درس اخلاق استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: فضایل اخلاقی/کسب محاسن و مکارم اخلاقی /ضرورت کسب محاسن و مکارم اخلاقی

1- حدیث اخلاقی (ضرورت کسب محاسن و مکارم اخلاقی)

نکته‌ی اخلاقی امروز را در محضر امیر برهان و قرآن و عرفان حضرت امیر مؤمنان (علیه‌السلام) هستیم. در تحف‌العقول، ص 224، بخش مواعظ ایشان آمده است. مواعظ و نصایح، قابل اقتدا هستند و باید در جمله‌جمله‌ی آن دقت و برنامه‌ریزی کرد.

1.1- لزوم رام کردن اخلاق با محاسن اخلاقی

«ذَلِّلُوا أخلاقَکُم بِالمَحاسِنِ وَ قَوِّدوها بِالمَکارمِ وَ عَوِّدُوا أنفُسَکُم الحِلمَ ...».[1]

«ذللوا أخلاقکم بالمحاسن»؛

اخلاق خود را با محاسن رام کنید. اولین گام سیر و سلوک، رسیدن به محاسن است. محاسن، خوب بودن و مکارم اخلاقی، خوب ساختن است. مکارم، مرحله‌ای بالاتر از محاسن است. اخلاق‌تان را به محاسن رام کنید.

1.2- لزوم رهبری کردن اخلاق با مکارم اخلاقی

«و قوّدوها بالمکارم»؛

پله‌ی بعدی این است که به مکارم اخلاقی آن‌ها را راهبری کنید. مکارم اخلاقی، یعنی بخشیدن کسانی که به شما جفا کردند و صله‌ی رحم با کسی که قطع ارتباط کردند. مکارم اخلاقی، مرحله‌ی انسان‌سازی و خوب‌سازی است. رسول مکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند: «إنّما بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاقِ».[2]

1.3- لزوم عادت دادن نفس به حلم

«و عوّدوا أنفسکم الحلم»؛

بردباری را به نفوس‌تان عادت دهید. عادت‌تان حلم باشد. ما معمولا حلم را طوری معنا می‌کنیم که منفی‌گرایی است؛ اینکه انسان هرچه آمد، صبر کند؛ خیر، این حلم نیست. حلمی که باری‌تعالی دارد؛ یعنی با اینکه می‌داند، خود را به تغافلی بزند که سازنده باشد. این حلم، کار الهی است. خدا از مخلوق و والدین از بچه و استاد از شاگرد چیزی می‌داند، ولی می‌داند اگر به رُخَش بکشد، سوء تربیت دارد. به امید حق در فقه مشاوره هم تغافل را بحث خواهیم کرد. حلم بعد از علم است. عالم آن است که حلیم باشد. علم، فصل ممیز انسان با انسان و حلم، فصل ممیز عالم با عالم دیگر است. نفوس‌تان را با بردباری و سازگاری عادت دهید. ان‌شاءالله این‌گونه باشیم. آنچه ذات اقدس الهی برای همه‌ی ما برنامه‌ قرار داده است، در زندگی‌مان پیاده کنیم. برنامه‌ی علمی و عملی داشته باشیم. اگر علم را به عینیت نرسانیم، فایده‌ای ندارد. محاسن و مکارم را در خود پیاده کنیم و حلم را تمرین کنیم. سخت‌ترین مشکلات را انسان می‌تواند در این صورت تحمل کند.