درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: احوال عامّ و خاصّ/ادامه بررسی تفصیلی قول دوّم /نقد کلام محقّق نائینی «رحمة الله علیه» به حسب مقام اثبات

ادامه بررسی تفصیلی قول دوّم

بیان گردید محقّق نائینی «رحمة الله علیه» در اجود التقریرات، قائل به عدم جریان استصحاب عدم ازلی هستند و آن را برای نفی عنوان خاصّ مثل قرشیّت از فرد مشتبه المصداق و در نتیجه اثبات حکم عامّ برای این فرد، مفید ندانسته و بلکه اساساً معتقد به عدم امکان جریان این استصحاب می باشند؛ به خلاف محقّق خراسانی و محقّق خویی «رحمة الله علیهما» که مانعی از جریان این استصحاب ندیده اند و ما نیز با توضیح فرمایش آنها، این معنا را تایید نمودیم.

بیان شد کلام محقّق نائینی «رحمة الله علیه» از دو منظر باید مورد نقد و بررسی قرار گیرد: اوّل بحث ثبوتی بود که در جلسات گذشته به تفصیل بیان گردیده و روشن شد در مقام ثبوت، محقّق نائینی «رحمة الله علیه» قائل به ضرورت اخذ عدم عرض در موضوع به نحو نعتی و استحاله آن به نحو محمولی هستند، محقّق خویی «رحمة الله علیه» هر دو امر را ممکن می دانند و نظریّه مختار، ضرورت اخذ عدم عرض در موضوع به نحو محمولی و استحاله آن به نحو نعتی می باشد. در ادامه به نقد و بررسی کلام محقّق نائینی «رحمة الله علیه» در مقام اثبات خواهیم پرداخت.

نقد کلام محقّق نائینی «رحمة الله علیه» به لحاظ مقام اثبات

مقدّمةً گفته می شود بحث از مقام اثبات متفرّع بر آن است که در مقام ثبوت، از ضرورت اخذ عدم عرض در موضوع به نحو نعتی و استحاله اخذ آن به نحو محمولی آنگونه که محقّق نائینی «رحمة الله علیه» معتقد بودند و یا ضرورت اخذ عدم عرض در موضوع به نحو محمولی و استحاله اخذ آن به نحو نعتی کما هو المختار، چشم پوشی شده و آن طور که محقّق خویی «رحمة الله علیه» قائل شدند، اصل امکان اخذ عدم عرض در موضوع به هر یک از این دو نحو، پذیرفته شود.

زیرا بر اساس نظریّه محقّق نائینی «رحمة الله علیه» و همچنین نظریّه ما به لحاظ مقام ثبوت، اساساً احتیاجی به بحث از مقام اثبات و دلالت ادلّه وجود نداشته و مقام ثبوت، تکلیف مقام اثبات را روشن می سازد؛ امّا بر اساس آنچه محقّق خویی «رحمة الله علیه» در مقام ثبوت نتیجه گرفتند یعنی امکان اخذ عدم عرض در موضوع به هر دو نحو نعتی و محمولی، برای اثبات هر یک از این دو در مقام اثبات نیازمند بحث جدیدی هستیم و همین امر نکته ای است که دقیق تر بودن پاسخ ما از محقّق نائینی «رحمة الله علیه» در مقام ثبوت را نسبت به پاسخ محقق خویی «رحمة الله علیه» از ایشان، در پی دارد.