درس طب استاد ضیائی
92/07/13
بسم الله الرحمن الرحیم
بحث
اخلاقی:
امام جواد علیه السلام می فرماید: اعلموا ان التقوی عزّ و ان العلم کنز و ان الصمت نور[1]
یعنی تقوای عملی که عبارت است از شناخت واجبات و محرمات و توجه به رعایت آنها موجب عزت می شود. بنا بر این اگر کسی می خواهد عزت الهی شامل حال او شود باید قابلیت لازم را در خود به وجود آورد و الا در فاعلیت خداوند هیچ نقصی وجود ندارد. گناه عمدی موجب از بین رفتن این قابلیت می شود.
دیگر اینکه علم نافع کنجی واقعی است که هم به نفع خود انسان است و هم به نفع دیگران. البته علم باید نافع باشد نه مضر.
دیگر اینکه سکوت به جا و به موقع نور است و موجب رهیابی و تشخیص حق و زمینه برای انجام عمل صحیح می شود. البته جایی که لازم است انسان سؤال کند نباید سکوت را ترجیح دهد در روایت از امیر مؤمنان علی علیه السلام روایت است که می فرماید: سَلْ تَفَقُّهاً وَ لَا تَسْأَلْ تَعَنُّتا[2]سؤال باید از روی تفقه باشد.
موضوع: داروهای مرکبه
املی علینا أَحْمَدُ بْنُ رَبَاحٍ الْمُتَطَبِّبُ، بِهَذِهِ الْأَدْوِيَةِ، وَ ذَكَرَ أَنَّهُ عَرَضَهَا عَلَى الْإِمَامِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فَرَضِيَ بِهَا... يُؤْخَذُ مِنْ خِيَارِ شَنْبَرَ (خیار چنبر) رِطْلٌ مُنَقًّى (هر رطل 408 گرم است.) ، وَ يُنْقَعُ فِي رِطْلٍ مِنْ مَاءٍ يَوْماً وَ لَيْلَةً، (و آن را به مدت بیست و چهار ساعت در یک رطل آب خالص نگه می داریم.) ثُمَّ يُصَفَّى (سپس آن آب را صاف می کنیم.) فَيُؤْخَذُ صَفْوُهُ (و کف های رویش را می گیریم.) وَ يُطْرَحُ ثُفْلُهُ، (ته نشین آب را نیز از آن جدا می کنیم.) وَ يُجْعَلُ مَعَ صَفْوِهِ رِطْلٌ مِنْ مِسْكٍ (و با کف روی آن یک رطل مسک مخلوط می کنیم.) وَ رِطْلٌ (در بعضی نسخ دو رطل آمده است.) مِنْ أَفْشُرَجِ السَّفَرْجَلِ، (از افشرده ی سفرجل که له شده ی میوه ی سفرجل با آب آن است بدون آنکه آن را بپزند.) وَ أَرْبَعِينَ مِثْقَالًا مِنْ دُهْنِ وَرْدٍ، (و چهل مثقال از روغن گل که غالبا یا گل محمدی است که به آن گل رز می گویند و گاه روغن تیرز است که همان گل سرخ آتشین است.) ثُمَّ تَطْبُخُهُ بِنَارٍ لَيِّنَةٍ، (سپس آن را با آتش ملایم حرارت می دهند) حَتَّى يُثْخَنَ، (تا گرم شود.) ثُمَّ يُنْزَلَ عَنِ النَّارِ وَ تَتْرُكُهُ حَتَّى يَبْرُدَ، (سپس آن را از روی آتش کنار می گذارند تا خنک شود.) فَإِذَا بَرَدَ جُعِلَتْ فِيهِ الْفُلْفُلُ وَ دَارُ فُلْفُلَ وَ قِرْفَةُ الْقَرَنْفُلِ وَ قَرَنْفُلٌ وَ قَاقُلَّةٌ (هل رسمی) وَ زَنْجَبِيلٌ وَ دَارُ صِينِيٍّ وَ جَوْزَبَوَّ، مِنْ كُلِّ وَاحِدٍ ثَلَاثُ مَثَاقِيلَ مَدْقُوقٌ مَنْخُولٌ (و از هر کدام از این موارد سه مثقال که هر مثقال معادل چهار و هشت دهم گرم است را کاملا