درس خارج فقه استاد سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی
1400/08/11
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: كتاب الصلاة/صلاة الجماعة /حکم حرکت ماموم در حال ذکر رکوع برای رسیدن به صفوف جماعت
از جمله فرعی که در باب جماعت می باشد: مامومی که به نماز جماعت می رسد و امام در کوع است و خوف فوت دارد، جائز است که از همون فاصله نماز را ببندد؛ بعد از رکوع ملحق شود به صفوف جماعت.
بیان اشکال در هنگام ذکر نمی توان حرکت کرد لذا این حرکت با الحاق به صف جماعت تنافی دارد.
یرکع قبل ان یبلغ القوم و یمشی و هو راکع حتی یبلغهم
ظاهر روایت دلالت دارد براینکه نماز را ببندد قبل از اینکه رکوع فوت شود، از همان فاصله، راه برود تا به صفوف برسد در حالی که با طمئنینه واجب هنگام ذکر منافات دارد.
١ ـ محمّد بن يعقوب ، عن علي بن إبراهيم ، عن أبيه ، عن النوفلي ، عن السكوني ، عن أبي عبد الله عليه‌السلام أنّه قال في الرجل يصلّي في موضع ثمّ يريد أن يتقدّم ، قال : يكفّ عن القراءة في مشيه حتّى يتقدّم[1]
این روایت دلالت دارد که اول خود را به صفوف برساند سپس ذکر را بگوید. اگر چه دستور اولیه طمئنینه در هنگام ذکر است.
جواب اول: صدر روایت موهن این است که در حال مشی نیز، ذکر جایز است، اما بعد از تامل روشن می شود که بعد رکوع قرائتی نداریم و در روایت نظری به این نیست که هم راه برود هم ذکر بگوید چرا که روایت در مقام بیان کیفیت الحاق ماموم به صفوف است وذکر در هنگام راه رفتن لازم اعم است لذا ظهوری در این ذکر در مشی، ندارد.
دوم: بر فرض که در روایت صحیحه مسلم ناظر به ذکر در حال حرکت نیز باشد و آن را نیز اجازه داده، اما در روایات دیگر جواز بستن نماز در فاصله، مشی و حرکت را ندارد، لذا یک دسته روایات دال بر ذکر در حرکت و یک دسته روایات اسم حرکت در آن نیامد و پس تخصیص می خورد با روایات وجوب طمئنینه در حال ذکر.
سوم: بر فرض عدم تقیید، تعارض بین صحیحه محمد بن مسلم و روایاتی که حرکت و مشی در آن ذکر نشده ، رخ می دهد و به خاطر مرجحات از سوی روایات وجوب طمئنینه در حال ذکر، روایاتی که ذکر در حرکت را دارد کنار می رود.
چهارم: از طرفی نماز از عبادات توقیفی است و در شک های محصل باید احتیاط کرد چرا که اشتغال ذمه یقینی احتیاج به فراغ ذمه یقینی دارد.
المسألة الثالثة إذا اجتمع خنثى مشكل وامرأة وانحصر الائتمام فيهما سقطت الجماعة بناء على وجوب وقوف الرجل المتحد عن يمين الامام ، لتعذر النظم المحصل للاحتياط حينئذ ، ووقفت الخنثى خلف الامام لاحتمال أنها امرأة والمرأة وراءه أي الخنثى لاحتمال أنه ذكر وجوبا كما هو ظاهر المحكي من عبارة المبسوط.[2]
