4 ـ مسلك رهبر فقيد انقلاب (قدس سره)

 مرحوم امام (ره) نيز بيان ديگری را دنبال كرده اند و ايشان جمله خبريه را به دو قسم تقسيم كرده اند:

 1 ـ جمله خبريه غير مووّله مانند زيد قائم و الانسان حيوان ناطق.

 2 ـ جمله خبريه مووّله كه مشتمل بر حروف می باشند مانند زيد فی الدار كه تاويل می شود به زيد كائن فی الدار سپس می فرمايند كه دسته اول از برای نسبت ـ چنانچه مشهور گفته اند ـ وضع نشده است نه موجب آن و نه سالب آن و اين اشتباه است زيرا نسبتی بين زيد و قائم (حمل شايع) يا انسان و حيوان ناطق ـ حمل اولی ـ در كار نيست بلكه ميان آن دو هو هويت و اتحاد است بلكه اين نوع جمله خبری دلالت بر هو هويت تصديقی دارد. ولی جمله خبری مشتمل بر حروف دلالت بر نسبت ظرفيت استعلاء و غيره دارد. و جمله ناقصه هم مانند تامه خبری بر دو قسم است.

 1 ـ جمله وصفی كه دلالت بر هو هويه تصوريه دارد و نسبتی ميان وصف و موصوف نيست بلكه اتحاد و هو هويت است مانند (زيد العالم).

 2 ـ جمله اضافه كه مشتمل بر حرف در تقدير است مانند (غلام زيد) كه به معنای (غلام لزيد) است و دلالت بر همان نسبت حرفی ظرفيت و غيره دارد.

 

 نقد گفتار ايشان:

 اين مطلب هم قابل قبول نمیباشد زيرا كه:

 اولاً: ايشان هم مانند برخی ديگر مراد مشهور از نسبت خبريه را حمل بر نسبت در خارج كرده اند در صورتی كه مقصود نسبت در عالم ذهن است ميان دو مفهوم موضوع و محمول و اين روشن است.

 و ثانياً: مقصود از هو هويت تصديقی و هو هويت تصوری مفهوم نيست زيرا طبق مبنای مشهور و مبنای خود ايشان معانی موضوع له تصوری هستند و نه تصديقی يعنی نه وجود خارجی يا ذهنی حقيقی در آن اخذ شده است و نه اذعان وتصديق به تحقق و يا عدم تحقق معنی در آن اخذ شده است و تواند اخذ شود. پس هو هويت در معانی الفاظ و هيئات همواره بايد تصوری باشد نه تصديقی و در اين صورت فرق ميان جمله خبری وصفی از بين می رود.

 و ثالثاً: آنچه در جمله خبری مشتمل بر حروف (مؤوّله) فرموده اند قابل قبول نيست بدان معنا كه در اين قبيل جمله ها بدون شك دو نسبت ثابت است يكی نسبت مستفاد از معنای آن حرف كه در طرف نسبت ديگری تامه قرار دارد بدليل اين كه اين نسبت در همه موارد آن حرف محفوظ است و نسبت تامه نيست مانند (زيد مات في الدار) يا (جئني بنار في الموقد) پس (زيد في الدار) نيز به معنای (كائن في الدار) است همانگونه كه ادبا گفته اند. و نسبت ظرفيت در طرف آن نسبت خبری تام قرار دارد و شود گفت حرف (فى) برای دو نسبت ناقصه و تامه هر دو وضع شده است. به احتمال قوی منظور مرحوم امام (ره) نيز از هو هويت همان نسبت ذهنی تصادفی و افنائی باشد واختلاف در تعبير شده است.