درس خارج فقه استاد سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی
1400/08/04
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الصلاة/صلاة الجماعة /حکم نماز ماموم بعد از علم به عدم طهارت امام جماعت در وسط نماز
نکته متنی: در سه مورد کفر وفسق و عدم طهارت را مرحوم صاحب جواهر به ثلاثه تعبیر می کند.
مسئله: اگر ماموم در اثناء نماز بفهمد که امام جماعت، فاقد سه شرط مذکور است، حکم نماز ماموم چیست؟ مثلا مقداری از قرائت را امام خوانده و در اثناء قرائت بفهمد که امام فاقد سه شرط فوق است، باید از همان جا که فهمید نماز را فرادا کند و قرائت را از همامن جا ادامه دهد. لذا نمازش صحیح است.
بلکه برخی گفته اند که اینجا صحت نماز ماموم، به طریق اولی از جایی است،که ماموم بعد از نماز بفهمد، امام جماعت فاقد شرائط مذکور بوده، در حالی که در آنجا تمام نماز را پشت او خوانده ولی اینجا جزئی از نماز را پشت او خوانده؛
الثانی لو تجدد خلاف... اگر متوجه شود که امام جماعت دیوانه شده است یا در اثناء نماز زبانش بند آمده یا عارضه ای مثل سکته یا موت پیش بیاید، حکم نماز مامومین چیست؟ نماز مامومین باطل نمی شود، بلکه یا باید قصد نماز فرادا کند یا اینکه کسی دیگر به جای امام نیابت امامت کند.
نکته: حکم صحت نماز مامومین در اینجا، بنا بر تعدی از مورد اخبار می باشد ، چرا که اخبار مورد بعد از نماز را تصحیح می کند.
اگر نماز ماموم در این مسئله صحیح باشد آیا باید ماموم قرائت را از اول شروع کند یا اکتفاء به مقدار قرائتی که امام خوانده می شود؟
صاحب جواهر: دراین فرض دو وجه داریم:
اول: اگر به ادله ای که ماموم بعد از نماز می فهمد که امام جماعت فاقد شرائط مذکور است، نظر کنیم، در اینجا نیز حکم به صحت نماز ماموم می کنیم.
دوم: چون نماز جماعت باطل شده پس این قرائت که جزء نماز می باشد باطل می شود.
از طرفی اصل اشتغال ذمه جاری می کنیم یعنی شک داریم که این نماز مسقط ذمه است یا خیر؟ احتیاط می کنیم و نماز را از ابتدا می خوانیم یعنی قرائت را از اول شروع می کنیم.
سوال: اگر قرائت را از ابتدا بخوانیم، زیادت عمدی قرائت که از واجبات نماز است، پیش می آید و می دانیم که زیادت واجب عمدی باعث بطلان نماز است؟
می تواند قرائت را به قصد قربت انجام دهد تا زیادت واجب پیش نیاید.
مساله: در مسئله فوق که ماموم در اثناء نماز بفهمد که به امام موت یا جنون یا مرض عارض شده، دو صورت دارد:
یا در اثناء قرائت می فهمد یا بعد از قرائت:
در صورت اول طبق فتوا نماز ماموم صحیح است. آیا جماعت او نیز صحیح است؟ خیر، نماز جماعتش صدق نمی کند و تازمانی که محل قرائت باقی است باید قرائت را انجام دهد چرا که ضمانت قرائت مستفاد از اخبار شامل این جا نمی شود.
بل ويستفاد منها أيضا عدم بطلان الصلاة أيضا لو تجدد الكفر أو الفسق أو أحدث لا إذا تبين سبقه ، على أنه أولى بالحكم المزبور من صورة التبين ، بل الظاهر هنا عدم الفساد لو تجدد خلاف باقي ما يعتبر في الإمام من الجنون أو الخرس أو غيره ، فلا تبطل صلاة المؤتم بل ينفرد أو ينوي الائتمام بالغير ، ضرورة أنه كالموت أو الحدث في الأثناء.[1]
ثم إنه لو تبين الكفر أو الفسق أو الحدث في الأثناء في محل يمكنه القراءة ونوى الانفراد مثلا فهل يجتزئ بالقراءة الواقعة من الامام أو يجب عليه استئنافها؟ وجهان ينشئان من ظهور الأدلة في جريان أحكام الجماعة عليه إلى حال العلم ، ومن بيان فساد تحمله عنه بتبين فساد صلاته أو إمامته في محل يمكنه القراءة ، فيجب فعلها ، لا أقل من الشك في سقوطها عنه في هذا الحال ، وهو أحوط إن لم يكن أقوى ، وأحوط منه فعلها بنية القربة المطلقة تخلصا من الزيادة عمدا في الصلاة ، فتأمل جيدا ، والله أعلم.