خورد و تمییز می کنند و وارد آن مخلوط می کنند.) فَإِذَا جَعَلْتَ فِيهِ هَذِهِ الْأَخْلَاطَ، عَجَنْتَ بَعْضَهُ بِبَعْضٍ، (وقتی این ادویه جات و غیر ادویه جات را با هم مخلوط می کنی یک معجون تشکیل می شود.) وَ جُعِلَتْ فِي جَرَّةٍ خَضْرَاءَ (و آن را در خمره ی سبز) أَوْ قَارُورَةٍ (یا ظرف کوچک قرار می دهی.) وَ الشَّرْبَةُ مِنْهُ مِثْقَالَيْنِ عَلَى الرِّيقِ، (و صبح ناشتا با شکم گرسنه به مقدار دو مثقال از آن می خوری.) نَافِعٌ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ هُوَ نَافِعٌ مِمَّا ذَكَرَهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.[3]
سپس در روایات دیگر آمده است که معجون فوق در چه بیماری هایی کاربرد دارد:
کسانی که معده شان سرد است اگر از آن استفاده کنند معده اشان گرم می شود و مبتلا به ثقل و سردی معده و سردل کردن نمی شوند. به همین دلیل دچار بعضی از انواع اسهال و یبوست نمی شوند.
معجون مزبور موجب هضم غذا می شود. (سیب درختی شیرین، خرما، انار شیرین و خربزه نیز موجب هضم غذا می شوند.) همچنین موجب هضم نهایی غذا در کبد می شود.
داروی فوق برای گرفتگی عضلانی و عصبی نیز مفید است و موجب خارج شدن باد و قولنج از تمامی مفاصل می شود. (البته درد مفاصلی نباید ناشی از ساییدگی مفصلی و مانند آن باشد بلکه مثلا ناشی از رماتیسم مفصلی باشد.)
قاقلّه که یکی از اجزاء معجون فوق است مدر می باشد قاعده آور، باد شکن، محرک، خوشبو کننده ی عرق و تقویت کننده ی قلبو معده است. رطوبت های سینه، حلق و خفقان را درمان کرده و برای هضم غذا نیز بسیار نافع است و جلوی تهوع را نیز می گیرد.
قرنفل مخصوص قرنفل ابیض که به آن میخک می گویند و گاه از آن به میخک دارویی تعبیر می کنند و دو نوع میخک چینی و هندی داریم. از فوائد آن این است که مدر است و خون را تصفیه می کند و گردش خون را تسریع و تنظیم می کند. موجب تنظیم قاعده در خانم هاست (مانند چای رازیانه) خونریزی بعد از وضع حمل را کنترل می کند (مانند رطب تازه)، موجب تسهیل زایمان می شود، از پیشرفت سرطان پوست جلوگیری می کند، برای اگزما و خارش های پوستی مفید است، همچنین خراش که اثر زخم به جا مانده از استخوان یا شیء در گلو است را درمان می کند (به این منظور باید یک تا گرم از آن را در دهان نگه داشت تا حل شود و بعد آن را بلعید).
فلفل سفید را نیز قبلا توضیح دادیم.
زنجبیل یا زنجفیل گاه هندی است گاه شامی. زنجبیل هندی برای درمان موکوس اضافی (از نوع غلیظ و چسبنده) مفید است. (همچنین آب سیب با عسل یا عسل رقیق شده نیز برای این مشکل، مفید است.) کسانی که تقطیر بول دارند یا تورم پرستات می توانند از آن استفاده کنند.
برای درمان چربی خون مفید است (مانند شوید به مقدار کم و کدو مسمی با پوست)
برای درمان فشار خون مؤثر است.
