< فهرست دروس

«درس طب در روایات»

استاد تبریزیان

94/10/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اسهال خونی، اسهال، ملین‌ها، پهلودرد

چهارمین درمان اسهال خونی برنج با پیه گاو است، در روایت آمده: «قال لي أبو عبد الله عليه السلام وكنت اخدمه في وجعه الذي كان فيه وهو الزحير ويحك يا يونس اعلمت انى الهمت في مرضى اكل الارز فأمرت به فغسل ثم جفف ثم قلى ثم رض فطبخ فاكلته بالشحم فاذهب الله بذلك الوجع عني.»[1] یعنی «من در خدمت امام صادق (ع) بودم زمانی که ایشان بیمار بودند و بیماری ایشان اسهال خونی بود، امام فرمودند به من الهام شد که برای این بیماری برنج بخورم، امر کردم برنج را بشویند سپس خشک کردند و تفت دادند سپس کوبیدند (به شکل بلغور درآوردند) و بعد پختند (احتمالاً به شکل سوپ) و این برنج را با پیه گاو خوردم و خداوند این بیماری را از من رفع کرد.» قبل از این در روایت دیگری خواندیم که بهترین روش استفاده از روغن پیه این است که چند سنگ روی آتش بگذاریم و وقتی داغ شد سنگ‌ها را با قلوه‌پیه در یک ظرف قرار دهیم و ظرف دیگر را روی آن قرار دهیم و محکم نگه‌داریم تا بخار از آن خارج نشود و شدیداً تکان دهیم و روغن به‌دست‌آمده را استفاده کنیم. البته می‌توان از زودپز به‌عنوان ظرف استفاده کرد زیرا درب آن را می‌توان به‌راحتی و محکم بست. نکته دیگر اینکه دقیقاً نمی‌دانیم مراد برنج سفید است یا برنج سبوس‌دار، باید بررسی شود که در آن زمان مردم از چه نوع برنجی استفاده می‌کردند.

پنجمین درمان یک دعا است، در روایت آمده: «مردی به امام کاظم (ع) از بیماری اسهال خونی شکایت کرد و گفت که هیچ‌گاه قطع نمی‌شود، امام فرمودند بعد از نماز شب این را بگو اللهم ما كان من خير فمنك لا خير لي فيه ، وما علمت من سوء فقد حذرتنيه ولا عذر لي فيه ، اللهم إني أعوذ بك أن أتكل على ما لا خير لي فيه أو أقع فيما لا عذر لي فيه.»[2]

اسهال

کلمه مبطون که در روایات آمده ازنظر لغوی به معنی مشکل در شکم است اما با توجه به مورد استفاده و نیز در فقه معنی اسهال می‌دهد. به نظر بنده علت اسهال صفرا است. معمولاً افرادی که اسهال دارند مدفوع آن‌ها زردرنگ است و این به علت زیادی ترشح صفرا است.

اولین درمان نان برنجی است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «أطعموا المبطون خبز الأرز فما دخل جوف المبطون شئ أنفع عنه، أما إنه يدبغ المعدة ويسل الداء سلا.»[3] یعنی «به کسی که مبتلا به اسهال است، نان برنجی بدهید، چیزی بهتر از نان برنجی وارد شکم مبتلا به اسهال نشده است، همانا معده را دباغی می‌کند و بیماری را بیرون می‌کشد بیرون کردنی.» در روایات دیگر آمده که نان برنجی برای مبتلا به اسهال مفید است زیرا زیاد در شکم می‌ماند.

دومین درمان داروی جامع با آب مورد است، بهترین درمان اسهال همین درمان است و سریع اثر می‌کند.

در روایت آمده: «كنت كثيرا ما أجالس الرضا عليه السلام فقلت يا بن رسول الله ان أبى مبطون منذ ثلاث ليال لا يملك بطنه فقال اين أنت من الدواء الجامع قلت لا اعرفه قال هو عند احمد بن ابراهيم التمار فخذ منه حبة واحدة واسق اباك بماء الاس المطبوخ فانه يبرأ من ساعته قال فصرت إليه فاخذت شيئا كثيرا واسقيته حبة واحدة فسكن من ساعته.»[4] یعنی «بسیار با امام رضا (ع) هم‌نشینی می‌کردم و عرض کردم ای فرزند رسول خدا، پدرم مبتلا به اسهال شده به مدت سه شب، اسهالش چنان شدید است که نمی‌تواند خودش را نگه دارد، امام فرمودند کجایید شما از داروی جامع، عرض کردم نمی‌شناسم، امام فرمودند نزد احمد بن ابراهیم تمار برو و به‌اندازه یک‌دانه گندم از داروی جامع با آب مرد پخته به پدرت بده، همان ساعت خوب می‌شود، رفتم نزد احمد بن ابراهیم و مقدار زیادی داروی جامع گرفتم و به پدرم به‌اندازه یک‌دانه گندم دادم و همان ساعت خوب شد.» طبق تجربه ما افرادی که مبتلا به کلیت روده هستند اگر سه روز از این درمان استفاده کنند درمان می‌شوند.

 

سومین درمان سویق جاورس است، در روایت آمده: «مرضت بالمدينة فانطلق بطني فوصف لي أبو عبد الله عليه السلام سويق الجاورس وأمرني أن آخذ سويق الجاورس وأشربه بماء الكمون ففعلت فأمسك بطني وعوفيت.»[5] یعنی «در مدینه بیمار شدم و مبتلا به اسهال شدم و امام فرمودند سویق جاورس بگیرم و با آب زیره مصرف کنم و همین کار را کردم و خوب شدم.» با توجه به روایت فرد ابتدا بیمار شد و در اثر بیماری دچار اسهال شد و پس از مصرف سویق جاورس هم بیماری و هم اسهال درمان شد. جاورس در فارسی همان گاورس برنج است که نوعی ارزن ریز است، یا تخم‌های کوچک داخل برنج.

