درس خارج فقه استاد سید محمدجواد علوی‌بروجردی

موضوع:

مرحوم خوئی(ره) در مورد اذن ولی می فرمایند اذن ولی در حج مستحبی لازم نمی باشد اما... . انجام عمل حج با اعمال عادی متفاوت می باشد مثلاً صبی به حرم حضرت معصومه(س) رفته است و کسی که سواد ندارد و به او می گوید که یک زیارت نامه برایش بخواند در این صورت اذن ولی وجود دارد اما در مثل حج باید اعمال زیادی مثل حضور در مشعر و مواقف و ... باید حضور داشته باشد در این صورت اذن ولی لازم است و اذن ولی از جهت ولایت صبی اجیر شده باشد در حج تبرعی اش هم اذن ولی لازم است و اذن ولی از جهت ولایت ولی بر صبی است و این ولایت مقتضی برای حفظ صبی است البته تا زمانی که به سن رشد برسد (طبق نظر ما(استاد) سن رشد 15 سالگی است). دفع مصلحت و مفسده از صبی توسط ولی در انجام دادن حج وجود دارد.

بنابراین اجیر شدن صبی ممیز برای انجام حج مشکلی ندارد؛ چون اگر قائل به مشروعیت عبادات صبی ممیز شدیم اعمالش صحیح می باشد و در نیابت غیر از انجام عمل صحیح از جانب منوب عنه نیاز نمی باشد و اشکالی که مرحوم صاحب عروة و مرحوم خوئی(رحمة الله علیهما) در اجزاء عمل صبی فرمودند صحیح نمی باشد؛ چون «المطابقة قهری و الاجزاء عقلی» و کفایت کردن به حکم عقل می باشد.

مرحوم صاحب عروة(ره) می فرمایند:

الثاني: العقل، فلا تصح نيابة المجنون الذي لا يتحقق منه القصد، مطبقاً كان جنونه، أو أدوارياً في دور جنونه. و لا بأس[1] بنيابة السفيه[2] .

مرحوم حکیم(ره) در ذیل عبارت«الذی لا یتحقق منه القصد» می فرمایند:

ينبغي عدّ ذلك من الضروريات، لأن الحج عبادة، فلا تصح بدون القصد. و الظاهر أن مرادهم بالقصد القصد الخاص بالعاقل، لا مطلق القصد، فان المجنون ربما يأتي منه القصد، لكنه غير معتد به عند العقلاء، فكما لا يوجب عقاباً لا يوجب ثواباً[3] .

بیانات استاد:

ناراحتی روانی همیشه برگشتش به دیوانگی نیست و اغلب افراد دچار این نوع اختلالات هستند. معیار تشخیص مجنون این است که از آن فرد عمل صحیح صادر می شود و اجزاء و شرائط آن عمل را قصد می کند و متوجه آن اعمال است مثلاً اگر فرد شک بین رکعت اول و دوم بکند می داند که نمازش باطل است و در مقام عمل هم قاصد باشد در این صورت این فرد می تواند عمل صحیح را انجام بدهد و در حج هم همین طور است و تا آخر اعمال حج فرد این قصد باید استمرار داشته باشد. در روزه نیت باید مستمر باشد اما مکلف در وسط روز از روزه گرفتن پشیمان بشود در این صورت مکلف قصد می کند که روزه اش را نگه دارد باز روزه اش باطل است؛ چون استمرار نیت در روزه شرط است در نماز هم بهمین صورت است یعنی اگر در استمرار نیت اخلال وارد شود نمازش باطل می باشد.

بنابراین کسی که می تواند این اعمال را بصورت صحیح انجام بدهد می تواند نائب بشود حتی اگر دیوانه ای که در برخی از ادوار در سال تعادل عقلی دارد این فرد می تواندئ نائب بشود. بنابراین معیار برای نائب شدن این است که قابلیت اصدار عمل صحیح از آن فرد وجود داشته باشد این فرد می تواند نائب بشود.

مرحوم صاحب عروة(ره) می فرمایند:

لثالث: الإيمان لعدم صحّة عمل غير المؤمن و إن كان معتقداً بوجوبه و حصل منه نيّة القربة، و دعوى أنّ ذلك في العمل لنفسه دون غيره كما ترى[4] .

مرحوم حکیم(ره) در ذیل عبارت«الثالث: الایمان» می فرمایند:

على ما ذهب إليه جماعة. و قيل: بعدم اعتباره و صحة نيابة المخالف. و لعله ظاهر الأكثر، حيث لم يتعرضوا لذكر الشرط المذكور، و اقتصروا على اعتبار الإسلام[5] .

مرحوم حکیم(ره) در ذیل عبارت «و دعوی ان ذلک فی العمل ...» می فرمایند:

دعوى بطلان الدعوى المذكورة ذكرها جماعة كثيرة، و بنوا عليها اعتبار إيمان النائب. و الاشكال عليها ظاهر، لأن بطلان عبادة المخالف إنما استفيدت من الأخبار، و الظاهر منها العبادات الراجعة إلى نفسه فلا تشمل ما نحن فيه. نعم قد يستدل عليه بما‌

في رواية عمار، التي رواها ابن طاوس بإسناده عن عمار بن موسى من كتاب أصله المروي عن الصادق (ع): «في الرجل يكون عليه صلاة أو صوم، هل يجوز أن يقضيه غير عارف؟ قال (ع): لا يقضيه إلا مسلم عارف».

بناء على جواز التعدي[6] عن موردها إلى ما نحن فيه، كما هو غير بعيد[7] .