اعتراض سوم:

 می فرمايند در اينجا كه مشهور، مدلول لفظی جمل تامّه را نسب می دانند اين اشكال پيش می آيد كه نسبت مثلاً در جمله خبری فی نفسه قابل اتصاف به صدق و كذب نيست و آنچه كه قابل اتصاف به صدق و كذب است اخبار است كه ممكن است با حركت سر انجام گيرد پس بايد مدلول جمله تامه اخبار از وقوع نسبت و عدم آن باشد كه قابل تصديق يا تكذيب است. و اتصاف جمله تامه خبری به صدق و كذب بلحاظ جهت اخباريت آن است نه نفس جمله و نسبت تصوری در آن بنابراين صحيح آن است كه بگوئيم مدلول و موضوعٌ له در جمل خبرى، اخبار يا قصد اخبار است و همين طور در جمل انشايى، قصد إبراز و انشاء است. كه اين مدلول در موارد كذب خبر هم از برای جمله ثابت است و جمله بدون مدلول نخواهد بود كه وجدان هم همين را قبول دارد، زيرا كذب بودن اخبار به معنای بطلان وعدم دلالت الفاظ بر معانی خود نيست.

 

 پاسخ اين اعتراض:

 ولی اين اعتراض هم وارد نيست زيرا مشهور قائل به آن نيست كه تنها مدلول تصوّری در جمل تامّه، نسبت است بلكه قائل به مدلول تصديقی برای آن نيز هستند ولی معتقدند مدلول تصديقی يعنی قصد اخبار و انشاء، مربوط به دلالت لفظ؟ نيست و دلالت الفاظ بر معانی براساس وضع تنها در حد دلالت تصوری است و دلالت وضعی تمام است چه قصد جدّی مدلول تصديقی در كار باشد و چه نباشد. پس مداليل تصديقی و جدی ربطی به معنای موضوعٌ له لفظ ندارد زيرا مداليل الفاظ (چه تركيبی و چه افرادى) را تصوّری و مفهومی می دانند و مداليل تصديقی را خارج از دلالت لغوی و وضعی الفاظ دانسته و منشاء آنها را ظهور حالی متكلّم می دانند كه وقتی در مقام محاوره، لفظی را بكار می گيرد، قصدی جدّی و تصديقی دارد كه در جمل خبريّه، قصد إخبار و در جمل انشايى، قصد انشاء و اعتبار می باشد.

 مشهور اين مدلول تصديقی را مدلول وضعی هيئت جمله تامّه دانند بلكه از ظاهر حال و مقام متكلّم به دست می آورد كه در مقام توريه يا شوخی و امثالِ آن نيست و بدنبالِ لقلقلة تلفّظ هم نيست پس حتماً قصدی دارد كه در جمله خبرى، قصد اخبار از آن نسبت است بلكه ممكن است ظاهر حال او كشف از اين هم بكند كه او علم به آن خبر نيز دارد و اينها ظهورات حالی كاشف از مداليل تصديقی است كه كلاً ورای دلالت وضعی است و ارتباطی به معنای لغوی لفظ ندارد و ماورای آن است چه در جمله ناقصه كه قصد اخطار است و چه در جمله تامه كه قصد انشاء و يا اخبار است و اما اتصاف جمله تامه به صدق و كذب اگر مقصود مطابقت با خارج و تحقق و عدم تحقق آن باشد در نسبت تامه معقول است زيرا مدلول آن كه نسبت تصادقی ميان محمول و موضوع است قابل مطابقت و عدم مطابقت با خارج است بر خلاف نسبت ناقصه كه وجدان هم همين را می پذيرد.