 

انواع ملین‌ها

در روایت آمده: «قَالَ لِي رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: بِمَاذَا كُنْتِ تَسْتَمْشِينَ؟ قُلْتُ: بِالشُّبْرُمِ، قَالَ: حَارٌّ جَارٌّ، ثُمَّ اسْتَمْشَيْتُ بِالسَّنَى.»[6] یعنی «پیامبر (ص) از من پرسید از چه چیز به‌عنوان ملین استفاده می‌کنی، گفتم شبرم، پیامبر (ص) فرمودند شبرم گرم است و آزار می‌دهد، سپس به‌جای آن از سنا استفاده کردم»، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «لو علم الناس ما في السنا لقابلوا كل مثقال منه بمثقالين من ذهب.»[7] یعنی «اگر مردم بدانند که سنا چه خاصیتی دارد در برابر هر مثقال سنا دو مثقال طلا می‌دادند.»

معمولاً پیامبر (ص) وقتی می‌دیدند افراد از چیزی غیر از سنا به‌عنوان ملین استفاده می‌کنند، به آن‌ها توصیه می‌کرد که از سنا استفاده کنند. ملین‌های دیگری نیز در روایات توصیه‌شده ازجمله سقمونیا، هلیله سیاه، بسفایج، فلوس و اسفرزه همچنین آلو و روغن‌زیتون و خود زیتون و افطیمون هم مفید هستند. توصیه ما این است که از سنا پشت سر هم استفاده نکنند زیرا ممکن است سبب یبوست شود، بلکه یک‌بار استفاده کنند یا نهایتاً هر سه روز یک‌بار.

 

پهلودرد

اولین درمان خوردن غذاهای ریز که روی زمین می‌ریزد، در روایت آمده: «شكوت إلى أبى عبد الله (ع) وجع الخاصرة، فقال: عليك بما يسقط من الخوان، فكله، ففعلت ذلك فذهب عنى.»[8] یعنی «به امام صادق (ع) از پهلودرد شکایت کردم، امام فرمودند بر شما باد آن غذاهایی که از سفره بیرون می‌ریزد پس آن را بخور، من هم این کار را کردم و خوب شدم.»

در روایت دیگر آمده: «قد كنت أجد في الجانب الايمن والايسر، فأخذت ذلك فانتفعت به.»[9] یعنی «هم پهلوی چپ و هم پهلوی راستم درد می‌کرد و من غذاهایی که از سفره بیرون می‌ریزد را خوردم و برایم مفید بود.»

اگر پهلودرد در سمت راست باشد مربوط به کبد، کیسه صفرا و روده‌ها (کولون) می‌شود و اگر در سمت چپ باشد مربوط می‌شود به معده، طحال و روده (کولون) می‌شود.

 

دومین درمان کاشم (انجدان رومی) است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «اشربوا الكاشم فانه جيد لوجع الخاصرة.»[10] یعنی «کاشم بنوشید زیرا کاشم برای پهلودرد خوب است.» کاشم یا انجدان رومی در روایات بسیار توصیه‌شده و خواص زیادی دارد ازجمله برای سرفه، پالایش ریه، زانودرد و مفاصل مفید است. کاشم تخم گیاه است ولی بهترین قسمت این گیاه ریشه آن است، با توجه به اینکه در روایت تعبیر نوشیدن آمده، باید کاشم خوب و خیلی نرم آسیاب شود، همچنین باید خشک مصرف شود و مقدار مصرف هم یک قاشق مرباخوری است. انجدان رومی سفیدرنگ است و عطر ندارد و با گلپر تفاوت دارد، گلپر زردرنگ و معطر است.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «اشربوا الكاشم لوجع الخاصرة.»[11] یعنی «کاشم را بنوشید برای پهلودرد.»

 

سومین درمان عوذه است، پیامبر (ص) می‌فرمایند: «سزاوار است برای هر یک از شما اگر احساس کند به درد پهلو، پهلو را سه مرتبه لمس کند و هر بار این را بگوید أعوذ بعزة الله وقدرته على ما يشاء من شر ما أجد.»[12]

 

چهارمین درمان عوذه است، امام صادق (ع) می‌فرمایند: «مرور می‌دهی دستت را بر محل درد و این را می‌گویی باسم الله وبالله محمد رسول الله (ص) ولا حول ولا قوة إلا بالله العلي العظيم ، اللهم امح عني ما أجد في خاصرتي، سپس دستت را مرور بده بر محل درد و سه مرتبه بسم‌الله بگو.»[13]

 

پنجمین درمان عوذه امیرالمؤمنین (ع) است، در روایت آمده: «مردی به امام باقر (ع) عرض کرد ای فرزند رسول خدا من در پهلویم درد شدید دارم و بسیار درمان کردم ولی خوب نمی‌شود، امام فرمودند کجایید از عوذه امیرالمؤمنین (ع)، مرد گفت این عوذه چیست؟ امام فرمودند وقتی نماز را تمام کردی دستت را بر محل سجود قرار بده و آن را مسح کن و بخوان ﴿افحسبتم انما خلقناكم عبثا وانكم الينا لا ترجعون فتعالى الله الملك الحق لا إله إلا هو رب العرش الكريم ومن يدع مع الله إلها آخر لا برهان له به فانما حسابه عند ربه لا يفلح الكافرون وقل رب اغفر وارحم وأنت خير الراحمين﴾، مرد گفت این کار را کردم و پهلودردم برطرف شد.»[14]


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo