موضوع: درمان لاغری

دومین درمان لاغری نوره است، البته مراد نوره طبیعی است که با زرنیخ درست می‌شود، اولین کسی که نوره درست کرد حضرت سلیمان (ع) بود، نوره از آهک آب‌دیده و زرنیخ یا همان آرسنیک معدن درست می‌شود، مقدار زرنیخ باید یک‌ششم آهک باشد برای مثال یک کیلو زرنیخ با شش کیلو آهک، معمولاً می‌گویند آرسنیک زرد بهتر است ولی طبق تجربه سبز بهتر است، آهک و زرنیخ باید به‌خوبی پودر شوند و نکته مهم این است که آهک و زرنیخ باید به‌خوبی باهم مخلوط شوند. البته برای رفع بوی بد می‌توان به آن برگ درخت هلو اضافه کرد.

در روایات نوره به‌عنوان یک درمان معرفی‌شده، مخصوصاً برای بیماری‌های پوستی و انواع میکروب‌ها و قارچ‌ها را می‌کشد. در روایت آمده: «دخلت مع أبي عبد الله عليه السلام الحمام فقال لي: يا عبد الرحمن أطل فقلت: إنما أطليت منذ أيام، فقال: أطل فإنها طهور.»[1] یعنی «همراه امام صادق (ع) وارد حمام شدم و امام به من فرمودند از نوره استفاده کن من عرض کردم که چند روز پیش از نوره استفاده کرده‌ام و امام فرمودند دوباره استفاده کن، این پاک‌کننده (درمان) است.»، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الدواء أربعة: السعوط والحجامة والنورة والحقنة.»[2] یعنی «دارو چهارتا است، سعوط (دارویی که در بینی ریخته می‌شود) و حجامت و نوره و تنقیه.» طبق سنت هر پانزده روز یک‌بار باید از نوره استفاده کرد و همچنین هر بیست روز هم خوب است ولی اگر چهل روز بگذرد و از نوره استفاده نشود اشکال دارد، در روایت آمده: «من أتت عليه أربعون يوما ولم يتنور فليس بمؤمن ولا مسلم ولا كرامة.»[3] یعنی «کسی که چهل روز بگذرد و از نوره استفاده نکند مؤمن و مسلمان نیست و هیچ ارزشی ندارد.»

یکی از اموری که باعث چاق شدن است استفاده از نوره است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «فاللواتي لا يؤكلن ويسمن، استشعار الكتان، والطيب والنورة ...»[4] یعنی «چیزهایی که خوردنی نیست ولی چاق می‌کند، لباس‌زیر کتان و عطر و نوره ...» محل استفاده نوره از گردن تا پا (تمام بدن به‌جز سر) است.

امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «ان النورة تزيد في ماء الصلب، وتقوي البدن، وتزيد في شحم الكليتين، وسمن البدن.»[5] یعنی «نوره آب کمر را زیاد می‌کند و بدن را تقویت می‌کند و قلوه پیه را زیاد می‌کند و بدن را چاق می‌کند.» مراد از آب کمر همان مایع نخاعی است که در برخی از آزمایش‌های پزشکی با سرنگ از آن نمونه‌برداری می‌کنند. با توجه به روایت زیاد بودن آب کمر خوب است، به دنبال زیادشدن آب کمر، منی هم زیاد می‌شود، شاید بتوان استشعار نمود که زیادشدن آب کمر باعث تقویت انسان است البته استدلال نمی‌توان کرد. قلوه پیه در اصل یک غده است به نام آدرنال که اندروژن ترشح می‌کند و به انسان نیرو می‌دهد و حتی صدای شخص هم قوی‌تر می‌شود.

سومین درمان حمام رفتن است، در طب اسلامی حمام رفتن خود یک درمان است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «طب العرب في سبعة: شرطة الحجامة، والحقنة، والحمام ...»[6] یعنی «طب عربی در هفت چیز است، حجامت و تنقیه و حمام ...» همچنین پیامبر (ص) می‌فرمایند: «الداء ثلاثة والدواء ثلاثة ، فأما الداء فالدم والمرة ، والبلغم. فدواء الدم الحجامة ، ودواء البلغم الحمام ، ...»[7] یعنی «بیماری سه تا است و درمان سه تا است، بیماری غلبه دم و مره (سودا و صفرا) و بلغم است، درمان دم حجامت است و درمان بلغم حمام رفتن است و ...» بلغم همان خلط است که به سبب عفونت و ورود میکروب به وجود می‌آید و ناشی از درگیری سیستم ایمنی (گلبول سفید) با میکروب‌ها است، بلغم سرد و جامد است و حمام آن را آب می‌کند و به پشت نشستن در معرض آفتاب هم مفید است، البته مراد از حمام همان حمام چهار اتاقی قدیم است شامل یک اتاق سرد و خشک که درمان دم است و یک اتاق سرد و مرطوب که درمان صفرا است و یک اتاق گرم و تر که درمان سودا است و یک اتاق گرم و خشک که درمان بلغم است، شاید سونای تر و سونای خشک و جکوزی به ترتیب مشابه اتاق گرم و تر، گرم و خشک، سرد و تر و رخت‌کن هم مشابه اتاق سرد و خشک است.

