درس خارج اصول استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: احوال عامّ و خاصّ/ادامه نکته چهارم: نقد و بررسی تفصیلی اقوال /بررسی تفصیلی قول سوّم

ادامه نکته چهارم: نقد و بررسی تفصیلی اقوال

بحث راجع به اين بود که آیا می توان با استصحاب عدم ازلی، فردیّت فرد مشتبه المصداق را برای موضوع عامّ ثابت نمود یا خیر؟ بیان شد این امر ذیل چند نکته تعقیب می گردد. نکته اوّل یعنی تحریر محلّ نزاع، نکته دوّم یعنی اقوال در مسأله و نکته سوّم یعنی اقوال در مبدّلیّت یا عدم مبدّلیّت خاصّ نسبت به موضوع عامّ بیان گردید. بحث در نکته چهارم یعنی نقد و بررسی تفصیلی اقوال بود که در این زمینه، قول اوّل و دوّم مورد بررسی قرار گرفت؛ در ادامه به بررسی تفصیلی قول سوّم خواهیم پرداخت.

بررسی تفصیلی قول سوّم

بیان شد محقّق عراقی[1] «رحمة الله علیه» میان عوارض ماهیّت و عوارض وجود تفصیل داده و در صورت اوّل، استصحاب عدم ازلی را برای نفی آن وصف از فرد مشکوک المصداق، نمی دانند و در صورت دوّم، جاری می دانند. توضیح مطلب آن است که:

اگر وصفی مثل قرشیّت در واقع و نفس الامر از عوارض ماهیّت امرأة باشد، نه وجود آن، از آنجا که ماهیّت و ذات فی نفس الامر، ازلی هستند، عوارض آنها نیز ازلی خواهد بود و در نتیجه شکّ در عروض مثل قرشیّت بر ذات و ماهیّت امرأة، شکّی ازلی بوده و کما اینکه یقین سابق به ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة وجود ندارد، یقین سابق به عدم ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة نیز وجود نداشته و لذا کما اینکه امکان استصحاب ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة وجود ندارد، امکان استصحاب عدم ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة نیز وجود نخواهد داشت، زیرا یکی از ارکان استصحاب یعنی یقین سابق وجود ندارد؛

و امّا اگر وصفی مثل قرشیّت، در واقع و نفس الامر از عوارض وجود خارجی امرأة باشد، یعنی در واقع و نفس الامر، ماهیّت امرأة خالی از وصف قرشیّت بوده و عروض و یا عدم عروض وصف قرشیّت برای آن معنا ندارد و این وصف پس از وجود خارجی امرأة، بر آن عارض می شود، در این صورت یقین سابق به عدم ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة پیش از وجود آن حاصل بوده و امکان استصحاب عدم ثبوت عرض قرشیّت برای ماهیّت امرأة پس از وجود خارجی آن وجود خواهد داشت و لذا در فرد مشتبه المصداق، استصحاب عدم ازلی جاری گردیده و اثر شرعی عدم قرشیّت یعنی تحیّض تا سنّ 50 سالگی و عدم تحیّض پس از این سنّ بر او بار خواهد گردید.