریخیة و التکوینیة.
12. امور الاعتقادیة علی قسمین: الف: ما یجب فیه تحصیل المعرفة مثل التردید؛ ب: ما لا یجب تحصیل المعرفة مثل تفاصیل القیامة.
13. فی الاول لایجوز الاکتفاء بالظن اذ الظن لا یوجب الاخراج من الظلمة الی الغرر و لایکون معرفة.
14. الظن المطلق لا یعتمد علیه لا فی التکوینات لعدم تامیة مقدمة الاولی من الانسداد و لا فی الاعتقادیات لعدم تمامیة المقدمة الرابعة فیه لامکان الاعتقاد الاجمالی فیها و اما الظن الخاص فلایعتمد علیه فی القسم الاول من الاعتقادیات اذ العلم ماخوذ فیه علی نحو الصفتیة و فی القسم الثانی منها جوازه عند المصباح.
15. و فی التکوینیات لایجوز علی مسلک التنجز و التقدیر لعدم کونه علما لاوجدانا و لا تعبدا و الاخبار موقوف علی العلم و علی مسلک تتمیم الکشف و العلم التعبدی (مسلک صاحب المصباح) یجوز لکونه علما و لشمول اطلاق ادلة الحجیة له فی المفروض.
16. المختار هو وجود القاصر فی الاعتقادیات نادرا فی التوحید و کثیرا فی غیره و ثبوت آثار الکفر علیه فی الدنیا و عدم استحقاقه للعقاب بخلاف المقصر العاجز حیث انه معاقب.
17. افاد صاحب الرسائل ان الاقوال فی اصول الدین من جهة لزوم تحصیل العلم و کفایة الظن ستة: 1. العلم عن استدلال؛ 2. العلم و لو عن تقلید؛ 3. کفایة الظن مطلقا؛ 4. الظن عن استدلال؛ 5. الظن و لو عن تقلید؛ 6. الظن من الاخبار. رسائل: الاقوی القول الثانی لعدم الدلیل علی لزوم طریق خاص للعلم اللازم.
18. رسائل: بقائه علی الظن بالحق اولی من رجوعه الی الشک او الی الظن بالباطل لو خیف له ذلک.
19. رسائل: الظان بالباطل فالظاهر کفره و الشهادتین امارة علی الاعتقاد الباطنی ام لا بل موضوع.
خلاصه
10- مختار ما این است که دلیل انسداد تمام نیست همانطور که بقیه ادله عقلیه ای که برای حجیت مطلق الظن ذکر شد ناتمام است.
11- حجیت ظن خاص و ظن مطلق اختصاص به احکام فرعیه دارد یا اعم از احکم فرعیه و مسائل تاریخی و تکوینیه یا حتی اعم از این موارد و اعتقادیات است؟
12- امور اعتقادیة بر دو قسم است 1- آنچه تحصیل علم و معرفت در آن لازم است مانند توحید 2- آنچه تحصیل معرفت و علم در آن لازم نیست مانند مسائل قیامت و برزخ که اعتقاد اجمالی آن کافی است.
13- در بخش اول از اعتقادیات مانند توحید، اکتفاء به ظن جایز نیست زیرا ظن، در واقع معرفت نیست و در این بخش، معرفت لازم است.
14- به ظن مطلق نه در تکوینیات اعتماد می شود بخاطر اینکه مقدمه اولدلیل اسنداد (علم به تکالیف) که دلیل بر حجیت ظن مطلق بود شامل تکوینیات نیست زیرا تکوینیات از تکالیف نیست کما اینکه ظن مطلق در اعتقادایات هم حجت نیسست زیرا مقدمه چهار(احتیاط و رجوع به اصول ممکن نیست لامحاله باید به ظن عمل کرد) نسبت به اعتقادیات ناتمام است زیرا در اعتقادیات اعتقاد اجمالی کافی است اما به نسبه ی ظن خاص در قسم اول هم نمی توان به ظن خاص عمل کرد زیرا ظن علم نیست و در قسم دوم از اعتقادیات بعضی مانند مرحوم آخوند فرمودند که می توان به ظن خاص عمل کرد و به آن معتقد شد.
