موضوع: ملاقی احد الاطراف للعلم الاجمالی

بحث در آخرین تنبیه از شبهه ی محصوره است که عبارت است از اینکه اگر علم اجمالی داریم که یکی از دو گوشه ی فرش نجس است اگر دست تر ما به یک گوشه بخورد آیا از دست هم باید اجتناب کرد یا نه؟

گفتیم که در ملاقیِ با شبهه ی محصورة سه قول است.

القول الاول: همان طور که باید از ملاقیَ اجتناب کرد از ملاقیِ هم باید اجتناب کرد.

القول الثانی: شیخ انصاری در رسائل قائل است که از ملاقیَ باید اجتناب کرد اما از ملاقیِ لازم نیست.

این دو نظریة را کاملا بیان کردیم.

القول الثالث: صاحب کفایه قائل به تفصیل است.

عبارت کفایة در اینجا بدون اعراب و پیچیده است. محقق خراسانی تفصیل می دهد و می گوید:

• گاه لازم نیست از ملاقیِ اجتناب کرد ولی از ملاقیَ و طرف دیگر باید اجتناب کرد.

• گاه باید از هر سه: ملاقیِ، ملاقیَ و طرف دیگر اجتناب کرد.

• گاهی هم باید از ملاقیِ و طرف باید اجتناب کرد ولی از ملاقیَ نباید اجتناب کرد.

اما الصورة الاولی که لازم نیست از ملاقیِ اجتناب کرد ولی از ملاقیَ و طرف دیگر باید اجتناب کرد و هو اذا تقدم علم الاجمالی علی الملاقات.

جایی که علم اجمالی قبل باشد و ملاقات بعد باشد در اینجا اول علم اجمالی پیدا کردم که یکی از دو گوشه ی فرش نجس است و بعد دستم که تر بود به یکی از دو گوشه ها خورد در اینجا لازم نیست از دستم اجتناب کنم و بیان آن را به تفصیل در عرض سه بیان مطرح کردیم.

اولا اگر از باب مقدمه ی علمیة جلو بیائیم می گوئیم که آن در اجتنب عن النجس جاری است ولی ما نحن فیه از باب اجتنب عن ملاقی الشبهة است.

ثانیا: علم اجمالی در اینکه یا دست من نجس است یا طرف دیگر محدث علی التکلیفی علی کل تقدیر نیست زیرا طبق علم اجمالی اول طرف دیگر نجس حتما نجس است.

ثالثا: اصالة الطهارة در دو طرف فرش جاری و ساقط می شود و اصل طهارة در ملاقیِ بدون معارض جاری می شود.

الصورة الثانیة: که باید از ملاقیِ، ملاقیَ و طرف دیگر اجتناب کرد.

و هو اذا حصل علم الاجمالی و الملاقاة فی زمان واحد یعنی در همان زمان که یقین پیدا کردم یکی از دو گوشه ی فرش نجس است در همان زمان هم دستم به یک طرف خورد. در اینجا باید از هر سه اجتناب کرد زیرا علم اجمالی که فرود می آید هر سه را با هم شامل شد.

الصورة الثالثة: که هم باید از ملاقیِ و طرف باید اجتناب کرد ولی از ملاقیَ نباید اجتناب کرد.

برای این صورت دو مورد می توان تصور کرد:

المورد الاول: ما اذا توسطت الملاقاة یعنی ملاقات بین دو علم اجمالی فاصله شود. به این شکل که یقین پیدا کردم که دست من نجس است و یا گوشه ی چپ فرش سپس ملاقات حاصل شد و دستم به جانب راست فرش خورد بعد علم اجمالی دوم پیدا کردم که یا طرف راست فرش نجس است یا طرف چپ.

در اینجا محقق خراسانی می گوید که از دست و از سمت چپ باید اجتناب کرد بخلاف سمت راست که ملاقیَ است.

علم اجمالی دوم منجز نیست زیرا قبلا طرف چپ، به دلیل علم اجمالی اول واجب الاجتناب شده بود از این رو در علم اجمالی دوم طرف چپ یقینا نجس است و چون علم اجمالی علی کل تقدیر محدث تکلیف نیست این علم منجز نیست.

المورد الثانی: در این مورد دو فرش داریم و ملاقات هم قبل از علم اجمالی است به این بیان که دو فرش داریم یکی سفید و یکی سیاه بعد هم دستم تر بود و به یکی از این دو فرش خورد بعد علم اجمالی پیدا کردم که یا این فرش نجس است یا آن فرش و همان موقع که علم اجمالی حاصل شد آن فرش که دستم به آن خورده بود از محل ابتلاء بیرون رفته بود مثلا دزد ان را دزدیده بود از این رو چون ملاقیَ (فرش سفید) از محل ابتلا خارج شده بود در این صورت ملاقیِ که دست من است به جای آن نشست در این حالت هنگامی که علم اجمالی حاصل می شد که چون فرش سفید از محل ابتدا خارج بود از این رو علم اجمالی آن را شامل نمی شد چون اطراف علم اجمالی باید محل ابتلا باشد در این حال دست من که ملاقیِ است به جای او نشست و علم اجمالی می گفت که باید از آن اجتناب کنیم بعد فرش سفید را از دزد پس گرفتیم در این صورت دیگر لازم نیست از فرش سفید اجتناب کنیم بلکه فقط باید از فرش سفید و دست که ملاقیِ است اجتناب کنیم.

ان شاء الله در جلسه ی بعد کلام محقق خراسانی را تحلیل می کنیم.