درس خارج فقه استاد میرزا محمدحسین احمدی فقیه یزدی

موضوع: نفس وعقل

ولایت جامعه در گذشته گفتیم اینجا در داستان حضرت شعیب علیه السلام ذکر شده که فتولا عنهم وقال یا قوم لقد ابلغتکم رسالات ربی ونصحت لکم؛ او با قوم خودش داشت که فرمود ای قوم من آنچه از طرف خداوند لازم بود به شما ابلاغ کردم وکوتاهی نشد در چیزی،وخیرخواه شما بودم، دو جنبه است که یکی تشریع ودستورات الهی است ویکی نصیحت که از روی فطرت وعقل می باشد واز روی فهم ودرک انسان است ولو که ریشه ی قرآنی وروایی هم داشته باشد ولی اقتضای جامعه است که او نصیحت می کند وجنبه ی طبیعی انسان است می شود نصیحت که حضرت هردورا انجام دادند ،فکیف آسی علی قوم کافرین چطور دنبال قوم کافر رفتید،وما ارسلنا فی قریه من نبی قاعده کلی است ،قریه هر کشوری ومنطقه ای وشهری است ،ان نبی که آمد برای این مردم هرمنطقه ووادی وکشور وشهر الا اخذنا اهلها بالباساء ،هیچ موردی نیست قریه نکره است در صیاغ نفی که افاده عموم دارد ،هرجا نبی فرستادی مردم آنجا را اخذ کردیم مهار کردیم باید باساء وضراء داشته باشند واین قاعده اجتماعی است که همه جا که دین آمد باید سختی هم دنبالش داشته باشد.

این خراب کاری است که با آمدن دین مردم آن را نمی پذیرند ودنبال آن را نمی گیرند ودچار باساء می شوند نه که ذات دین این سختی را داشته باشد لعلهم یضرعون شاید این ها کوتاه بیایندو از جحد وانکار برگردند.

اگر گفتیم از باب طبیعت انسان است که تعلق با ماده این را دنبال دارد ،خیلی از بزرگان در تفسیر عقلی این جوری آورده اند مانند حضرت علامه ره ومرحوم ملاصدر وفیض ره این گونه فرموده اند که این نظام بشری اقتضای این را دار د چون بشر دو جنبه الهی وعقلانی ویک جنبه بدن وجسدی دارد واین جنبه ی بدنی تخلف وانحراف دارد.

آنان می گویند در باب نفس که نفس انسانی دارای دو مرحله است ومراتب مهم دارد یکی عقلانی که از جنبه الهی می گیرد ویک مرحله به مقایسات مادی وحوادث مادی تدبیر میشودو گاه نفس از چیزهای مادی قطع می شود مثلا چشم او کور می شود ولی نفس جنبه های دیگر که دارد را تقویت می کند مثلا شنوایی اش تقویت میشود وتدبیر نفس برای بدن است است.

ولی نفس انسانی کمال تدبیر را ندارد که نشاط کامل را داشته وباساء وضراء نداشته باشد این را نفس نمی تواند .

آیات وقرآن وبزرگان این را می گویند ومی گویند که انسان باید باساء وضرا داشته باشد تا به نتیجه صحیح برسد ولازمه مادی بودن نفس این است.

نفس دو جنبه دارد یک جنبه به عالم بالا وعقلانی ویک جنبه به ماده است، نفس بین این دواست نه مادی محض ونه عقلانی محض.

به امام ره گفتند ملاقات با حضرت صاحب داریم ،امام ره فرمود از ایشان بپرسید که ربط حادث وقدیم چیست؟ که رفتند برای امام ره جواب نیاورند.

آقایان می گویند نفس موجودی که ربط بین حادث وقدیم وجنبه معنوی ومادی را برقرار می کند نفس است وباید باساء وضرا داشته باشد وباید گرفتار این بشود ومی شود در این صورت جنبه مادی نفس گرفتار می شود.

در مباحث عقلانی کمال است ولی در این که نفس باید در باساء وضرا قرار گیرد برای چیست ؟ ایا برای رشد اوست یا برای ؟

بوعلی ره می گوید ضعف تعقل برای ضعف تخیل است،رابط بین نفس وعقل خیال است.

مسائل ماده را نفس تنظیم می کند.بوعلی می گوید هرچه در تخیل ضعیف باشد انسان عقل او هم دچار نقصان میشود.

عصای دست عقل از طریق نفس تخیل است.

استاد:این مسئله تربیت نفس بدون ضرا وباساء نمیشود وباید نفس در کوره این سختی ها قرار گیرد تا تربیت شود.

کسی که در مرحله عقل است دست انداز ندارد وسختی ندارد و گرفتاری ها در مرحله نفس می باشد.

انسان جنبه ی مادی ونفسانی وعقلانی دارد ودر هروادی سیر کند التزامات خودش را دارد.

التزام وادی مادی تزاحم ونقص است والتزام وادی نفس باساء وضراء است ووادی عقل چون تجرد محض است لاخوف ولاحزن است.

ربط حادث وقدیم را ملائکه سماوی وارضی هستند ووجود این ملائک رابطه را برقرار می کنند .

برخی این روان رامی گویند ما می گفتیم ارتباط معنوی که نیست این رابطه بانفس است که بی هوشی موضعی است که رابطه بدن با نفس را در آن قسمت قطع می کنید.

﴿ثم بدلنا مکان السیئه الحسنه حتی عفوا﴾

یعنی برای همه مردم قاعده وضابطه عمومی است ،این سنت الهی است که بعد ضراء وباساء وتربیت نعمتی جداگانه خداوند به امر خود ایجاد می کند، انفجار نور وبعد سختی هادوران شاهنشاهی الان دوران حسنه است واگر چیزهای بدی وسیئه است مورد بخشش وعفو قرار می گیرد.

جسم ونفس وروح سه مرتبه است انسان است، اگر علامه مجلسی گفته که روح جسم لطیف است او در واقع دارد نفس را معنا می کند، که مرگ جسم می ماند برای عالم ماده ونفس در عالم قبر وبرزخ می رود وقبر صندوقچه ی عمل است ودر عالم قیامت روح می رود که تجرد محض است.

تشخص انسان به نفس است .

این لذات جنسی و شکمی در آیات به جنبه ی نفسانی انسان برمی گردد.

بوعلی ره :جسمانیه الحدوث وروحانیه البقاء