موضوع: لقوه (انحراف صورت، چشم و دهان)

از مجموع روایات استفاده می‌شود که لقوه شبیه فلج و سکته مغزی است با این تفاوت که در فلج نصف بدن درگیر می‌شود، یا قسمت راست بدن یا قسمت چپ بدن، ولی در لقوه فقط نصف سر درگیر می‌شود، یا قسمت راست سر یا قسمت چپ سر، لقوه سبب انحراف صورت و کج شدن دهان و چشم می‌شود و معمولاً چشم قرمز و دچار اشک‌ریزی می‌شود. این بیماری ممکن است در هر فردی اتفاق بیفتد، اگر کسی مخصوصاً در زمستان از جای گرم ناگهان به‌جای سرد منتقل شود فوراً مبتلا به لقوه می‌شود. در روایات تعابیری درباره علل لقوه آمده ازجمله ریح و ریح خبیثه، ریح به معنی التهاب و گاهی به معنی طبیعت چهارم است. علت دیگر که در روایات اشاره‌شده هم‌بستر شدن در حال سیری است، این عمل حتی می‌تواند سبب مرگ شود، در روایت آمده: «ثلاثة يهدمن البدن وربما قتلن : دخول الحمام على البطنة ، والغشيان على الامتلاء ، ونكاح العجائز.»[1] یعنی «سه چیز است که می‌تواند انسان را بکشد، ورود به حمام در حال سیری مفرط و هم‌بستر شدن در حال سیری مفرط و هم‌بستر شدن با زنان مسن.» هم‌بستر شدن در حال سیری مفرط سبب بیماری‌های متعدد است ازجمله ضعف چشم، فتق و لقوه. علت دیگر که در روایات ذکرشده غلبه رطوبت است، اگر رطوبت بدن بالا برود تا جایی که آب از دهان جاری شود مخصوصاً هنگام خواب، این رطوبت می‌تواند سبب ابتلا به لقوه، فلج و سکته مغزی شود. در پزشکی امروز برای لقوه درمانی وجود ندارد و تنها به‌مرورزمان ممکن است به‌تدریج بهبود یابد ولی در روایات اموری برای پیشگیری و درمان لقوه ذکرشده است.

اولین پیشگیری از لقوه ترکیب سه‌گانه است، در روایت آمده: «أنه دعا بالهاضوم والسعتر والحبة السوداء فكان يستفها إذا أكل البياض وطعاما له غائلة. وكان يجعله مع الملح الجريش ويفتتح به الطعام. ويقول : ماأبالي إذا تغاديته ما أكلت من شيء. ويقول : هو يقوي المعدة ويقطع البلغم وهو أمان من اللقوة.»[2] یعنی «پیامبر (ص) خواستند که برایش زنیان و آویشن و سیاه‌دانه بیاورند، هرگاه پیامبر (ص) غذای سنگین یا غذایی که مشکل داشته باشد می‌خوردند این دارو را به‌صورت خشک می‌خوردند. از این دارو همراه نمک دریا استفاده می‌کردند و غذای خود را با این آغاز می‌کردند و می‌فرمودند اهمیت نمی‌دهم غذا چه باشد و همچنین می‌فرمودند این معده را تقویت می‌کند و بلغم را قطع می‌کند و پیشگیری از لقوه است.» زنیان فواید زیاد دارد و بسیار سفارش شده و اگر همراه با گردو مصرف شود برای کلیه مفید است و افرادی که نیاز به دیالیز دارند خوب است که از زنیان و گردو استفاده کنند. کلمه صعتر یا سعتر یا ضعتر هر سه به معنی آویشن است و امروزه استفاده از کلمه ضعتر بیشتر رایج است، ضعتر در اصل آویشن شام است و کمی با آویشنی که ما می‌شناسیم تفاوت دارد، رنگ آن تیره‌تر و برگ‌های آن درشت‌تر است، آویشن شیرازی بیشتر از همه شبیه به آویشن شام است و شاید همان باشد. در روایت اشاره به غذای سفید (بیاض) شد، در عربی مراد از بیاض بیشتر سفیده تخم‌مرغ است و بعضی گفته‌اند مراد کل غذاهای سنگین و سفیدرنگ مانند چربی و پیه و دنبه است. این دارو برای ضعف معده بسیار مفید است و به دو شکل می‌توان استفاده کرد، همراه نمک قبل از غذا و بدون نمک بعد از غذا. مقدار زنیان و آویشن و سیاه‌دانه باید مساوی باشد و اگر خواستیم نمک به آن بیفزاییم تنها به میزان مصرف معمول کفایت می‌کند و نیاز نیست با دیگر اجزا برابر باشد، میزان مصرف هم یک قاشق چای‌خوری است. تجربه نشان داده مواردی که در پیشگیری مؤثر است در درمان هم مفید است بنابراین این دارو برای کسی که مبتلا به لقوه است هم می‌تواند مفید باشد. چون در روایت اشاره‌شده که پیامبر (ص) به‌صورت خشک از این دارو استفاده می‌کردند پس بهتر است به این دارو چیزی اضافه نشود البته اگر کسی نتواند به این شکل استفاده کند شاید خوب باشد به آن عسل اضافه کند و مصرف کند هرچند به نظر بنده اثر آن کمتر خواهد شد.