15- در امور تکوینی بر مسلک تنجیز و تعذیر در باب حجیت ظن، نمی توان به ظن خاص عمل کرد زیرا ظن خاص نه علم وجدانی است و نه علم تعبدی و اخبار از تکوینیات نیاز به علم دارد و بدون علم نمی توان خبری را نقل کرد اما بنابر مسلک تتمیم کشف و علم تعبدی، اخبار از امر تکوینی صحیح است زیرا اگر چه ظن خاص، علم وجدانی نیست اما علم تعبدی است و اطلاق ادله شاملش می باشد.
16- مختار ما این شد که جاهل قاصر در امور اعتقادی مانند توحید وجود دارد ولو نادرا اما در غیر امور اعتقادی مانند مسائل برزخ و قیامت نادر نیست و زیاد است و گفتیم آثار کفر بر جاهل قاصر بار می شود اما عقاب نمی شود بخلاف جاهل مقصر که هم آثار کفر بر او بار می شود و هم عقاب می شود.
17- مرحوم شیخ فرمودند در اصول دین از این حیث که علم لازم است یا می توان به ظن عمل کرد شش قول است1- علم لازم است و باید برهانی باشد 2- علم لازم است ولو تقدیدا باشد 3- ظن مطلق هم کافی است 4- ظن کافی است بشرطی که از استدلال حاصل شود5- ظن کافی است ولو عن تقید باشد 6- ظن کافی است ولو از اخبار دیگران باشد. و جناب شیخ فرمودند اقوی قول دوم است زیرا ما دلیل نداریم که علم باید از طریق خاصی باشد.
18- رسائل فرمودند باقی ماندن بر ظن به حق در مسائل دینی اولی است از اینکه رجوع به شک کند یا ظن به باطل اگر در تحقیق بیشتر خوف این رجوع وجود داشته باشد.
19- رسائل فرمودند کسی که ظن به امر باطلی دارد ظاهر این است که محکوم به کفر است و گفته شد آیا شهادتین اماره بر اعتقاد باطنی است یا موضوعیت دارد؟
التقرير العربي:
10. فالمختار هو عدم تمامیة دلیل الانسداد ایضا مثل بقیة الوجوه العقلیة لاثبات حجیة مطلق الظن.
11. حجیة ظن الخاص والمطلق تختص بالاحکام الفرعیة او اعم منها و من الامور التاریخیة و التکوینیة.
12. امور الاعتقادیة علی قسمین: الف: ما یجب فیه تحصیل المعرفة مثل التردید؛ ب: ما لا یجب تحصیل المعرفة مثل تفاصیل القیامة.
13. فی الاول لایجوز الاکتفاء بالظن اذ الظن لا یوجب الاخراج من الظلمة الی الغرر و لایکون معرفة.
14. الظن المطلق لا یعتمد علیه لا فی التکوینات لعدم تامیة مقدمة الاولی من الانسداد و لا فی الاعتقادیات لعدم تمامیة المقدمة الرابعة فیه لامکان الاعتقاد الاجمالی فیها و اما الظن الخاص فلایعتمد علیه فی القسم الاول من الاعتقادیات اذ العلم ماخوذ فیه علی نحو الصفتیة و فی القسم الثانی منها جوازه عند المصباح.
15. و فی التکوینیات لایجوز علی مسلک التنجز و التقدیر لعدم کونه علما لاوجدانا و لا تعبدا و الاخبار موقوف علی العلم و علی مسلک تتمیم الکشف و العلم التعبدی (مسلک صاحب المصباح) یجوز لکونه علما و لشمول اطلاق ادلة الحجیة له فی المفروض.
16. المختار هو وجود القاصر فی الاعتقادیات نادرا فی التوحید و کثیرا فی غیره و ثبوت آثار الکفر علیه فی الدنیا و عدم استحقاقه للعقاب بخلاف المقصر العاجز حیث انه معاقب.
17. افاد صاحب الرسائل ان الاقوال فی اصول الدین من جهة لزوم تحصیل العلم و کفایة الظن ستة: 1. العلم عن استدلال؛ 2. العلم و لو عن تقلید؛ 3. کفایة الظن مطلقا؛ 4. الظن عن استدلال؛ 5. الظن و لو عن تقلید؛ 6. الظن من الاخبار. رسائل: الاقوی القول الثانی لعدم الدلیل علی لزوم طریق خاص للعلم اللازم.
18. رسائل: بقائه علی الظن بالحق اولی من رجوعه الی الشک او الی الظن بالباطل لو خیف له ذلک.
19. رسائل: الظان بالباطل فالظاهر کفره و الشهادتین امارة علی الاعتقاد الباطنی ام لا بل موضوع.
