درس خارج فقه استاد سید محمدجواد علوی‌بروجردی

موضوع: كتاب الحج/مسأله 26 از مسائل حج نذری /بیانات استاد در مورد روایت حذاء

بحث در مورد روایت مذکور در متن عروة(ره)

روایت حذاء:

فَأَمَّا مَا رَوَاهُ مُوسَى بْنُ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَّاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ رَجُلٍ نَذَرَ أَنْ يَمْشِيَ إِلَى مَكَّةَ حَافِياً فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص خَرَجَ حَاجّاً فَنَظَرَ إِلَى امْرَأَةٍ تَمْشِي بَيْنَ الْإِبِلِ فَقَالَ مَنْ هَذِهِ فَقَالُوا أُخْتُ عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ نَذَرَتْ أَنْ تَمْشِيَ إِلَى مَكَّةَ حَافِيَةً فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا عُقْبَةُ انْطَلِقْ إِلَى أُخْتِكَ فَمُرْهَا فَلْتَرْكَبْ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنْ مَشْيِهَا وَ حَفَاهَا قَالَ فَرَكِبَتْ[1] .

این روایت علاوه بر سند مذکور بر سند دیگری هم ارد که در ذیل ذکر می کنیم.

مرحوم صاحب وسائل(ره) در ذیل این روایت می فرمایند:

أَقُولُ: هَذَا مَحْمُولٌ عَلَى الْعَجْزِ أَوْ عَلَى النَّسْخِ أَوْ عَلَى مُنَافَاتِهِ لِسَتْرِ مَا يَجِبُ سَتْرُهُ مِنَ الْمَرْأَةِ لِمَا مَضَى وَ يَأْتِي[2] .

در این روایت نکته ای وجود دارد:

امام(ع) این واقعه را نقل کردند و ظاهر این روایت این است که امام(ع) در بیان حکم واقعی هستند. ذکر بیان علت رکوب توسط صاحب وسائل عنوان ثانوی است به چه علت امام(ع) یک واقعه ای را ذکر می کنند که فقط عنوان ثانوی از آن بدست بیاید و این مطلب صحیح نمی باشد. اگر بگوئیم که ظاهر روایت مخصوصاً طبق تعلیل «ان الله غنی عن مشیها و حفاها» نذرش صحیح نمی باشد. از امام (ع) سوال از حکم اولی شده است و جوابی که بالطبع به این بدهند باید حکم اولی باشد. اگر روایت به این صورت بود که امام(ع) از اول می فرمودند که این داستان در زمان نبی اکرم(ص) واقع شده است مشکلی نبود و ما روایت را حمل بر یک واقعه می کردیم اما مشکل این است که از امام(ع) سوال مذکور را می پرسند و امام(ع) این قضیه را ذکر می کنند و این جواب ظهور در حکم اولی پیدا می کند اما حملی که مرحوم صاحب عروة(ره) مطرح می کنند«فی قضیة واقعة» می فرمایند، عنوان ثانوی است. این روایت صحیحه است.

بحث سندی:

مرحوم شیخ(ره) این روایت را از موسی بن قاسم نقل می کند.

موسی بن قاسم از اجلاء اصحاب هستند و موثقه هستند.

ایشان روایت را از حسن بنم محبوب نقل می کند و ایشان از روات طبقه ششم هستند. وثاقت ایشان و علی بن رئاب کوفی هم تمام است. ایشان از روات طبقه پنجم هستند. ایشان روایت را از ابو عبیدة الحذاء نقل می کنند. نام ایشان زیاد بن عیسی الحذاء از اصحاب امام پنجم و امام صادق(علیهما السلام) هستند.

مرحوم نجاشی و مرحوم علامه(رحمة الله علیهما) در خلاصه ایشان را توثیق می کنند. ایشان از روات طبقه چهارم هستند.

سند دیگر:

رَوَاهُ الْكُلَيْنِيُّ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ[3] .

روایتی که مرحوم کلینی(ره) نقل می کنند موثقه است؛ چون وثاقت سهل بن زیاد تمام است.

ایشان روایت را از احمد بن محمد بن خالد برقی نقل می کند؛ چون ایشان روایت را از علی نقل می کنند و وثاقت ایشان تمام است.

نام علی علی بن الحسن الفضال است و وثاقت ایشان هم تمام است. اما ایشان از خاندان بنی فضال هستند و این خاندان داری فساد عقیده هستند.