درس اخلاق استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: رذایل اخلاقی/گناه /آثار و عواقب گناهان

1- بحث اخلاقی (آثار و عواقب گناهان)

حدیث اخلاقی امروز را در محضر امام جواد (علیه‌السلام) هستیم. می‌طلبد برای این روایت، برنامه‌ریزی علمی و عملی داشته باشیم. شما جلوداران اوصاف و حالات خوب مردم باشید. باید برای این فرمایش حضرت، برنامه‌ریزی داشته باشیم.

1.1- کوتاه‌شدن عمر انسان

امام جواد (علیه‌السلام) فرمودند: «مَوتُ الإنسانِ بِالذُّنوبِ أکثرُ مِن مَوتِهِ بِالأجلِ و حَیاتُه بِالبِرّ أکثرُ مِن حَیاتِهِ بِالعُمرِ».[1]

ترجمه‌ی روانش این است که مرگ انسان به سبب گناهان، بیشتر است از مرگ انسان به خاطر اجلش و زندگانی‌اش به خوبی، بیشتر است تا زندگی به عمر.

نظام وجود، نظام علت و معلول است. خداوند تبارک و تعالی انسان را آفرید و تداومش را به علل مختلف واگذار کرد. برای همین انسان باید مراقب باشد در دایره‌ی آسیب علل و معلول قرار نگیرد. دانشمندانی تحلیل می‌کردند که علل طولانی شدن عمر انسان چیست؟ همه اتفاق دارند که عمر انسان طولانی است، ولی خودش کوتاهش می‌کند. حضرت همین را بیان فرمودند. مرگ انسان به وسیله‌ی گناهان، بیشتر است تا مرگ انسان به وسیله‌ی اجل. گناهان اعم است و موت هم اعم است. مرگِ اصطلاحیِ تنها نیست. کسی در دنیا هست، ولی زنده نیست. ذنوب هم عام است. ذنب، پیامدهای کار انسان است. گناهان به انسان آسیب می‌زند. باید خود را از پیامدها نگه داریم.

1.2- استصغار گناه، یکی از گناهان کبیره

باید از گناهان کوچک هم خود را نگه داریم. از امام صادق (علیه‌السلام) درباره‌ی گناه کبیره و صغیره سؤال کردند، فرمودند: «آن گناهی که انسان سبک بشمارد، بزرگ است».[2] مأموریت داریم که این مراقبت را زیاد کنیم. همان‌طور که فرمودند زندگانی انسان به خوبی بیشتر از زندگی انسان به عمرش است. «بِرّ»، یعنی خوبی و «بَرّ»، یعنی صحرا. ارتباط این دو به این می‌شود که خوبی، انسان را بسط می‌دهد. البته گاهی انسان قبض دارد. «یا قابض» و «یا باسط» با هم تأثیر دارند. ما مأمور به بسط هستیم؛ حتی وجه منبسط. نسبت به اولیای الهی دارند که ید منبسط دارند. اصلا نباید سراغ گناه برویم که روی ما اثر کند. همه‌ی ما باید بتوانیم به جایی برسیم که نفس اماره به دست ما تسلیم شود.