درس خارج اصول استاد رضازاده
97/06/04
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:تنبیه چهارم / تنبیهات / متباینین/ اصالت الاشتغال/ اصول عملیه
سه تنبیه از تنبیهات اشتغال ذکر شد که تنبیه اول نسبت به اضطرار بود و تنبیه دوم نسبت به غیر ابتلاء بودن یکی از اطراف بود و تنبیه سوم نسبت به غیر محصوره بود.
التنبیه الرابع من تنبیهات الاشتغال – حکم الملاقیٖ
قال صاحب الکفایة، ما نصّه: «أنه إنما يجب عقلا رعاية الاحتياط في خصوص الأطراف مما يتوقف على اجتنابه أو ارتكابه حصول العلم بإتيان الواجب أو ترك الحرام المعلومين في البين دون غيرها و إن كان حاله حال بعضها في كونه محكوما بحكمه واقعا. و منه ينقدح الحال في مسألة ملاقاة شي‌ء مع أحد أطراف النجس المعلوم بالإجمال».[1]
تنبیه چهارم: ملاقی اطراف علم اجمالی
سوال: اگر چیزی با اطراف علم اجمالی ملاقات کرد، آیا اجتناب از آن مثل اجتناب از اطراف علم اجمالی، واجب است یا خیر؟
مرحوم آخوند می فرمایند: آنچه در اطراف علم اجمالی لازم است، فقط نسبت به اطراف آن است، یعنی اگر اطراف علم اجمالی حکم وجوبی است، مثل وجوب نماز و اشتباه قبله که محصور بین سه طرف است، باید به سه طرف نماز بخواند و اگر حکم تحریمی است، مثل سه ظرفی که یک ظرف یقینا خمر است، که باید از هر سه طرف اجتناب کند، حال اگر چیزی به یکی از اطراف ملاقات کرد، حکم این اطراف را ندارد و نیاز به اجتناب از آن نیست.
ثُمَّ جعل الکفایة لِأَقسام الثّلاثةِ
تجب الإجتناب عن الملاقي دون ملاقیٖه.
تجب الإجتناب عن الملاقي دون الملاقیٰ.
تجب الإجتناب عن کلیهما أَيْ الملاقیٰ و الملاقي.
مرحوم آخوند برای فرض ملاقات با اطراف علم اجمالی، سه صورت ذکر کرده اند:
صورت اول: اجتناب از همه اطراف علم اجمالی واجب است اما از ملاقی، اجتناب لازم نیست.
صورت دوم: اجتناب از ملاقی لازم است اما اجتناب از همه ملاقا لازم نیست.
صورت سوم: اجتناب از ملاقی و ملاقا از همه اطراف علم اجمالی واجب است.
قبل ورود في اصل المبحث نذکر مقدمات.
أحدها: أن محل الکلام انما هو فیما اذا کانت الملاقة مختصّة ببعض الاطراف أَمّا إذا فرضنا أنّ کلَّ واحدٍ من الاطراف لاقی شیئاً معیّناً فلا ینبغی الاشکال فی وجوب الاجتناب عن الملاقیات کوجوب الاجتناب عن نفس الاطراف
ذلک لعلم اجمالی آخر بوجود النجاسة بینهما زائداً علی النجاسة المعلومة فی نفس الاطراف.
و کذا لو فرضنا أنَّ شیئاً واحداً لاقی جمیع الاطراف فهو معلوم النجاسة تفصیلاً و خارجٌ ایضاً عن محل الکلام.
قبل از توضیح کلام آخوند باید چند مطلب ذکر شود:
مطلب اول: این اجتناب از ملاقی در صورتی است که شیءای با یکی از اطراف علم اجمالی ملاقات کند و الا اگر با تمام اطراف ملاقات کند، اجتناب از آن واجب است، مثلا دست به هر سه ظرفی که یکی از آنها خمر است، بر خورد کند، در اینجا مطمئنا دست نجس شده است.[2]
نکته: ما سه صورت می توانیم تصور کنیم:
صورت اول: یک شیء با یک طرف از اطراف علم اجمالی ملاقات کند.
صورت دوم: یک شیء با تمام اطراف علم اجمالی ملاقات کند.
صورت سوم: سه شیء، هر کدام با یک طرف از اطراف سه گانه علم اجمالی ملاقات کند.
صورت دوم و سوم از محل بحث خارج است و محل بحث صورت اول است.