برای درمان کمبود مایع منی مفید است.
دارفلفل نیز همان فلفل فرنگی خودمان ولی گاه از آن به دارو فلفل و یا فلفل دراز تعبیر می کنند. مصرف دارفلفل به مقدار 5 گرم موجب گرم شدن معده ی سرد و تقویت آن می شود. دارفلفل از بین برنده ی ریاح و مواد سرد نیز می باشد. برای رفع نزله های روده ای و درد معده می باشد. گرفتگی کبد و طحال را برطرف می کند. برای تنظیم وضع بلغم مفید است. برای تسکین سرفه ی سرد رطوبی و ترشحات پشت حلق و سرفه های خلطی را خوب می کند. همچنین برای رفع سوء هاضمه مفید است. اگر شخص دچار کم اشتهایی التهابی ناشی از رطوبات اضافی باشد آن را برطرف می کند. اسپاسم گوارشی یا عصبی روده یا معده را درمان می کند. اگر کسی مبتلا به تهوع و استفراغ است می تواند از آن استفاده کند. بیماری خستگی جنسی را در زن و شوهر خوب می کند. ترشح اسپرم و مایع منی را بالا می برد (ثعلب و پیاز گل ارکیده و خاگینه ی شیرازی که امام صادق علیه السلام فرموده است که همان تخم مرغ و پیاز با روغن زیتون است نیز برای این منظور مهم است. همچنین است نصف قاشق چایخوری از پودر کندور خوراکی با یک عدد زرده ی تخم مرغ با یک قاشق غذاخوری عسل آویشن که شوهر هر روز از آن استفاده کند البته به شرط اینکه چربی اضافی خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید نداشته باشد.) دارفلفل مدر و قاعده آور است. (مانند دارچین، زعفران، کاهو، کاسنی که قاعده آور می باشند.) همچنین اگر کسی جنینش مرده باشد و دسترسی به متخصص بیماری های زنان ندارد تا آن را بیرون آورد برای اخراج جنین مرده می تواند از دارفلفل استفاده کند. بنا بر این زن حامله نباید از آن استفاده کند. برای درمان صرح و بیماری های فلجی و سستی و رخوت (مانند ام اس) و نقرس و سیاتیک نیز مفید است.
از دارفلفل باید به عنوان چاشنی استفاده کرد و در مصرف آن زیاده روی نکرد و الا موجب سل ریوی و خشک شدن بدن می شود.
زنجبیل هندی (مثلا شربت زنجبیل) موجب ازدیاد شهوت در شوهر است.
جَوْزَبَوَّ: یا جوزبوّا یا جوزبویا که همان جوز هندی و یا جوزاء است در زبان عربی گاه به جوز الطیب مشهور است. این گیاه حاوی اسیدمیریستیک است که در موم سفید و یا کره ی جوز هندی و چربی ها دیگر یافت می شود.
جوزبویا فرح آور است و موجب درمان افسردگی می شود (مانند شربت عسل و زعفران) و برای آشفتگی ذهنی مفید است (مانند شربت بهارنارنج با عسل آویشن.) موجب خوشبو شدن عرق بدن می شود (مانند خوردن سرکه در اول و آخر غذا و یا خوردن پودر گل محمدی در بیست و چهار ساعت.) مدر می باشد و گاز و نفخ معده را برطرف می کند و جلوی تهوع را گرفته، رطوبت معده را برطرف می کند. قولنج شکمی را معالجه می کند.
مصرف زیاد جوزبویا در گرم مزاجات مضر است و موجب ایجاد سُکر و مستی در آنها می شود. برای کبد و ریه مضر است و ایجاد بداخلاقی و تندخویی می کند. موجب اختلالات مغزی و مسمومیت و تشنج می شود. موجب سردرد و سرگیجه و خنده های احمقانه (مانند قرص اکس) می شود. موجب تحریکات عصبی، ضعف مفرط و بی حالی می شود و گاه ایجاد فلجی می کند و حتی موجب مرگ شخص می شود.
امام جواد علیه السلام می فرماید: اعلموا ان التقوی عزّ و ان العلم کنز و ان الصمت نور[1]
یعنی تقوای عملی که عبارت است از شناخت واجبات و محرمات و توجه به رعایت آنها موجب عزت می شود. بنا بر این اگر کسی می خواهد عزت الهی شامل حال او شود باید قابلیت لازم را در خود به وجود آورد و الا در فاعلیت خداوند هیچ نقصی وجود ندارد. گناه عمدی موجب از بین رفتن این قابلیت می شود.
دیگر اینکه علم نافع کنجی واقعی است که هم به نفع خود انسان است و هم به نفع دیگران. البته علم باید نافع باشد نه مضر.
دیگر اینکه سکوت به جا و به موقع نور است و موجب رهیابی و تشخیص حق و زمینه برای انجام عمل صحیح می شود. البته جایی که لازم است انسان سؤال کند نباید سکوت را ترجیح دهد در روایت از امیر مؤمنان علی علیه السلام روایت است که می فرماید: سَلْ تَفَقُّهاً وَ لَا تَسْأَلْ تَعَنُّتا[2]سؤال باید از روی تفقه باشد.
موضوع: داروهای مرکبه
املی علینا أَحْمَدُ بْنُ رَبَاحٍ الْمُتَطَبِّبُ، بِهَذِهِ الْأَدْوِيَةِ، وَ ذَكَرَ أَنَّهُ عَرَضَهَا عَلَى الْإِمَامِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فَرَضِيَ بِهَا... يُؤْخَذُ مِنْ خِيَارِ شَنْبَرَ (خیار چنبر) رِطْلٌ مُنَقًّى (هر رطل 408 گرم است.) ، وَ يُنْقَعُ فِي رِطْلٍ مِنْ مَاءٍ يَوْماً وَ لَيْلَةً، (و آن را به مدت بیست و چهار ساعت در یک رطل آب خالص نگه می داریم.) ثُمَّ يُصَفَّى (سپس آن آب را صاف می کنیم.) فَيُؤْخَذُ صَفْوُهُ (و کف های رویش را می گیریم.) وَ يُطْرَحُ ثُفْلُهُ، (ته نشین آب را نیز از آن جدا می کنیم.) وَ يُجْعَلُ مَعَ صَفْوِهِ رِطْلٌ مِنْ مِسْكٍ (و با کف روی آن یک رطل مسک مخلوط می کنیم.) وَ رِطْلٌ (در بعضی نسخ دو رطل آمده است.) مِنْ أَفْشُرَجِ السَّفَرْجَلِ، (از افشرده ی سفرجل که له شده ی میوه ی سفرجل با آب آن است بدون آنکه آن را بپزند.) وَ أَرْبَعِينَ مِثْقَالًا مِنْ دُهْنِ وَرْدٍ، (و چهل مثقال از روغن گل که غالبا یا گل محمدی است که به آن گل رز می گویند و گاه روغن تیرز است که همان گل سرخ آتشین است.) ثُمَّ تَطْبُخُهُ بِنَارٍ لَيِّنَةٍ، (سپس آن را با آتش ملایم حرارت می دهند) حَتَّى يُثْخَنَ، (تا گرم شود.) ثُمَّ يُنْزَلَ عَنِ النَّارِ وَ تَتْرُكُهُ حَتَّى يَبْرُدَ، (سپس آن را از روی آتش کنار می گذارند تا خنک شود.) فَإِذَا بَرَدَ جُعِلَتْ فِيهِ الْفُلْفُلُ وَ دَارُ فُلْفُلَ وَ قِرْفَةُ الْقَرَنْفُلِ وَ قَرَنْفُلٌ وَ قَاقُلَّةٌ (هل رسمی) وَ زَنْجَبِيلٌ وَ دَارُ صِينِيٍّ وَ جَوْزَبَوَّ، مِنْ كُلِّ وَاحِدٍ ثَلَاثُ مَثَاقِيلَ مَدْقُوقٌ مَنْخُولٌ (و از هر کدام از این موارد سه مثقال که هر مثقال معادل چهار و هشت دهم گرم است را کاملا خورد و تمییز می کنند و وارد آن مخلوط می کنند.) فَإِذَا جَعَلْتَ فِيهِ هَذِهِ الْأَخْلَاطَ، عَجَنْتَ بَعْضَهُ بِبَعْضٍ، (وقتی این ادویه جات و غیر ادویه جات را با هم مخلوط می کنی یک معجون تشکیل می شود.) وَ جُعِلَتْ فِي جَرَّةٍ خَضْرَاءَ (و آن را در خمره ی سبز) أَوْ قَارُورَةٍ (یا ظرف کوچک قرار می دهی.) وَ الشَّرْبَةُ مِنْهُ مِثْقَالَيْنِ عَلَى الرِّيقِ، (و صبح ناشتا با شکم گرسنه به مقدار دو مثقال از آن می خوری.) نَافِعٌ بِإِذْنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ هُوَ نَافِعٌ مِمَّا ذَكَرَهُ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.[3]
سپس در روایات دیگر آمده است که معجون فوق در چه بیماری هایی کاربرد دارد:
کسانی که معده شان سرد است اگر از آن استفاده کنند معده اشان گرم می شود و مبتلا به ثقل و سردی معده و سردل کردن نمی شوند. به همین دلیل دچار بعضی از انواع اسهال و یبوست نمی شوند.
معجون مزبور موجب هضم غذا می شود. (سیب درختی شیرین، خرما، انار شیرین و خربزه نیز موجب هضم غذا می شوند.) همچنین موجب هضم نهایی غذا در کبد می شود.
داروی فوق برای گرفتگی عضلانی و عصبی نیز مفید است و موجب خارج شدن باد و قولنج از تمامی مفاصل می شود. (البته درد مفاصلی نباید ناشی از ساییدگی مفصلی و مانند آن باشد بلکه مثلا ناشی از رماتیسم مفصلی باشد.)
قاقلّه که یکی از اجزاء معجون فوق است مدر می باشد قاعده آور، باد شکن، محرک، خوشبو کننده ی عرق و تقویت کننده ی قلبو معده است. رطوبت های سینه، حلق و خفقان را درمان کرده و برای هضم غذا نیز بسیار نافع است و جلوی تهوع را نیز می گیرد.
قرنفل مخصوص قرنفل ابیض که به آن میخک می گویند و گاه از آن به میخک دارویی تعبیر می کنند و دو نوع میخک چینی و هندی داریم. از فوائد آن این است که مدر است و خون را تصفیه می کند و گردش خون را تسریع و تنظیم می کند. موجب تنظیم قاعده در خانم هاست (مانند چای رازیانه) خونریزی بعد از وضع حمل را کنترل می کند (مانند رطب تازه)، موجب تسهیل زایمان می شود، از پیشرفت سرطان پوست جلوگیری می کند، برای اگزما و خارش های پوستی مفید است، همچنین خراش که اثر زخم به جا مانده از استخوان یا شیء در گلو است را درمان می کند (به این منظور باید یک تا گرم از آن را در دهان نگه داشت تا حل شود و بعد آن را بلعید).
فلفل سفید را نیز قبلا توضیح دادیم.
زنجبیل یا زنجفیل گاه هندی است گاه شامی. زنجبیل هندی برای درمان موکوس اضافی (از نوع غلیظ و چسبنده) مفید است. (همچنین آب سیب با عسل یا عسل رقیق شده نیز برای این مشکل، مفید است.) کسانی که تقطیر بول دارند یا تورم پرستات می توانند از آن استفاده کنند.
برای درمان چربی خون مفید است (مانند شوید به مقدار کم و کدو مسمی با پوست)
برای درمان فشار خون مؤثر است.
برای درمان کمبود مایع منی مفید است.
دارفلفل نیز همان فلفل فرنگی خودمان ولی گاه از آن به دارو فلفل و یا فلفل دراز تعبیر می کنند. مصرف دارفلفل به مقدار 5 گرم موجب گرم شدن معده ی سرد و تقویت آن می شود. دارفلفل از بین برنده ی ریاح و مواد سرد نیز می باشد. برای رفع نزله های روده ای و درد معده می باشد. گرفتگی کبد و طحال را برطرف می کند. برای تنظیم وضع بلغم مفید است. برای تسکین سرفه ی سرد رطوبی و ترشحات پشت حلق و سرفه های خلطی را خوب می کند. همچنین برای رفع سوء هاضمه مفید است. اگر شخص دچار کم اشتهایی التهابی ناشی از رطوبات اضافی باشد آن را برطرف می کند. اسپاسم گوارشی یا عصبی روده یا معده را درمان می کند. اگر کسی مبتلا به تهوع و استفراغ است می تواند از آن استفاده کند. بیماری خستگی جنسی را در زن و شوهر خوب می کند. ترشح اسپرم و مایع منی را بالا می برد (ثعلب و پیاز گل ارکیده و خاگینه ی شیرازی که امام صادق علیه السلام فرموده است که همان تخم مرغ و پیاز با روغن زیتون است نیز برای این منظور مهم است. همچنین است نصف قاشق چایخوری از پودر کندور خوراکی با یک عدد زرده ی تخم مرغ با یک قاشق غذاخوری عسل آویشن که شوهر هر روز از آن استفاده کند البته به شرط اینکه چربی اضافی خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید نداشته باشد.) دارفلفل مدر و قاعده آور است. (مانند دارچین، زعفران، کاهو، کاسنی که قاعده آور می باشند.) همچنین اگر کسی جنینش مرده باشد و دسترسی به متخصص بیماری های زنان ندارد تا آن را بیرون آورد برای اخراج جنین مرده می تواند از دارفلفل استفاده کند. بنا بر این زن حامله نباید از آن استفاده کند. برای درمان صرح و بیماری های فلجی و سستی و رخوت (مانند ام اس) و نقرس و سیاتیک نیز مفید است.
از دارفلفل باید به عنوان چاشنی استفاده کرد و در مصرف آن زیاده روی نکرد و الا موجب سل ریوی و خشک شدن بدن می شود.
زنجبیل هندی (مثلا شربت زنجبیل) موجب ازدیاد شهوت در شوهر است.
جَوْزَبَوَّ: یا جوزبوّا یا جوزبویا که همان جوز هندی و یا جوزاء است در زبان عربی گاه به جوز الطیب مشهور است. این گیاه حاوی اسیدمیریستیک است که در موم سفید و یا کره ی جوز هندی و چربی ها دیگر یافت می شود.
جوزبویا فرح آور است و موجب درمان افسردگی می شود (مانند شربت عسل و زعفران) و برای آشفتگی ذهنی مفید است (مانند شربت بهارنارنج با عسل آویشن.) موجب خوشبو شدن عرق بدن می شود (مانند خوردن سرکه در اول و آخر غذا و یا خوردن پودر گل محمدی در بیست و چهار ساعت.) مدر می باشد و گاز و نفخ معده را برطرف می کند و جلوی تهوع را گرفته، رطوبت معده را برطرف می کند. قولنج شکمی را معالجه می کند.
مصرف زیاد جوزبویا در گرم مزاجات مضر است و موجب ایجاد سُکر و مستی در آنها می شود. برای کبد و ریه مضر است و ایجاد بداخلاقی و تندخویی می کند. موجب اختلالات مغزی و مسمومیت و تشنج می شود. موجب سردرد و سرگیجه و خنده های احمقانه (مانند قرص اکس) می شود. موجب تحریکات عصبی، ضعف مفرط و بی حالی می شود و گاه ایجاد فلجی می کند و حتی موجب مرگ شخص می شود.