دومین پیشگیری سکنجبین بعد از حجامت است، در رساله ذهبیه درباره حجامت آمده: «وإن كان في زمان الشتاء والبرد فاشرب عليه السكنجبين العسلي فإنك متى فعلت ذلك أمنت من اللقوة والبرص والبهق والجذام بإذن الله تعالى...»[3] یعنی «اگر حجامت در زمستان و زمان سرما باشد بعد از حجامت سکنجبین عسلی مصرف کن زیرا اگر این کار را انجام دهی ایمن می‌شوی از لقوه و پیسی و بهک و جذام، به اذن خدای متعال...» سکنجبین عسلی از سرکه و عسل درست می‌شود، در طب سنتی عرق نعنا هم به آن اضافه می‌کنند ولی چون ما استفاده از عرقیات را مناسب نمی‌دانیم بهتر است که چوب نعنا را در هنگام جوشاندن به سکنجبین اضافه کرد. در روایتی آمده سرکه عسل را فاسد می‌کند، باید گفت که در این روایت مراد طعم شیرین عسل است که با سرکه تغییر و مراد از بین رفتن خاصیت عسل نیست زیرا در روایات دیگر مانند همین روایت که اینجا ذکر کردیم، دستور به ترکیب سرکه و عسل داده‌شده. برای درست کردن سکنجبین سرکه و عسل را مخلوط کرده و چوب نعنا هم به آن اضافه کنید و روی آتش ملایم بگذارید. شاید گفته شود که حرارت خاصیت عسل را از بین می‌برد ولی با توجه به روایات در بسیاری از داروها عسل جوشانده می‌شود و درعین‌حال خاصیت هم دارد، مانند داروی حضرت محمد (ص) یا داروی شافیه.

سومین پیشگیری و درمان سنا است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «لو علم الناس ما في السنا لقابلوا كل مثقال منه بمثقالين من ذهب ، أما ، إنه أمان من البهق والبرص والجذام والجنون والفالج واللقوة. ويؤخذ مع الزبيب الاحمر الذي لا نوى له ويجعل معه هليلج كابلي وأصفر وأسود أجزاء سواء ، يؤخذ على الريق مقدار ثلاثة دراهم وإذا أويت إلى فراشك مثله.»[4] یعنی «اگر مردم بدانند که در سنا چه خاصیتی وجود دارد همانا در مقابل هر مثقال سنا دو مثقال طلا می‌دادند، سنا ایمنی از بهک و پیسی و جذام و جنون و فلج و لقوه است، سنا را بگیر با کشمش قرمز که هسته ندارد و به آن اضافه کن هلیله کابلی و هلیله زرد و هلیله سیاه، هرکدام به مقدار مساوی، ناشتا به‌اندازه سه درهم (ده گرم) مصرف کن و زمانی که به رختخواب می‌روی به همین اندازه مصرف کن، این سید داروها است.» این دارو مرکب ده در طب اسلامی است که به آن سید الادویه می‌گوییم و در روایات هم به همین نام ذکرشده. با توجه به روایت اگر سنا به‌تنهایی مصرف شود پیشگیری از بیماری‌های ذکرشده ازجمله لقوه است و اگر از این داروی ترکیبی استفاده شود درمان بیماری خواهد بود البته به‌طور دقیق ذکر نشده چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند ولی حداقل همین بیماری‌هایی را که سنا از آن پیشگیری می‌کند را می‌تواند درمان کند پس می‌توان از آن برای درمان لقوه استفاده کرد.

سنا خواص زیادی دارد، در روایت آمده: «لو دفع الموت شيء دفعه السنا»[5] یعنی «اگر چیزی مرگ را دفع کند آن سنا است.»