حمام هم لاغری را درمان می‌کند و هم چاقی، هرروز حمام رفتن درمان چاقی و یک روز در میان حمام رفتن درمان لاغری است. در روایت آمده: «مرضت حتى ذهب لحمي فدخلت على الرضا صلوات الله عليه فقال: أيسرك أن يعود إليك لحمك؟ قلت: بلى قال: ألزم الحمام غبا فإنه يعود إليك لحمك وإياك أن تدمنه ...»[8] یعنی «بیمار شدم تا اینکه گوشت بدنم از بین رفت، وارد بر امام رضا (ع) شدم، امام فرمودند دوست داری گوشت بدنت دوباره برگردد، گفتم بله، امام فرمودند یک روز در میان و مداوم حمام برو، گوشت بدنت برمی‌گردد، مبادا هرروز حمام بروی ...»

امام رضا (ع) می‌فرمایند: «من أراد أن يحمل لحما فليدخل الحمام يوما ويغب يوما ومن أراد أن يضمر وكان كثير اللحم فليدخل الحمام كل يوم.»[9] یعنی «کسی که دوست دارد که چاق شود وارد حمام شود در یک روز و روز دیگر حمام نرود و کسی که می‌خواهد لاغر شود و چاق است، هرروز حمام برود.»

در روایت دیگر آمده: «الحمام يوم ويوم لا يكثر اللحم وإدمانه في كل يوم يذيب شحم الكليتين.»[10] یعنی «حمام رفتن یک روز در میان گوشت بدن را زیاد می‌کند و هرروز حمام رفتن قلوه پیه را آب می‌کند.» همان‌طور که گفته شد آب شدن قلوه پیه بد است و قلوه پیه هرچه بیشتر باشد بدن قوی‌تر است.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «ثلاثة يسمن، وثلاثة يهزلن، فأما التي يسمن فادمان الحمام ...»[11] یعنی «سه چیز چاق می‌کند و سه چیز لاغر می‌کند، چیزهایی که چاق می‌کند مداوم حمام رفتن ...» شاید گفته شود در این روایت مراد از مداوم حمام رفتن، هرروز حمام رفتن است که با روایات قبلی تناقض دارد ولی درست این است که مداوم حمام رفتن هم می‌تواند هرروز باشد و هم یک روز در میان و چون روایات زیادی وجود دارد که مفسر معنی مداومت در حمام رفتن برای درمان لاغری است باید گفت که در این روایت هم مراد یک روز در میان است.

همچنین در روایت توصیه‌شده که با شکم خالی حمام نشود، از طرفی برای درمان چاقی توصیه‌شده هرروز ناشتا با شکم خالی حمام شود و نیز آمده که حمام بعد از غذا و در حال سیری سبب چاقی می‌شود، بنابراین برای لاغر شدن باید هرروز ناشتا و با شکم خالی حمام رفت و برای چاق شدن باید یک روز در میان و بعد از غذا حمام برود، البته نباید بلافاصله بعد از غذا و درحالت سیری مفرط حمام رفت زیرا در روایت آمده که ضرر دارد و ممکن است باعث مرگ شود و حداقل باید یک یا دو ساعت فاصله باشد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «وان اردت ان تزيد لحمك فادخل الحمام على شبعك»[12] یعنی «اگر می‌خواهی که گوشت بدنت زیاد شود، در حال سیری وارد حمام شو.»

همچنین در روایت آمده: «ثلاثة يهدمن البدن وربما قتلن : دخول الحمام على البطنة ، والغشيان على الامتلاء ، ونكاح العجائز»[13] یعنی «سه چیز است که می‌تواند انسان را می‌کشد، هم‌بستری با زنان در حال سیری مفرط و داخل شدن به حمام در حال سیری مفرط و هم‌بستری با زنان پیر.»

چهارمین درمان استفاده از عطر و بوی خوش است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «ثلاثة يسمن، وثلاثة يهزلن، فأما التي يسمن فادمان الحمام، وشم الرائحة الطيبة ...»[14] یعنی «سه چیز چاق می‌کند و سه چیز لاغر می‌کند، چیزی که انسان را چاق می‌کند مداوم (یک روز در میان) حمام رفتن و بوییدن بوی خوش ...»

پیامبر (ص) می‌فرمایند: «ثلاثة يفرح بهن الجسم ويربو ، الطيب ولباس اللين ، وشرب العسل.»[15] یعنی «سه چیز است که بدن با آن خوشحال می‌شود و رشد و نمو پیدا می‌کند، عطر (بوی خوش) و لباس نرم و نوشیدن عسل.»

در روایت آمده: «واروى انه لو كان شئ يزيد في البدن لكان الغمز يزيد واللين من الثياب وكذلك الطيب ودخول الحمام»[16] یعنی «اگر چیزی بدن را زیاد می‌کند آن فشار دادن و لباس نرم و بوی خوش و حمام رفتن است.» اگر در اثر عارضه‌ای یکی یا بعضی از اندام‌ها لاغر باشد برای رساندن آن عضو به تناسب، آن عضو را فشار دهند، فشار دادن با ماساژ فرق دارد، برای مثال راه رفتن روی پای شخص، افرادی که بچه کوچک دارند با فشار دادن دست و پای کودک به رشد آن کمک می‌کنند. بهترین محل برای استعمال عطر روی سبیل است تا فرد بوی آن را استشمام کند، عطر باید طبیعی باشد و عطرهای شیمیایی ضرر دارند و ممکن است باعث مشکلات تنفسی شود.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الطيب: المسك والعنبر والزعفران والعود.»[17] یعنی «عطر این‌ها هستند، مشک و عنبر و زعفران و عود.» در طب اسلامی مراد از عطر و بوی خوش همین چهار مورد است و بقیه عطرها به دُهن (روغن) تعبیر شده‌اند که البته استفاده از آن‌ها هم سفارش شده است، در عطر اسراف معنی ندارد، پیامبر (ص) بیشترین استفاده را از عطر می‌کردند. متأسفانه این عطرها که ذکرشده کمیاب و حتی نایاب است و اگر هم پیدا شود گران است. در روایت آمده: «وكان (ص) يطيب بالغالية تطيبه بها نساؤه بأيديهن.»[18] یعنی «پیامبر (ص) بدنش را خوش‌بو می‌کرد با غالیه، زنان پیامبر (ص) با دست خود برای او عطر می‌گذاشتند.» غالیه گران‌ترین عطر آن زمان بوده و از ترکیب همان چهار عطر که ذکر شد تهیه می‌شد.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «لا بأس أن يتخلق الرجل لامرأته ولكن لا يبيت متخلقا.»[19] یعنی «اشکالی ندارد که مرد از خلوق استفاده کند برای همسرش ولی شب با خلوق نخوابد.» در روایت دیگری آمده: «لا بأس بالخلوق في الحمام ، ويمسح يديه ورجليه من الشقاق بمنرلة الدواء ، وما اُحب إدمانه»[20] یعنی «استفاده از خلوق در حمام اشکال ندارد، دست و پا را با خلوق مسح کند برای ترک دست‌وپا به‌عنوان دارو و دوست ندارم که به‌طور مداوم استفاده شود.» خلوق عطری بوده که از زعفران و چیزهای دیگر تهیه می‌شده و برای خانه کعبه از آن استفاده می‌شد، با توجه به روایات استفاده از این عطر ضرر دارد.

امام کاظم (ع) می‌فرمایند: «لا ينبغي للرجل أن يدع الطيب في كل يوم فإن لم يقدر عليه فيوم ويوم لا، فإن لم يقدر ففي كل جمعة ولا يدع.»[21] یعنی «سزاوار نیست که انسان عطر را رها کند در هیچ روزی (باید هرروز عطر استعمال کند) اگر نمی‌تواند یک روز در میان و اگر نمی‌تواند هر جمعه (هر هفته از عطر استفاده کند)، و رها نکند.»

پیامبر (ع) می‌فرمایند: «حبب إلي من دنياكم النساء والطيب»[22] یعنی «از دنیای شما دو چیز نزد من محبوب است، زن‌ها و عطر.»

در روایت دیگر آمده: «ليتطيب أحدكم يوم الجمعة ولو من قارورة امرأته.»[23] یعنی «روز جمعه حتماً از عطر استفاده کنید هرچند از شیشه عطر خانم.»

در روایت دیگر آمده: «طيب النساء ما ظهر لونه وخفي ريحه، وطيب الرجال ما ظهر ريحه وخفي لونه.»[24] یعنی «عطر خانم‌ها رنگ آن زیاد و بوی آن کم باشد و عطر مردان بوی آن زیاد باشد و رنگ آن کم.» شاید زنان از عطر به‌عنوان لوازم‌آرایشی استفاده می‌کردند.

عطر دارای مزاج گرم و سرد است، برای زمستان باید از عطرهای گرم مانند مشک و عنبر استفاده نمود و در تابستان باید از عطر گل‌های سرد استفاده کرد. بهترین زمان استفاده از عطر اول روز است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «من تطيب أول النهار لم يزل عقله إلى الليل»[25] یعنی «کسی که در اول روز از عطر استفاده کند تا شب عقلش باقی می‌ماند.»

پنجمین درمان لاغری استقبال از سرمای آخر زمستان است، در روایت آمده: «توقوا البرد في أوله وتلقوه في آخره، فإنه يفعل في الأبدان كفعله في الأشجار، أوله يحرق، وآخره يورق.»[26] یعنی «بپرهیزید از سرما در اولش (فصل سرما) و به استقبال آن بروید در آخر آن، همان کاری که با درختان می‌کند با بدن انسان می‌کند، در اول فصل می‌سوزاند و در آخر فصل باعث رویش برگ می‌شود.»

ششمین درمان دراز کشیدن به پشت بعد از غذا است، امام رضا (ع) می‌فرمایند: «إذا أكلت فاستلق على قفاك وضع رجلك اليمنى على اليسرى.»[27] یعنی «زمانی که غذا خوردید به پشت بخوابید و پای راست را روی پای چپ قرار بدهید.»

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «الاستلقاء بعد الشبع يسمن البدن، ويمرئ الطعام، ويسل الداء.»[28] یعنی «دراز کشیدن بعد از سیری بدن را چاق می‌کند و غذا را هضم می‌کند (غذا را آماده استفاده برای بدن می‌کند) و بیماری را بیرون می‌کشد.»

خوراکی‌های چاق‌کننده

اولین خوراک چاق‌کننده گوشت است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «اللحم سيد الطعام في الدنيا والآخرة.»[29] یعنی «گوشت سید غذاها در دنیا و آخرت است.» خداوند در قرآن می‌فرماید: ﴿وَلَحْمِ طَيْرٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ﴾[30] یعنی «و گوشت پرنده از هر نوع که مایل باشند.» درر روایت آمده: «اللحم ينبت اللحم»[31] یعنی «گوشت سبب روییدن گوشت می‌شود.» پیامبر (ص) می‌فرمایند: «عليكم باللحم فإنه ينبت اللحم ومن ترك اللحم أربعين يوما ساء خلقه.»[32] یعنی «گوشت بخورید زیرا سبب رویش گوشت می‌شود و اگر کسی چهل روز گوشت نخورد اخلاقش بد می‌شود.» بهترین گوشت، گوشت کبوتر است و بعدازآن گوشت گوسفند.

در بیشتر روایات توصیه‌شده هر سه روز یک‌بار گوشت مصرف شود ولی در روایتی هم هفته‌ای یک‌بار آمده. امام صادق (ع) می‌فرمایند: «وكلوا اللحم في كل اسبوع، ولا تعودوه أنفسكم وأولادكم، فإن له ضراوة كضراوة الخمر، ولا تمنعوهم فوق الاربعين يوما، فإنه يسئ اخلاقهم.»[33] یعنی «هفته‌ای یک‌بار گوشت بخورید و خود و فرزندانتان را به گوشت عادت ندهید زیرا اعتیادآور است مانند خمر (شراب) و بیش از چهل روز خوردن گوشت را ترک نکنید زیرا سبب می‌شود که اخلاق بد شود.» در روایت آمده: «كان على (ع) يكره إدمان اللحم، ويقول: إن له ضراوة كضراوة الخمر.»[34] یعنی «حضرت علی (ع) کراهت داشتند از خوردن مداوم گوشت و می‌فرمودند سبب اعتیاد می‌شود مانند خمر.» مقدار مصرف گوشت به‌اندازه یک وعده‌غذا است و بهترین روش بخت بریان است. در روایت آمده: «تغديت مع أبى جعفر (ع) خمسة عشر يوما بلحم.»[35] یعنی «با امام باقر (ع) غذا خوردم پانزده روز پشت سرهم گوشت خوردیم.» نقل است که وقتی امام باقر (ع) از دنیا رفتند (شهید شدند) هیچ اموالی نداشتند فقط سیصد درهم کنار گذاشته بودند برای خریدن گوشت ازآن‌جهت که به گوشت علاقه داشتند. از مجموع روایات استفاده می‌شود که خوردن گوشت ضرر ندارد و بسیار مفید هم هست ولی ازآن‌جهت که اعتیادآور است و ممکن است انسان به سمت غذاهای دیگر نرود از تداوم مصرف آن نهی شده.