درس اخلاق استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: اخلاق فردی/نجات مؤمن /عوامل نجات مؤمن

1- بحث اخلاقی (عوامل نجات مؤمن)

ایام ماه مبارک رجب است. ان‌شاءالله نماز و روزه و سحرخیزی شما قبول باشد. حدیث اخلاقی و معرفتی امروز را در محضر امام حقایق امام صادق (علیه‌السلام) هستیم.

تحف العقول، ص 281:

«ثلاث منجيات للمؤمن: كف لسانه عن الناس واغتيابهم. وإشغاله نفسه بما ينفعه لآخرته ودنياه وطول البكاء على خطيئته».[1]

«ثلاث منجیات للمؤمن»؛

سه چیز است که باعث نجات انسان مؤمن می‌شود.

1.1- نگه‌داشتن زبان از آزار مردم و غیبت کردن آنها

«کفّ لسانه عن الناس و اغتیابهم»؛

نخستین چیز که باعث نجات انسان مؤمن است، این است که درباره‌ی مردم و غیبت کردن مردم، زبانش را نگه دارد. زبان را نسبت به دیگران حافظ باشد. ائمه (علیهم‌السلام) فرمودند: «صبح که می‌شود، اعضا و جوارح، زبانِ حال دارند. به زبان می‌گویند تو ما را حفظ کن».[2] غیبت، یعنی انسان چیزی را درباره‌ی کسی، چیزی بگوید که در او هست و اگر بشنود، ناراحت شود. اگر در او نباشد، تهمت است. برخی حرف‌ها یا غیبت است و یا تهمت.

1.2- اشتغال به امور پرفایده در امور دنیوی و اخروی

«و إشغاله نفسه بما ینفعه لآخرته و دنیاه»؛

نفسش را نگذارد بیکار شود. مشغول خودسازی باشد، به چیزی که برای دنیا و آخرت، مفید است. جنب‌وجوش را اثبات می‌کند و تنبلی را نفی می‌کند. تلاش در هر چیزی نباید باشد؛ بلکه باید در امور نافع باشد؛ نفع دنیوی و اخروی. این قسمت از روایت، شارحِ این آیه است: ﴿وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ﴾.[3] مؤمن، کار بیهوده نمی‌کند. اگر انسان مشغول به اموری شود که برای دنیا و آخرت مفید است، [در دنیا و آخرت، پشیمان نمی‌شود]. مؤمن در کارش، طلب و آرزو دارد.

1.3- گریه‌ی طولانی بر گناهان

«و طول البکاء علی خطیئته»؛

گریه‌ی طولانی بر اشتباهاتش و خطاهایش داشته باشد. خادم حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله)، ربیعة بود. حضرت فرمودند: «یک خواسته‌ی تو را بر آورده می‌کنم». گفت: «بگذارید فکر کنم». بعد گفت: «همنشینی با شما را در آخرت می‌خواهم. همین همنشینی دنیا را آخرت هم داشته باشم». فرمودند: «چیزی خواستی که باید خودت هم کمک کنی. «فأعنّی بکثرة السجود».[4]

1.4- معنای لیلةالرغائب

لیلة الرغائب را پشت سر گذاشتیم. به غلط شب آرزوها می‌گویند. ضمیمه و ضمائم، رغائب و رغیبه است. هم بر عطیه‌ی فراوان و هم بر نیکی‌های فراوان صدق می‌کند. برای اشک و ناله و جبران گذشته و آباد کردن آینده وقتی بگذارید. برای این حدیث، برنامه‌ریزی کنید. مراقب زبان باشیم و برای خود، برنامه‌ریزی کنیم و از گناهان‌مان استغفار کنیم. تا می‌توانیم «أستغفر الله» را تکرار کنیم.