< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

88/08/16

بسم الله الرحمن الرحیم

 مجاز/فصل اول: دلالت لفظي/دليل لفظي/علم اصول
 
 امكان تصويری دو بحث فوق نسبت به ترادف:
 ممكن است به شكلی اين دو بحث را در ترادف نيز مطرح نمود كه چه ضرورتی دارد وقتی لفظی بر معنايی دلالت داشته مانند لفظ انسان بر حيوان ناطق، لفظ بشر را نيز برای آن معنی آورده اند؟ می توان پاسخ داد توسعه لغات و الفاظ در جای خود يكی از أغراض و لطافت های أدبی می باشد و ترادف خلاف حكمت وضع نيست اگر چه برخی مانند صاحب كتاب فروق اللغويه در صدد انكار ترادف می باشد و تمامی الفاظی كه گفته می شود د رمعنی با هم مترادف هستند را انكار كرده و گفته هر كدام از اين الفاظ دارای معنای ويژه و خاص می باشد و مثلاً لغت «جَلَس» به معنای نشستن از حالت ايستادن است و «قعد» به معنای نشستن از حالت خوابيدن است.
 
 بحث سوم، امكان اشتراك و ترادف براساس مبانی وضع:
 بنابر قرن مؤكّد، اشتراك و ترادف ممكن است و اقتران تكوينی بين لفظ واحد و تصور هر يك از آن دو معنی ايجاد می شود همچنان كه اين رابطه بين دو لفظ و تصور يك معنی نيز شكل می گيرد. بنابر مسلك اعتبار نيز رابطه و ملازمه تصوريه بين انشای لفظ واحد برای هريك از دو معنی در اشتراك لفظی ممكن است و به همان ميزان درترادف نيز. اما بنابر مسلك تعهد اشكال پيش می ايد كه معنای اشتراك و ترادف تعدد تعهد است و لذا تعهد به اخطار معنای معين به آوردن آن لفظ با تعهد اخطار معنای ديگر با همان لفظ نقض خواهد شد و در ترادف نيز همين اشكال وجود دارد كه البته می توان پاسخ داد ايرادی ندارد از ابتدا تعهد به اخطار أحد المعنيين داشته باشد تااشكال تناقض در دو تعهد پيش نيايد و در اين صورت، تعهد اخطار أحدهما خواهد بود و يا اصلاً دو تعهد جدای از هم باشد با اين شرط كه هر تعهد را مشروط به عدم اعمال تعهد ديگر كند.
 پس براساس هر سه مسلك در حقيقت وضع، اشتراك و ترادف در لغات ممكن است.
 
 دلالت لفظ بر معنای مجازى
 در بحث اول از فصل اول مباحث مقدماتی دليليت لفظی كه از دلالت لغوی بحث می شود اشاره داشتيم در طول بحث از دلالت لفظ بر معنای حقيقى، بحث از دلالت لفظ بر معنای مجازی راهم خواهيم داشت كه در اين زمينه دو مطلب قابل پی گيری است:
 مطلب اول: مشهور معتقدند دلالت لفظ بر معنای مجازى، دلالت لفظی ديگری است بر معنی و مفهومی غير از معنای حقيقی است به جهت مناسبتی كه بين معنای حقيقی و معنای مجازی وجود دارد و به عبارت ديگر لفظ در معنی و مفهوم ديگری استعمال می شود كه مجازيت در معنای لفظ است و در مقابل، مجاز عقلی (مجاز سكّاكى) است كه می گويد مجاز در مفهوم و معنی وجود ندارد و لفظ در معنای حقيقی خود استعمال می شود ولی ادعا می شود آن مورد، مصداق معنای حقيقی لفظ می باشد و مثلاً در «رأيت اسداً يرمی» اسد در معنای حيوان مفترس استعمال شده ولی استعمال كننده معنای مزبور رابر رجل شجاع تطبيق كرده و ادعا شده رجل شجاع مصداق معنای اسد است. اين مبنا معروف شده به مجاز عقلی ادعايى.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo