درس طب استاد ضیائی
93/07/28
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: صحت بدن
برای شروع هر کار صحیحی باید بسم الله و یا بسم الله الرحمان الرحیم گفت. حتی اگر انسان خوراکی و آشامیدنی حلال را تناول می کند و یا برای تولید نسل اقدام می کند تا شیطان با نطفه و فرزند انسان قرین نشود.
بنا بر روایتی که در مناقب ابن شهرآشوب آمده است تأویل بسم الله، چهارده معصوم هستند. تمامی انبیاء و معصومین برای این آمده اند تا دو کار را انجام دهند، اول اینهم انسان ها امین و امانت دار باشند و دوم اینکه انسان نعمت های موجود را شکر کنند که یکی از آنها وجود شریف امام زمان عج می باشد. شکر عملی وجود امام زمان علیه السلام این است که در راه جلب رضایت او کوشش کنیم.
از دیگر از نعمت های الهی عافیت، عزت، امنیت و مانند آن است و شکر عملی آن این است که انسان محرمات را ترک کند. ارتکاب محرمات یک نوع ناسپاسی و کفران نعمت های موجود است. اگر انسان می خواهد دشمن درونی که نفس اماره است و دشمن بیرونی غرب و شرق را از خود دور کند باید محرمات را ترک کند همان گونه که در روایت آمده است: وَ أَكْمِدُوا عَدُوَّكُمْ بِالْوَرَعِ[1]
در روایات آمده است که اگر کسی از داروهای روان گردان استفاده کند از رسول خدا ص بری است و حضرت نیز از او بری خواهد بود. عنوان من اکل البنج[2] در این رابطه در احادیث متعددی از شیعه و سنی آمده است. کسی که مست است حالتش از حیوان هم پست تر می شود و گاه به محارم خود نیز تجاوز می کند.
انسان ها باید بعد از شناخت خداوند و عمل به وظیفه ی شرعی، خود را در رحمانیت خدا نگه دارند و با ترک وظیفه خود را گرفتار سخط و عذاب الهی نکنند. در روایات برای مؤمنان واقعی بیش از صد و بیست صفت ذکر شده است. در روایات آمده است که انسان باید خود را در معرض نسیم الهی قرار دهد. مثلا در وقت سحرها و در اوقات صلوات یومیه باید از فرصت های موجود استفاده کند.
از امام صادق علیه السلام روایت است که فرمود: الْعَافِيَةُ نِعْمَةٌ خَفِيَّةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِيَتْ وَ إِذَا عُدِمَتْ ذُكِرَتْ[3]
یعنی عافیت و سلامتی فرد و اجتماع نعمتی مخفی است. اگر یافت شود مورد فراموشی قرار می گیرد و انسان دچار غفلت شده و به گناه روی می آورد و برجسته ترین سرمایه ی خود که عمر است را به نابودی می کشاند. هیچ عاقلی نیست که اصل سرمایه ی خود را تباه کند هر تاجری سرمایه ی اصلی خود را حفظ می کند و سعی می کند که آن را افزایش دهد.
ابْنُ الْوَلِيدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ الْكَاظِمِ ع قَالَ خَمْسٌ مِنَ السُّنَنِ فِي الرَّأْسِ وَ خَمْسٌ فِي الْجَسَدِ فَأَمَّا الَّتِي فِي الرَّأْسِ فَالْمِسْوَاكُ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ فَرْقُ الشَّعْرِ وَ الْمَضْمَضَةُ وَ الِاسْتِنْشَاقُ وَ أَمَّا الَّتِي فِي الْجَسَدِ فَالْخِتَانُ وَ حَلْقُ الْعَانَةِ وَ نَتْفُ الْإِبْطَيْنِ وَ تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ وَ الِاسْتِنْجَاءُ[4]
پنج سنت در سر و پنج سنت در سایر بدنا است. اما سنتی که در سر است عبارت است از مسواک زدن و کوتاه کردن سبیل به گونه ای که روی لب ها نیاید. بلندی سبیل عوارض سویی مانند باکتری ها و قارچ های مضر به دنبال دارد و موجب سوء هاضمه و کندی حافظه می شود. همچنین اگر موی سر بلند است باید شانه کرده باشد و وسط سر، فرق باز شود. (حتی در روایتی است که اگر کسی موی سرش را بلند کند ولی فرق باز نکند خداوند با اره ای از آتش برایش فرق باز می کند.) مستحب دیگر مضمضه است که حتی قبل از وضو و بعد از غذا هم مستحب است این کار را بکنند. البته بعد از غذا مستحب است که بعد از مضمضه آن را قورت دهند که در روایت است که اگر کسی مضمضه کند و بیرون بریزد حد اقل اسراف را مرتکب شده است زیرا نرمه غذایی که در دهانش است بیرون ریخته می شود. اما قبل از وضو مستحب است که انسان مضمضه کند و آب را بیرون بریزد. با این حال در روایات است که نرمه غذایی که لای دندان است و انسان با خلال و مانند آن بیرون می آورد را نخورد. (زیرا اینها حاوی باکتری هایی هستند که برای بدن مضر است.) گاه کراهت خوردن آب مضمضه شدیدتر است و آن هنگامی است که انسان در خواب یا بیداری جنب شده است. در این حال یکی از مستحبات این است که انسان قبل از غسل جنابت وضو بگیرد (نه بعد از آن که بدعت است و حرام) یکی از مستحبات قبل از وضوی فوق مضمضه است که نباید آب آن را قورت داد و الا کراهت شدیده دارد. از دیگر مستحبات استنشاق است و آن اینکه انسان بینی خود را با آب جوشیده ی ولرم تمیز کند.
و اما پنج سنتی که در بدن است عبارتند از ختنه کردن. مستحب است کودک را در روز هفتم ختنه کنند. البته ختنه در دختران نیز مستحب است زیرا می گویند برای آینده ی او خوب است و بعد از ازدواج چیزی مانع دخول شوهرش نمی شود. کما اینکه نفس سوراخت کردن گوش برای دختران مفید است.
همچنین است زدودن موهای زائد عانه و پائین تنه.
دیگر کوتاه کردن موهای زیر بغل است. البته کندن موی زیر بغل مکروه است و موجب سستی شانه ها می شود. می توان موی زیر بغل را حلق کرد و یا با نوره که جزء سنت است از بین برد.
دیگر کوتاه کردن ناخن است. مستحب است ناخن را در هر پنجشنبه و یا جمعه کوتاه کرد. مکروه است روز شنبه کوتاه کنند و از کوتاه کردن در روز چهارشنبه نهی شده است. روز دوشنبه نیز اشکال ندارد. ناخن دست هر هفته احتیاج به کوتاه کردن دارد ولی ناخن های پا چون کمتر رشد می کند هر دو هفته می توان کوتاه کرد.
دیگر استنجاء است که بعد از دفع مدفوع انجام می شود به این گونه محل را با سه عدد کلوخ یا سنگ پاک کنند. البته قدر متیقن آن در جایی است که فرد به آب دسترسی ندارد مثلا کوچ نشین است. البته شستن آن با آب در صورت دسترسی به آب مستحب است. (محل بول حتما باید با آب شسته شود و الا نمی توان با آن نماز خواند زیرا بدن مصلی باید طاهر باشد.)
فِقْهُ الرِّضَا، ع وَ رُوِيَ إِذَا جُعْتَ فَكُلْ وَ إِذَا عَطِشْتَ فَاشْرَبْ وَ إِذَا هَاجَ بِكَ الْبَوْلُ فَبُلْ وَ لَا تُجَامِعْ إِلَّا مِنْ حَاجَةٍ وَ إِذَا نَعَسْتَ فَنَمْ فَإِنَّ ذَلِكَ مَصَحَّةٌ لِلْبَدَنِ[5]
یعنی هر وقت گرسنگی واقعی در تو ایجاد شد غذا بخور و هنگامی که واقعا تشنه شدی آب بخور (طبق نیاز بدن و آب جوش ولرم)
هنگامی که عصب مثانه تحریک شد و خبر داد که دو سوم آن پر شده است باید به دستشویی رفت. گاه فرد تب کلیه دارد، مثانه اش کوچک است، سرطان مثانه دارد و مانند آن که هنوز یک سوم مثانه اش پر نشده است مثانه اش اخطار می دهد. چنین کسانی باید خود را درمان کنند.
