< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

97/02/02

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مقام چهارم/ متباينين/ اصالت الاشتغال/ اصول عمليه

بحث در تنبيه سوم که شبهه غير محصوره باشد، بود.

مرحوم آخوند در عبارتي که از ايشان خوانده شد، چهار مطلب فرمودند:

1. اطراف علم اجمالي محصوره باشد يا غير محصوره، تاثيري در ناحيه علم ندارد، در علم اجمالي اگر تکليف فعلي باشد، چه اطراف محصوره باشد و چه غير محصوره.

2. قسمتي از اطراف معلوم به علم اجمالي يا خود اطراف اگرچه کم باشند، گاهي مستلزم عسر و حرج است و اين موثر در ناحيه معلوم است نه خود علم، يعني معلومي که به آن تکليف است، از فعليت مي افتد.

3. اگر شک کرديم که آيا اين اطراف موجب عسر و حرج است يا خير، عند الشک اگر لفظي که با آن تکليف بيان شده است، اطلاق داشته باشد، به آن مراجعه مي شود و عمل انجام مي شود و اگر اطلاق نداشته باشد، شک در تکليف است و برائت جاري مي شود.

4. خود حصر و غير حصر، اهميتي ندارد نه در خود علم اجمالي و نه در معلوم به علم اجمالي.

مرحوم آقاي ميلاني مي فرمودند اين کلام مرحوم آخوند را بايد شرح داد و تفسير کرد، به اينکه گفته شود اگر موضوع تکليف و متعلق تکليف، متعسر بود، عسر اين دو باعث مي شود که تکليف از تنجيز بيفتد نه اينکه عسر در زمان امتثال، تکليف را از فعليت بيندازد. پس مراد آخوند اين است که کثرت اطراف ملازمه با خروج بعضي از اطراف از محل ابتلاء دارد يا اينکه بعضي از اطراف موجب عسر باشد.

پس بايد گفت منظور مرحوم آخوند از جايي که اطراف موجب عسر است و در اين زمان فعليت تکليف را از بين مي برد، مرادشان اين نيست که عسر در زمان امتثال فعليت را از بين ببرد، مراد اين است که عسر در زمان امتثال، کاشف از اين است که بعضي از اطراف از محل ابتلاء خارج است و قهرا تکليف از فعليت مي افتد.

بعد مرحوم آقاي ميلاني مي فرمودند، در ما نحن فيه بايد در چهار مقام بحث شود:

مقام اول: ميزان و ضابطه محصوره و غير محصوره چيست؟

مقام دوم: آيا علم اجمالي در زماني که افراد غير محصوره باشد، ساقط مي شود و مخالفت قطعيه با آن اشکال نداشته باشد در زماني که موافقت قطعيه آن واجب نيست؟!

مقام سوم: کثرت اطراف، آيا در غير محصوره بودن دخالت دارد يا ندارد؟

مقام چهارم: مقتضاي اصل در زمان محصوره و غير محصوره بودن چيست؟ آيا عمل را انجام بدهيم يا خير؟

اما جهت اول: ميزان و ضابطه محصوره و غير محصوره

براي ضابط محصوره و غير محصوره چندين وجه بيان شده است:

وجه اول: مرحوم شيخ در رسائل مي فرمايند: « ويمكن أن يقال - بملاحظة ما ذكرنا في الوجه الخامس -: إن غير المحصور ما بلغ كثرة الوقائع المحتملة للتحريم إلى حيث لا يعتني العقلاء بالعلم الإجمالي الحاصل فيها... وهذا غاية ما ذكروا أو يمكن أن يذكر في ضابط المحصور وغيره، ومع ذلك فلم يحصل للنفس وثوق بشئ منها».[1]

خلاصه اينکه ميزان در محصوره و غير محصوره بودن، اعتنا عقلاء به اين احتمال تکليف است، به اينکه اگر عقلاء براي آن ارزش قائل هستند و اعتنا مي کنند معلوم است افراد محصوره است و الا غير محصوره است.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo