درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع:تنبیه سوم / اقل واكثر / اصالت الاشتغال/ اصول عملیه

بحث در این بود كه مرحوم آخوند در تنبیه سوم، در دو مقام بحث كرده اند، مقام اول تحریر محل نزاع بود كه گذشت.

مقام دوم اشاره به رد استدلال بعضی از مخالفینشان در خصوص زیادی در عبادات بود.

حاصل كلامه في المقام الثاني هو التفصیل فیما افاده صاحب الرسائل.

بیان ذلك ان صاحب الرسائل افاد ان الزیادة تتصور علی وجوه ثلاثة:

1) ان یزید جزء من اجزاء الصلوة بقصد كون الزائد جزء مستقلا.

2).ان یقصد كون المجموع الزائد والمزید علیه جزء واحدا كما لو اعتقد ان الواجب في الركوع الجنس الصادق مع الواحد والمتعدد.

3) ان یاتي بالزائد بدلا عن المزید بعد رفع الید عنه، لغرض دیني كالفضیلة او دنیوي كالاستعجال.

حاصل فرمایش ایشان در این مقام دوم ، تفصیلی است در فرمایش مرحوم شیخ كه در رسائل فرموده اند.

مرحوم شیخ در رسائل زیادی در عبادات را با سه وجه، بیان فرموده اند و ممكن است زیادی با یكی از این سه وجه باشد.

اول: جزء را كه اضافه می كند به این قصد اضافه كند كه زائد، جزء مستقل باشد، مثلا در نماز كه جزئی را اضافه می كند به این قصد اضافه می كند كه زائد، جزء مستقل در نماز است و ربطی به مزید ندارد. مثلا در نماز، بعد از حمد، توحید خوانده و بعد سوره قدر می خواند و قصدش این است كه سوره قدر، جزء مستقل در نماز است و ربطی به توحید ندارد.

دوم: زائد را اضافه می كند به این قصد كه زائد با جزء، با هم یك جزء باشند، مثلا قصد می كند بعد از حمد، جنس سوره لازم است و این جنس بر یك سوره و یا دو سوره و یا سه سوره، صدق می كند.

سوم: زائد را بدل برای مزید قرار می دهد، یعنی مثلا از توحید رفع ید می كند و سوره دیگری را به عنوان بدل از توحید، اتیان می كند و غرضش از این کار یا دنیوی است، مثلا فرض کنید که مزیدی که بعد از حمد، شروع کرد، سوره جمعه است و می بیند که این طولانی است و رها می کند و مشغول به توحید می شود که زودتر تمام شود و یا غرض اخروی است، مثلا بعد از حمد، سوره توحید را می خواند اما می بیند که روز جمعه است و بهتر است جمعه را بخواند، توحید را رها می کند و جمعه را می خواند.

اما الزیادة علی الوجه الاول فلا اشكال في فساد العباده اذا نوی ذلك قبل الدخول في الصلوة او في الاثناء لان ما اتی به وقصد الامتثال به وهو المجموع المشتمل علی الزیاده غیر مامور به وما امر به وهو ما عدا تلك الزیاده لم یقصد الامتثال به.

در فرض اول، بدون هیچ اشکالی، عبادت فاسد می شود. چون در نماز بعد از حمد، یک سوره بیشتر لازم نیست و این فرد نمازی را می خواند که از اول نماز یا در بین نماز، قصدش این است که دو سوره به عنوان جزئیت اتیان کند و نمازی که بر شخص واجب است، نمازی است که بعد از حمد یک سوره دارد، پس این نمازی که قصد کرده، مامور به نیست و آن نمازی که مامور به بود (که بعد از حمد یک سوره دارد) را اصلا قصد نکرده است. پس لا محاله، نمازش باطل است.

واما الاخیران فمقتضي القاعده عدم بطلان العبادة فیهما.

اما نسبت به فرض دوم و سوم، مقتضای قاعده این است که عمل و عبادتش صحیح است.

مرحوم آخوند در مقام دومی که در این تنبیه راجع به زیادی عنوان می کنند، زیادی را به همان وجه اولی که مرحوم شیخ فرموده اند، تصویر می کنند و بعد در آن، تفصیلی بیان می کنند که اشاره شد و بعد هم خواهد آمد.