درس خارج فقه استاد سیدمحمدعلی علوی‌گرگانی
1400/08/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: احکام خنثی در نماز جماعت
سومین مسئله: هر گاه خنثی و زن در نماز جماعت، جمع شود، باید خنثی پشت امام باشد و زن پشت خنثی می ایستد.
فروض بحث: فرض اول امام جماعت و خنثی مشکل (از علائم،کشف مرد بودن یا زن بودن نشود) جمع باشد، نماز جماعت ساقط می شود، بنا بر وجوب وقوف مرد در سمت راست امام. لذا خنثی مشکل را نمی توان مرد حساب کرد؛
فرض دوم: حتی اگر زن نیز باشد نماز جماعت ساقط می شود، چرا که تحصیل واجب حاصل نشده است.
فرض سوم: خنثی پشت امام باشد و زن پشت خنثی باشد، چرا که احتمال دارد که خنثی، مرد باشد. اما وجه اینکه خنثی پشت امام باشد، به خاطر احتمال زن بودنش است؛ البته بنا بر تحریم قول محاذات.
نکته: محاذات ماموم با امام را برخی اجازه داده اند برخی حرام دانسته اند؛ پس بنابر جواز محاذات، مستحب است که خنثی پشت امام باشد.
فرض چهارم: اگر کسی بخواهد جمع بین فضیلت و احتیاط کند، نمی تواند چرا که نماز جماعت ساقط می شود؛ زیرا ممکن است که خنثی مرد باشد لذا شایسته است سمت راست امام بایستد.
فرض پنجم: اگر با امام و خنثی یک مرد فرض شود، نماز جماعت ساقط می شود بنابر وجوب وقوف متعدد از مردان و
اگر کسی بخواهد جمع بین افضل و احتیاط کند، نمی تواند، زیرا نماز جماعت ساقط می شود چون احتمال دارد که خنثی، زن باشد.
فرض ششم: خنثی ها پشت سر مردان باشند و زنان پشت خنثی ها باید بایستند بنابر حرمت محازات با امام.
فرض هفتم: اگر خنثی و صبیان داشته باشیم، اگر بچه هارا مرد حساب کنیم، خنثی ها پشت آن ها باید بایستند و اگر احتمال مرد بودن خنثی را بدهیم بچه ها باید پشت خنثی ها بایستند.
نکته: اینجا دو قول پدید می آید بنابر اینکه بچه ها را مرد بدانیم یا بنابر اینکه خنثی ها را مرد بپنداریم.
نظر استاد: نمی توان باصبیان معامله مرد کرد چرا که صبیان تکلیف ندارند؛ لذا زن ها بر صبیان مقدم هستند، پس خنثی هم مقدم بر صبیان می شود.
فرض هشتم: اگر مردان خثیان (آن مردی که بیضه اش را کشیده اند و انگار که آلت مردانگی ندارند)، درجمع خنثی ها و زنان و مردان، داشته باشیم، دو قول داریم: یا بعد از مردان باید باشند، یا ماخر از مردان می آیند.
اگر دلیل خاصی نداشته باشیم و صرفا در مقام بیان اعتبار در صفوف جماعت، باشیم، اشکالی ندارد که خثیان را بر خنثی مقدم کنیم یا خنثی را بر خثیان مقدم کنیم.
بیان حکم خنثی: آیا ملاک حکم واقعی می باشد؟ که نمی توان حکم واقعی را پیدا کرد، ولی اگر ملاک حکم ظاهری باشد،این فروض صحیح می باشد.
المسألة الثالثة إذا اجتمع خنثى مشكل وامرأة وانحصر الائتمام فيهما سقطت الجماعة بناء على وجوب وقوف الرجل المتحد عن يمين الامام ، لتعذر النظم المحصل للاحتياط حينئذ ، ووقفت الخنثى خلف الامام لاحتمال أنها امرأة والمرأة وراءه أي الخنثى لاحتمال أنه ذكر وجوبا كما هو ظاهر المحكي من عبارة المبسوط بل عن الإيضاح أنه حكاه عن ابن حمزة ، وهو متجه على القول بتحريم المحاذاة ، وإلا كان على الندب كما عن علم الهدى فيما نقل عنه وابن إدريس والفاضل والشهيدين وغيرهم ، بناء على غيره من كون ذلك مستحبا ، وإلا فيجوز وقوف الذكر المتحد خلفا ، كما أنه يجوز وقوف المتعدد عن اليمين ، نعم تسقط الجماعة عليه أيضا إن أريد نظمها على وجه يجمع الفضيلة والاحتياط لتعذره حينئذ ، إذ لعل الخنثى ذكر فينبغي وقوفه عن اليمين ، ولو كان معهما رجل سقطت الجماعة أيضا بناء على وجوب وقوف‌المتعدد من الذكر خلفا ، لتعذر الاحتياط أيضا ، ووقف الرجل عن اليمين أو خلفا والخنثى خلفه والمرأة خلف الخنثى بناء على غيره ، نعم تسقط عليه أيضا لو أريد النظم الجامع للفضيلة والاحتياط.
ولو كانوا رجالا وخناثى ونساء وقف الرجال خلف الامام والخناثى خلفهم والنساء خلف الخناثى وجوبا أو ندبا على القول بحرمة المحاذاة وعدمها ، ولو كان معهم صبيان ففي تقديمهم على الخناثى وتأخيرهم عنها قولان ينشئان من معلومية ذكورية الصبيان ومن تكليف الخناثى دونهم ، ولو كان معهم خصيان قدموا على من عدا الرجال من النساء والصبيان والخناثى ، وأخروا عن الرجال كما في التحرير وعن السرائر وأبي علي واستقربه في المختلف واستحسنه في الذكرى ، ولا بأس به إن كان المراد الندب وإن كان دليله محض اعتبار.
هذا كله بناء على مراعاة الواقع في الذكورة والأنوثة جوازا ومنعا وفضلا ، وإلا فلو قيل بأن المدار على العلم جاز محاذاة الخنثى للرجل وللمرأة ، ولعله لذا حكي عن ابن حمزة أنه منع من محاذاة المرأة للرجل وجوز محاذاة الخنثى لكل منهما ، وقد تقدم عند البحث في موقف النساء والرجال شطر صالح مما هنا ، فلا نعيده ، على أنه واضح بأدنى تأمل في الصور المتصورة في المقام ، كوضوح الوجه في الجميع.[1]
