درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: محل بحث / تنبیه چهارم / تنبیهات / متباینین/ اصالت الاشتغال/ اصول عملیه

بیان شد که ملاقی با یکی از اطراف، تحت چه قاعده ای است، نظر مرحوم نائینی بیان شد.

أمّا الحکم التقدیریّ فهل هو ایضاً ثابتٌ لکلِّ واحدٍ مِن الطرفین بحیث یکون التصرف فی احدهما موجباً للضمان کما إنّ التصرف فی مال الغیر واقعاً موجباً للضمان أَمْ لا بل یجری الاصل عنه لمکان الشک الثابت فی کلّ طرف منهما.

و منه یعلم جریان مسئلة الملاقات فی ما نحن فیه.

و بعبارةٍ اُخری محل النّزاع إنّما هو احکام التقدیّریّة للمعلوم بالاجمال و مسئلة الملاقات مصداقٌ مِن مصادیق مرکز النزاع.

کما أنّ مِن مصادیقه مسَّ میّتٍ مِن المیّتین عند کون احدهما میّت انسان و کان مردد بینهما فهل یوجب غسل مسّ المیّت أم لا؟ و مِن المصادیق ایضاً اشتباه مال الغیر بمال نفسه هل یوجب التّصرف فی احدهما الضّمان کما أنّ التّصرف فی مال الغیر المعلوم موجبٌ للضمان أمْ لا.

و لا فرق بین أن یکون المعلوم تمام الموضوع أم جزئه لا فرق مِن هذه الجهة.

اما نظر مرحوم آقای میلانی:

ایشان می فرمودند حکم ملاقی، داخل در احکام تقدیریه علم اجمالی است و فرقی هم نیست بین اینکه معلوم به علم اجمالی، تمام الموضوع باشد که مرحوم نائینی می گوید یا جزء الموضوع باشد.

ما برای معلوم به علم اجمالی، دو نوع حکم داریم:

اول: حکم فعلی؛ مثل اینکه اگر معلوم مال غیر باشد، و من برداشتم، تصرف در مال غیر حرام است.

دوم: حکم تقدیری؛ مثلا در مثال بالا آیا من ضامن هستم یا خیر.

حکم فعلی اگر در معلوم بالاجمال باشد، مثلا چند خودکار است که یکی مال غیر است و نمی دانم کدام است، حکم فعلی در اینجا هم است و تصرف در هیچکدام جایز نیست کما اینکه اگر علم تفصیلی باشد که این خودکار مال دیگری است، تصرف در آن جایز نیست، در علم اجمالی هم از باب احتیاط تصرف در هیچکدام جایز نیست.

اما آیا حکم تقدیری در معلوم بالاجمال وجود دارد یا خیر؟ در زمانی که علم تفصیلی بود، علاوه بر حرمت فعلی، حکم تقدیری هم داشت که ضمانت باشد، حال در معلوم بالاجمال هم حکم تقدیری هم وجود دارد یا خیر، مثلا اگر یکی از خودکارها را برداشت، ضامن است یا خیر؟

حال مسئله ملاقی که با یکی از اطراف علم اجمالی ملاقات کرد، آیا حکم اطراف را دارد یا خیر، همان حکم تقدیری است، چه اینکه اگر با شیء نجس ملاقات کرد، نجس می شود اما اگر با یکی از اطراف علم اجمالی ملاقات، آیا دست نجس است یا خیر؟

بعد می فرمودند که یکی از مصادیق احکام تقدیریه، غسل مس میت است که اگر انسانی مرده و غسلش ندادند و کسی به بدن سرد شده او دست زد، غسل واجب می شود حال اگر دو میت است که یکی حیوان و یکی انسان در تاریکی دست به یکی خورد، آیا غسل واجب است یا خیر؟

مصداق دیگر حکم تقدیری این است که اگر خودکار خودم با خودکار دیگری مشترک شد و یکی را برداشتم، حکم تقدیری این است که آیا من ضامن هستم یا خیر؟

پس حکم فعلی برای معلوم است چه معلوم به علم تفصیلی باشد و چه معلوم به علم اجمالی باشد اما حکم تقدیری در معلوم به علم تفصیلی یقینا است اما آیا در معلوم به علم اجمالی هم است یا خیر؟

ثمّ أفاد الاستاذ (ره) لا أدری لِمَ خصّصوا الاکابر البحث بخصوص الملاقیٖ مع جریانه فی کلّ حکمٍ تقدیریٍّ کما اشرنا الیه.

بعد مرحوم آقای میلانی می فرمودند که چرا علماء بحث را به ملاقی اختصاص داده اند در حالی که بحث در احکام تقدیریه علم اجمالی است و ملاقی، یکی از مصادیق احکام تقدیریه است.