دیگر اینکه بعد از ازدواج، تا احتیاج به مجامعت ایجاد نشد نباید به آن اقدام کرد. مکروه است انسان زیر سه شب مجامعت کند و این هم برای خود و روان فرد ضرر دارد و هم برای همسرش. بعد از میان سالگی، هفته ای یک بار مستحب است نه بیشتر.
اگر کسی هر شب چند بار این کار را انجام دهد مبتلا به کوری دائم، رعشه ی شدید، لقوه ی سالمندی (بیماری پارکینسون و عدم تعادل در حرکت) می شود. بعد سرمایی می شود و حتی در تابستان نیز سردش می شود.
اگر این کار از راه حرام مانند زنا، لواط و استمناء و مانند آن باشد بیست و سه بیماری در فرد ایجاد می شود و حتی آخرت فرد نیز خراب می شود.
بعد اینکه اگر فرد چرت می زند و خواب آلود است باید بخوابد. گاه خواب آلودگی به سبب غلظت خون بالا، کم کاری کلیه، کبد چرب و یا چربی خون بالا است او باید این بیماری ها را درمان کند و الا اگر بدن فرد سالم است هنگام چرت زدن باید به آن استراحت داد. حتی در بحث عبادات است که با خواب آلودگی نباید عبادت کرد بلکه اول باید استراحت کرد و بعد به عبادت روی آورد.
فِقْهُ الرِّضَا، ع قَالَ الْعَالِمُ (امام رضا) ع رَأْسُ الْحِمْيَةِ الرِّفْقُ بِالْبَدَنِ[6]
طب اسلامی بر چهار پایه استوار است: حمیة (پرهیز)، وقایة (پیشگیری صحیح)، العلاج (تشخیص به موقع با احتمال برگشت بیماری) و الشفاء (تشخیص به موقع و درمان بدون برگشت بیماری.)
حال خود پرهیز نیز سرآمدی دارد و امام علیه السلام در روایت فوق به آن اشاره کرده می فرماید: سرآمد آن مدارا کردن با بدن است.
أروي عن العالم ع أنه قال الحمية رأس كل دواء و المعدة بيت الأدواء و عود بدنك ما تعود[7]
یعنی بدنت را با کارهای شایسته عادت بده و این عادت را در خودت زنده نگاه دار. زیرا هر بدنی طبع و مزاج خاصی دارد و با ژنتیک خاصی درست شده است و شاکله ی خاصی دارد: ﴿قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ﴾[8] اگر بر خلاف طبع، با بدن رفتار شود، این کار موجب ایجاد بیماری در فرد می شود.
اصول تغذیه ی صحیح از دیدگاه طب اسلامی:
1.مصرف خوراکی و آشامیدنی، اعم از غذا یا ریز مغذی باید به عنوان غذای اصلی یا میان وعده ی غذایی یا غذای کمکی باشد. بنا بر این از اسانس های شیمیایی که نه غذا هستند و نه ریز مغذی و نه غذای اصلی و نه کمکی باید کنار گذاشته شود. این اسانس ها تا بیست ضرر به همراه دارند.
2.به مقدار لازم باید غذا مصرف کرد. اشتهاء باید واقعی باشد.
3.هر شخصی باید جنسیت خود را در نظر بگیرد. غذای مرد و زن، دختر و پسر و سن آنها مثلا آیا زن در سن من تحیض است در دوران قاعدگی، حاملگی و یا شیردهی هست یا نه. در مرد بعد از ازدواج آیا قبل از مجامعت است یا بعد از آن. (زیرا غذا و آشامیدن قبل از مجامعت مکروه است و بعد از غسل جنابت بهترین غذا شربتی از عسل است.)
4.هر کسی تحرک و کارش با دیگری فرق دارد. گاه کسی کارگر است و گاه کسی کارمند، دکتر، مهندس و مانند آن. گاه فرد پرستار واحد تزریقات است و که او حتما باید ویتامین هپاتیت بی بزند. اگر کسی در واحد پرتو نگاری و پرتو درمانی است هر روز باید قبل از سرکار رفتن یک لیوان شیر بخورند و آن را با عسل آویشن مخلوط کنند و الا به سل خونی و یا ریوی مبتلا می شوند و الا اعصاب آنها نیز به هم می ریزد. کسانی که در کارخانجات الکتروموتور و واحدهای سیکل ترکیبی و نیورهای برق و یا آرمیچر کار و مانند آن هستند آنها هم باید هر روز یک لیوان شیر عسل بخورند زیرا این سیم پیچی ها میدان مغناطیسی ایجاد می کند و ذرات معلق در هوا در اطراف آنها زیاد می شود و الا در طول زمان به بیماری سل مبتلا می شوند. اگر کسی عادت ماهیانه ی شدید دارد یا هنگام زایمان خونریزی شدید دارد یا دیر از خون نفاس پاک می شود و یا بین دو قاعدگی لکه بینی می بیند و یا به استحاضه ی مبتلا شده است باید روزی دو عدد میوه ی شاه بلوط بخورد. صبح ناشتا سویق العدس بخورد.
5.باید بهداشت را در غذا رعایت کرد که در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است که نظافت از سنن مرسلین است.
6.خوراکی و آشامیدنی باید طاهر باشد.
7.باید حلال باشد و حرام و شبهه ناک نباشد.
8.باید طیب باشد و ظاهر و باطن آن پاکیزه باشد.
برای شروع هر کار صحیحی باید بسم الله و یا بسم الله الرحمان الرحیم گفت. حتی اگر انسان خوراکی و آشامیدنی حلال را تناول می کند و یا برای تولید نسل اقدام می کند تا شیطان با نطفه و فرزند انسان قرین نشود.
بنا بر روایتی که در مناقب ابن شهرآشوب آمده است تأویل بسم الله، چهارده معصوم هستند. تمامی انبیاء و معصومین برای این آمده اند تا دو کار را انجام دهند، اول اینهم انسان ها امین و امانت دار باشند و دوم اینکه انسان نعمت های موجود را شکر کنند که یکی از آنها وجود شریف امام زمان عج می باشد. شکر عملی وجود امام زمان علیه السلام این است که در راه جلب رضایت او کوشش کنیم.
از دیگر از نعمت های الهی عافیت، عزت، امنیت و مانند آن است و شکر عملی آن این است که انسان محرمات را ترک کند. ارتکاب محرمات یک نوع ناسپاسی و کفران نعمت های موجود است. اگر انسان می خواهد دشمن درونی که نفس اماره است و دشمن بیرونی غرب و شرق را از خود دور کند باید محرمات را ترک کند همان گونه که در روایت آمده است: وَ أَكْمِدُوا عَدُوَّكُمْ بِالْوَرَعِ[1]
در روایات آمده است که اگر کسی از داروهای روان گردان استفاده کند از رسول خدا ص بری است و حضرت نیز از او بری خواهد بود. عنوان من اکل البنج[2] در این رابطه در احادیث متعددی از شیعه و سنی آمده است. کسی که مست است حالتش از حیوان هم پست تر می شود و گاه به محارم خود نیز تجاوز می کند.
انسان ها باید بعد از شناخت خداوند و عمل به وظیفه ی شرعی، خود را در رحمانیت خدا نگه دارند و با ترک وظیفه خود را گرفتار سخط و عذاب الهی نکنند. در روایات برای مؤمنان واقعی بیش از صد و بیست صفت ذکر شده است. در روایات آمده است که انسان باید خود را در معرض نسیم الهی قرار دهد. مثلا در وقت سحرها و در اوقات صلوات یومیه باید از فرصت های موجود استفاده کند.
از امام صادق علیه السلام روایت است که فرمود: الْعَافِيَةُ نِعْمَةٌ خَفِيَّةٌ إِذَا وُجِدَتْ نُسِيَتْ وَ إِذَا عُدِمَتْ ذُكِرَتْ[3]
یعنی عافیت و سلامتی فرد و اجتماع نعمتی مخفی است. اگر یافت شود مورد فراموشی قرار می گیرد و انسان دچار غفلت شده و به گناه روی می آورد و برجسته ترین سرمایه ی خود که عمر است را به نابودی می کشاند. هیچ عاقلی نیست که اصل سرمایه ی خود را تباه کند هر تاجری سرمایه ی اصلی خود را حفظ می کند و سعی می کند که آن را افزایش دهد.
ابْنُ الْوَلِيدِ عَنِ الصَّفَّارِ عَنِ الْبَرْقِيِّ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْجَهْمِ عَنِ الْكَاظِمِ ع قَالَ خَمْسٌ مِنَ السُّنَنِ فِي الرَّأْسِ وَ خَمْسٌ فِي الْجَسَدِ فَأَمَّا الَّتِي فِي الرَّأْسِ فَالْمِسْوَاكُ وَ أَخْذُ الشَّارِبِ وَ فَرْقُ الشَّعْرِ وَ الْمَضْمَضَةُ وَ الِاسْتِنْشَاقُ وَ أَمَّا الَّتِي فِي الْجَسَدِ فَالْخِتَانُ وَ حَلْقُ الْعَانَةِ وَ نَتْفُ الْإِبْطَيْنِ وَ تَقْلِيمُ الْأَظْفَارِ وَ الِاسْتِنْجَاءُ[4]
پنج سنت در سر و پنج سنت در سایر بدنا است. اما سنتی که در سر است عبارت است از مسواک زدن و کوتاه کردن سبیل به گونه ای که روی لب ها نیاید. بلندی سبیل عوارض سویی مانند باکتری ها و قارچ های مضر به دنبال دارد و موجب سوء هاضمه و کندی حافظه می شود. همچنین اگر موی سر بلند است باید شانه کرده باشد و وسط سر، فرق باز شود. (حتی در روایتی است که اگر کسی موی سرش را بلند کند ولی فرق باز نکند خداوند با اره ای از آتش برایش فرق باز می کند.) مستحب دیگر مضمضه است که حتی قبل از وضو و بعد از غذا هم مستحب است این کار را بکنند. البته بعد از غذا مستحب است که بعد از مضمضه آن را قورت دهند که در روایت است که اگر کسی مضمضه کند و بیرون بریزد حد اقل اسراف را مرتکب شده است زیرا نرمه غذایی که در دهانش است بیرون ریخته می شود. اما قبل از وضو مستحب است که انسان مضمضه کند و آب را بیرون بریزد. با این حال در روایات است که نرمه غذایی که لای دندان است و انسان با خلال و مانند آن بیرون می آورد را نخورد. (زیرا اینها حاوی باکتری هایی هستند که برای بدن مضر است.) گاه کراهت خوردن آب مضمضه شدیدتر است و آن هنگامی است که انسان در خواب یا بیداری جنب شده است. در این حال یکی از مستحبات این است که انسان قبل از غسل جنابت وضو بگیرد (نه بعد از آن که بدعت است و حرام) یکی از مستحبات قبل از وضوی فوق مضمضه است که نباید آب آن را قورت داد و الا کراهت شدیده دارد. از دیگر مستحبات استنشاق است و آن اینکه انسان بینی خود را با آب جوشیده ی ولرم تمیز کند.
و اما پنج سنتی که در بدن است عبارتند از ختنه کردن. مستحب است کودک را در روز هفتم ختنه کنند. البته ختنه در دختران نیز مستحب است زیرا می گویند برای آینده ی او خوب است و بعد از ازدواج چیزی مانع دخول شوهرش نمی شود. کما اینکه نفس سوراخت کردن گوش برای دختران مفید است.
همچنین است زدودن موهای زائد عانه و پائین تنه.
دیگر کوتاه کردن موهای زیر بغل است. البته کندن موی زیر بغل مکروه است و موجب سستی شانه ها می شود. می توان موی زیر بغل را حلق کرد و یا با نوره که جزء سنت است از بین برد.
دیگر کوتاه کردن ناخن است. مستحب است ناخن را در هر پنجشنبه و یا جمعه کوتاه کرد. مکروه است روز شنبه کوتاه کنند و از کوتاه کردن در روز چهارشنبه نهی شده است. روز دوشنبه نیز اشکال ندارد. ناخن دست هر هفته احتیاج به کوتاه کردن دارد ولی ناخن های پا چون کمتر رشد می کند هر دو هفته می توان کوتاه کرد.
دیگر استنجاء است که بعد از دفع مدفوع انجام می شود به این گونه محل را با سه عدد کلوخ یا سنگ پاک کنند. البته قدر متیقن آن در جایی است که فرد به آب دسترسی ندارد مثلا کوچ نشین است. البته شستن آن با آب در صورت دسترسی به آب مستحب است. (محل بول حتما باید با آب شسته شود و الا نمی توان با آن نماز خواند زیرا بدن مصلی باید طاهر باشد.)
فِقْهُ الرِّضَا، ع وَ رُوِيَ إِذَا جُعْتَ فَكُلْ وَ إِذَا عَطِشْتَ فَاشْرَبْ وَ إِذَا هَاجَ بِكَ الْبَوْلُ فَبُلْ وَ لَا تُجَامِعْ إِلَّا مِنْ حَاجَةٍ وَ إِذَا نَعَسْتَ فَنَمْ فَإِنَّ ذَلِكَ مَصَحَّةٌ لِلْبَدَنِ[5]
یعنی هر وقت گرسنگی واقعی در تو ایجاد شد غذا بخور و هنگامی که واقعا تشنه شدی آب بخور (طبق نیاز بدن و آب جوش ولرم)
هنگامی که عصب مثانه تحریک شد و خبر داد که دو سوم آن پر شده است باید به دستشویی رفت. گاه فرد تب کلیه دارد، مثانه اش کوچک است، سرطان مثانه دارد و مانند آن که هنوز یک سوم مثانه اش پر نشده است مثانه اش اخطار می دهد. چنین کسانی باید خود را درمان کنند.
دیگر اینکه بعد از ازدواج، تا احتیاج به مجامعت ایجاد نشد نباید به آن اقدام کرد. مکروه است انسان زیر سه شب مجامعت کند و این هم برای خود و روان فرد ضرر دارد و هم برای همسرش. بعد از میان سالگی، هفته ای یک بار مستحب است نه بیشتر.
اگر کسی هر شب چند بار این کار را انجام دهد مبتلا به کوری دائم، رعشه ی شدید، لقوه ی سالمندی (بیماری پارکینسون و عدم تعادل در حرکت) می شود. بعد سرمایی می شود و حتی در تابستان نیز سردش می شود.
اگر این کار از راه حرام مانند زنا، لواط و استمناء و مانند آن باشد بیست و سه بیماری در فرد ایجاد می شود و حتی آخرت فرد نیز خراب می شود.
بعد اینکه اگر فرد چرت می زند و خواب آلود است باید بخوابد. گاه خواب آلودگی به سبب غلظت خون بالا، کم کاری کلیه، کبد چرب و یا چربی خون بالا است او باید این بیماری ها را درمان کند و الا اگر بدن فرد سالم است هنگام چرت زدن باید به آن استراحت داد. حتی در بحث عبادات است که با خواب آلودگی نباید عبادت کرد بلکه اول باید استراحت کرد و بعد به عبادت روی آورد.
فِقْهُ الرِّضَا، ع قَالَ الْعَالِمُ (امام رضا) ع رَأْسُ الْحِمْيَةِ الرِّفْقُ بِالْبَدَنِ[6]
طب اسلامی بر چهار پایه استوار است: حمیة (پرهیز)، وقایة (پیشگیری صحیح)، العلاج (تشخیص به موقع با احتمال برگشت بیماری) و الشفاء (تشخیص به موقع و درمان بدون برگشت بیماری.)
حال خود پرهیز نیز سرآمدی دارد و امام علیه السلام در روایت فوق به آن اشاره کرده می فرماید: سرآمد آن مدارا کردن با بدن است.
أروي عن العالم ع أنه قال الحمية رأس كل دواء و المعدة بيت الأدواء و عود بدنك ما تعود[7]
یعنی بدنت را با کارهای شایسته عادت بده و این عادت را در خودت زنده نگاه دار. زیرا هر بدنی طبع و مزاج خاصی دارد و با ژنتیک خاصی درست شده است و شاکله ی خاصی دارد: ﴿قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ﴾[8] اگر بر خلاف طبع، با بدن رفتار شود، این کار موجب ایجاد بیماری در فرد می شود.
اصول تغذیه ی صحیح از دیدگاه طب اسلامی:
1.مصرف خوراکی و آشامیدنی، اعم از غذا یا ریز مغذی باید به عنوان غذای اصلی یا میان وعده ی غذایی یا غذای کمکی باشد. بنا بر این از اسانس های شیمیایی که نه غذا هستند و نه ریز مغذی و نه غذای اصلی و نه کمکی باید کنار گذاشته شود. این اسانس ها تا بیست ضرر به همراه دارند.
2.به مقدار لازم باید غذا مصرف کرد. اشتهاء باید واقعی باشد.
3.هر شخصی باید جنسیت خود را در نظر بگیرد. غذای مرد و زن، دختر و پسر و سن آنها مثلا آیا زن در سن من تحیض است در دوران قاعدگی، حاملگی و یا شیردهی هست یا نه. در مرد بعد از ازدواج آیا قبل از مجامعت است یا بعد از آن. (زیرا غذا و آشامیدن قبل از مجامعت مکروه است و بعد از غسل جنابت بهترین غذا شربتی از عسل است.)
4.هر کسی تحرک و کارش با دیگری فرق دارد. گاه کسی کارگر است و گاه کسی کارمند، دکتر، مهندس و مانند آن. گاه فرد پرستار واحد تزریقات است و که او حتما باید ویتامین هپاتیت بی بزند. اگر کسی در واحد پرتو نگاری و پرتو درمانی است هر روز باید قبل از سرکار رفتن یک لیوان شیر بخورند و آن را با عسل آویشن مخلوط کنند و الا به سل خونی و یا ریوی مبتلا می شوند و الا اعصاب آنها نیز به هم می ریزد. کسانی که در کارخانجات الکتروموتور و واحدهای سیکل ترکیبی و نیورهای برق و یا آرمیچر کار و مانند آن هستند آنها هم باید هر روز یک لیوان شیر عسل بخورند زیرا این سیم پیچی ها میدان مغناطیسی ایجاد می کند و ذرات معلق در هوا در اطراف آنها زیاد می شود و الا در طول زمان به بیماری سل مبتلا می شوند. اگر کسی عادت ماهیانه ی شدید دارد یا هنگام زایمان خونریزی شدید دارد یا دیر از خون نفاس پاک می شود و یا بین دو قاعدگی لکه بینی می بیند و یا به استحاضه ی مبتلا شده است باید روزی دو عدد میوه ی شاه بلوط بخورد. صبح ناشتا سویق العدس بخورد.
5.باید بهداشت را در غذا رعایت کرد که در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است که نظافت از سنن مرسلین است.
6.خوراکی و آشامیدنی باید طاهر باشد.
7.باید حلال باشد و حرام و شبهه ناک نباشد.
8.باید طیب باشد و ظاهر و باطن آن پاکیزه باشد.
