درس اخلاق استاد هادی عباسی‌خراسانی

موضوع: اخلاق فردی/اعتدال /لزوم اعتدال در امور دنیوی و اخروی

1- بحث اخلاقی (اعتدال در امور دنیوی و اخروی)

ایام ماه رجب است. ان‌شاء‌الله جزو رجبیون و سالک واقعی باشیم که تابع اهل بیت (علیهم‌السلام) است. یک جهت تابعیت، همانند آنان بودن در گفتار و رفتار است. امروز در خدمت امام رئوف - حضرت شمس الشموس - امام رضا (علیه‌السلام) هستیم.

1.1- لزوم پرهیز از دنیاگرایی و آخرت‌گراییِ افراطی

«لَیسَ مِنَّا مَن تَرَکَ دُنیاهُ لِدینِهِ وَ دِینَهُ لِدُنیاهُ»؛[1] از ما خاندان نیست، کسی که دنیایش را برای دینش واگذار کند و دست بردارد و دینش را برای دنیایش ترک کند. «مَن لا مَعاشَ لَهُ لا مَعَادَ لَهُ»؛ کسی که زندگی دنیا ندارد، زندگی آخرت را هم ندارد. این سخن، چند پیام دارد:

1.2- پیام‌های این روایت

یک. ما باید معتدل حرکت کنیم. نه دنیا‌زده شویم و نه آخرت‌زده. دنیا و آخرت داشتن، هر دو مطلوب است.

دو. عوالم در طول هم هستند؛ مانند پله‌های نردبان که هر پله‌ای، مقدمه‌ی بعدی است. دانی، پیش‌نیاز عالی است. در کمالات اخروی نیز همین‌طور است. انسان دنیا را می‌گذارد، ولی حقیقت آن را بر می‌دارد. «الدُّنیا مَزرَعَةُ الآخِرَةِ».[2] پله‌ی اول ما دنیا است. دنیا یا از «دُنُوّ» است؛ یعنی نزدیک، یا از «دِنائَت»، یعنی مرتبه‌ی پایین‌تر. دنیا پیش‌نیاز آخرت است؛ چون چنین است، باید برایش برنامه‌ریزی کنیم. تا دنیا نداشته باشیم، به آخرت نمی‌رسیم. بردنی‌ها را باید برد و گذاشتنی‌ها را گذاشت.

در فرازی از الهی‌نامه گفتیم: «الهی تا به حال فکر می‌کردیم گذشته‌ها گذشت، ولی نگذشت؛ بارالها با یوم الجمع چه کنیم»؟

«دنیا خودش، یک وجود است و به این لحاظ، بردنی است و به لحاظ دنوّش، گذاشتنی است».

1.3- سعی در کسب حقیقت علم، نه فقط الفاظ

سعی کنیم درس‌خواندن و تمام مسائل علمی و عملی ما برای ما کاربرد علمی و عملی داشته باشد. بتوانیم ببریم؛ وگرنه حضرت عزرائیل (علیه‌السلام) که بیاید، چنان که روح کاسب را بگیرد، مغازه‌اش می‌ماند، برای ما هم چیزی نمی‌ماند. دفتر و کتاب و مدرس و همه را می‌گیرد و حقیقت می‌ماند. اگر حقیقت علم را داشتیم، بردنی است. «الْعِلْمُ نُورٌ يَقْذِفُهُ اللَّهُ فِي قَلْبِ مَنْ يَشَاءُ».[3] نه مانند راهب‌ها دنیا را ترک کنید و نه دنیا را زیاد توجه کنید. معتدل باشید.

1.4- دنیای ممدوح و دنیای مذموم نزد امیرالمؤمنین (علیه‌السلام)

دنیا، «مَتْجَرُ أَوْلِيَاءِ اللهِ»[4] است. دنیا محل کسب یا زمان کسب اولیای الهی است. متاجر شیخ انصاری را به خاطر دارید. این که امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: «دنیا برای من از سویی به اندازه‌ی آب بینی بز ارزش دارد».[5]

ولی دنیایی که ماه رجب و اعتکاف و توسل و تهجد و سحرخیزی و علم‌خواهی و علم‌طلبی دارد، بد نیست. در مقام حمد باشیم. از این بهتر نمی‌شود. ﴿الْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي هَدَانَا لِهَذَا وَمَا كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْلا أَنْ هَدَانَا اللّهُ﴾.[6]