درس اخلاق استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: معارف اخلاقی/فهم روایات /فهم روایات، ملاک امتیاز شیعیان - قسمت دوم

1- بحث اخلاقی (ملاک برتری شیعیان بر یکدیگر)

در روایت امام باقر (علیه‌السلام) به فرزندشان امام صادق (علیه‌السلام) بودیم. ما یک روایت داریم و یک درایت. منازل شیعه به قدر روایت‌شان است و روایت‌شان به قدر درایت‌شان است. علما عالم بعد از خود را به سلسله روایات و اسناد و اجازات منتسب می‌کردند. ما هم از اساتیدمان که چند اجازه دادند، سپاس‌گزاریم؛ به خصوص از اجازه‌ی کامله‌ی علامه حسن‌زاده آملی (قدس‌الله‌نفسه‌الزکیة). روایت و درایت، هر دو نیاز به اجازه دارد. با این اجازه خیلی فرق می‌کند. باید این سنت‌ در حوزه بماند.

1.1- روایت و درایتِ روایت، ملاک امتیاز شیعیان

عن أبي عبدالله قال: قال أبوجعفر: «يا بني اعرف منازل الشيعة على قدر روايتهم ومعرفتهم، فإن المعرفة هي الدراية للرواية، وبالدرايات للروايات يعلو المؤمن إلى أقصى درجات الايمان، إني نظرت في كتاب لعلي فوجدت في الكتاب: أن فيمة كل امرئ وقدره معرفته، إن الله تبارك وتعالى يحاسب الناس على قدر ما آتاهم من العقول في دار الدنيا».[1]

1.2- درایت و فهم روایت، سبب رسیدن مؤمن به بالاترین درجات ایمان

«و بالدرایات للروایات یعلو المؤمن إلی أقصی درجات الایمان».

در روایت، مطالب نقل می‌شود و در درایات، مطالب بر جان می‌نشیند و جان راه می‌افتد. سعی کنید با درایات سر و کار داشته باشید. درایات، مؤمن را بالا می‌برد. بین الطلوعین، کتاب حدیث «وافی» را محضر حاج‌آقای بهاءالدینی (رحمه‌الله) بودیم؛ می‌فرمودند: «آن‌قدر با روایات سر و کار داشته باشید که با روایت متوجه شوید از کدام امام است»؛ مانند سبک‌شناسی ادباء که از لحن اشعار، متوجه شاعر می‌شوند. در رجال هم یک راه، رفتن سراغ سند است و دیگری اینکه از متن، متوجه صدور شویم. ما قائل به تفصیل هستیم. هر دو را باید داشته باشیم. بنده این نکته را از آیت‌الله‌العظمی بهاءالدینی دیدم. حال ملکوتی خوبی داشتند. گاهی روایات انتخابی را می‌خواندند و می‌فرمودند: «آقا این روایت، اصلا نیاز به سند ندارد».

1.3- معرفت، نشانه‌ی ارزش انسان

«إنّی نظرت فی کتاب لعلیّ (علیه‌السلام) فوجدت فی الکتاب إن قیمة کل امرء و قدره معرفته».

امروزی‌ها می‌گویند مهارت، دوره‌ی کارآموزی است. حضرت سیره را هم بیان کردند. کتاب بر نوشته و نامه اطلاق می‌شود. در کتاب حضرت امیر (علیه‌السلام) دیدم که ارزش هر انسان به معرفت اوست. داش مشتی‌ها وقتی‌ می‌خواهند به هم توهین کنند، می‌گویند خیلی بی‌معرفتی؛ یعنی رابطه‌ی محبت را نمی‌فهمی. نکند روز قیامت - نعوذ بالله - فرشته‌ها به ما بگویند خیلی بی‌معرفتید!

1.4- میزان بهره‌ی هر فرد از عقل، ملاک محاسبه‌ی انسان‌ها در قیامت

«إن الله و تبارک و تعالی یحاسب الناس علی قدر ما آتاهم من العقول فی دار الدنیا».

اصول کافی را حضرت علامه حسن‌زاده (قدس‌الله‌نفسه‌الزکیة) تصحیح کردند. گفتم که یک «واو» قبل از تبارک اضافه دارد؛ فرمودند: «خیر، واو کم داشته است. دو اسم است».

محاسبه‌ی الهی بر اساس معرفت است. هر کس در این دنیا معرفتش بیشتر باشد، آن دنیا راحت‌تر است.

برای معرفت‌شناسی‌تان برنامه‌ریزی کنید. معرفت‌شناسی ما گام‌های تعالی اخروی ما است. هرچه آگاه‌تر باشیم، فردای قیامت روان‌تر هستیم. معرفت، آن آگاهی‌ است که به سلوک جان ما بر می‌گردد. در معانی الاخبار، ص1و2 و در کافی، این روایت هست.

تکلیف سنگین است. در روایات بکوشید و در درایات تلاش کنید. شبانه‌روزی بر ما نگذرد که حدیثی را نخوانیم.