< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

88/12/11

بسم الله الرحمن الرحیم

 اشکالات مرحوم آقای خويى (ره):
 ايشان با اينكه ذيل كلام صاحب كفايه را پذيرفته ولی نقض هايی بر آن وارد كرده است به اين بيان كه:
 اوّلاً - برخی از معانی اسمی به نحو مشير به مصاديق خود يا معانی ديگر استعمال می شوند و مفاهيمی آلی هستند مانند معانی كنايی يا كلّی كه معرِّف و مشير به مصاديق خود هستند. مثلاً مفهوم «جزيی» كه مفهوماً كلّی است مشير به مفاهيم جزئی مانند زيد و عمرو و بكر است در صورتی كه آنها اسم بوده و به هيچ وجه حروف نيستند.
 پاسخ اين كه مقصود صاحب كفايه از آليّت و مشيريّت، فنای مفهوم در مصاديق نيست بلكه مقصود ايشان آن است كه معانی حرفيه در ذهن به شكل حالت و صفتی از برای مفهوم و معنای ديگری ملاحظه می شوند و به تعبير ديگر مقصود، آليّت و فنای مفهومی در عالم ذهن در مفهوم و معنای ديگری است نه فنای مفهومی در مصاديق و وجودات خارجی خود.
 ثانياًـ نقض به مصادر می شود كه لغويّون گفته اند اسم مصدر، جامد است ولی مصدر، مشتقّ است زيرا مبدأ در مصدر به نحو عرفی كه در معروض خود لحاظ شده و قائم به آن است محلوظ می شود يعنی چيزی می خواهد حادث شود و صدور يا حلول پيدا كند ملاحظه می شود و اين فرق مصدر با اسم مصدر است و لازمه كلام صاحب كفايه آن است كه مصادر از اين حيث كه آلت و حالت بودن حدث را از برای فاعل و يا مفعول، نشان می دهد بايستی از حروف باشند.
 پاسخ: اين نقض را نيز صاحب كفايه می تواند پاسخ دهد به اين كه مصدر مانند ساير مشتقّات است از اين جهت كه مادّه در آن دارای معنای اسمی است و هيئت در آن همچون ساير مشتقّات مثل اسم فاعل و مفعول از برای معنای حرفی وضع شده است و هيئت در همه جا ملحق به معانی حرفی است و در مصدر نيز در حقيقت دو دالّ است بر خلاف اسم مصدر.
 ثالثاً ـ نقض به جاهائی شده است كه معنای حرفى، ملحوظِ بالاستقلال قرار می گيرد مانند كسی كه می خواهد از معنای حرفی سئوال كند كه آيا مثلاً آب در كوزه است يا در ظرف ديگرى؟ آيا سير زيد از بصره بوده است يا از كوفه؟ كه در حقيقت از ظرفيّت آب يا ابتدائيت سفر به طور مستقل و تفصيلی سئوال می كند با اينكه معنای حرفی است ولی منظورِ بالاستقلال است.
 پاسخ: اين نقض نيز وارد نيست زيرا اشكال مشترك الورودی است و بنابر مسلك سوّم نيز نياز به پاسخ دارد چون آن مسلك، نيز نسبيّت و آليّت را در ذات معانی حرفی اخذ می كنند و پاسخ آن نيز آن است كه در اين قبيل موارد، سؤال از معنای حرفی در حقيقت از طريق مفهوم اسمی است كه از آن انتزاع شده و سئوال می شود مانند هر منشاء انتزاع ديگری كه معنای مستقلّی نداشته باشد وليكن عنوانی كه در عالم مفاهيم ذهنی از آن منشاء انتزاع می شود، مستقلّ باشد. و در حقيقت به كيفيّت ظرفيّت آب و يا سيرِ زيد نگاه می شود كه مفهوم اسمی است و از آن سوال می شود.
 و يا آنكه معنای حرفی را ضمن مدخولش لحاظ می كند و آنگاه از آن حصّة سئوال می كند كه آيا سير از بصره بوده يا از كوفه؟ پس باز هم از يك معنای اسمی مستقلّ كه از طرف معنای حرفی انتزاع شده سوال شده است.
 بنابراين اشكالات مذكور بر صاحب كفايه قابل دفع است و صحيح در مقام اشكال بر اين مبنى آن است كه استقلاليت و آليت خصوصيتی در ذات مفهوم و متصور و ملحوظ ذهنی است نه اين كه تنها خصوصيتی در عالم ذهن و لحاظ باشد و به عبارت ديگر مفهوم و معنای اسمی ذاتاً مستقل و معنای حرفی ذاتاً غير مستقل است و نسبی می باشد كه به تفصيل در شرح و بسط مبنای سوم بيان خواهد شد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo